- مقدمه
فرزانگان علم و معرفت معتقدند كه در هر كار پاک و مقدّسی كه در عالم وجود تحقّق می‌يابد اذن پروردگار متعال و عنايت ويژه ذات مقدّس خداوندی در آن مشهود است و اراده و مشيّت حق تعالى باعث آن گرديده است. و هر عنايت و توفيقی كه از آن ذات پاک و بى‌انباز رسد سزاوار سپاس و حمد است و لياقت حمد نيز ثنايى جديد را مى‌طلبد و انسان را به خضوع و خشوع و عبوديتى ابدی میرساند. «فلك الحمد ابداً ابداً دائماً سرمداً يزيد و لا يبد كما تحب و ترضى». ]اقبال الاعمال، ص 685؛ بحارالانوار، ج 91، ص 98.[.
توفيق عرضه رسائلی از ميراث مكتوب مكتب اصفهان و نيز ديگر پژوهشهای مركز تحقيقات رايانه‌ای حوزه علميه اصفهان عنايتى است كه از سوی خدای سبحان نصيب اين مركز گرديده است و خداوند را بر آن شاكريم. اميد است اين توفيق همچنان ادامه يابد.
آنچه به خواست خدا در دفتر ششم از ميراث حوزه علميه اصفهان ارائه می‌شود چند رساله گرانبها از ميراث مكتوب فرزانگان مكتب اصفهان است كه در اين بدرقه كوتاه با توصيفی اجمالى به محضر اهل خرد تقديم می‌گردد.
الرقيمة النورية
رساله بلند «الرقيمة النورية» شاهكار علمی ذهن خلّاق و جان نورانى حكيم متألّه و عارف بزرگوار ملاعلی نوری ـ قدس سره ـ است. همو كه مكتب حكمت متعاليه را به بازار علم و معرفت كشاند و به انزوای دهه‌های متمادی آن خاتمه داد.
اين رساله در تحليل قاعده «بسيط الحقيقة كل الأشياء و ليس بشیءٍ منها» است ودر واقع پاسخی است بر درخواست فقيه اصولى ميرزای قمی ـ اعلی الله مقامه ـ صاحب قوانين الاصول كه درباره اين قاعده در كلام صدرالمتألهين ـ رضوان الله عليه ـ سؤال نموده است.
تصحيح و تحقيق اين رساله مفصّل، به همت محقق توانا جناب آقای دكتر حامد ناجی اصفهانى بر اساس سه نسخه، انجام گرفته است، محقق گرامی اثر در مقدمه‌ای ارزنده، هفت نكته شاخص و 5 مبنای اصيل در اين رساله را كه مؤلف بر آن اصرار ورزيده وتاييد و اثبات كرده، آورده است. پاسخ اشكالات ميرزای قمی بر اين رساله كه تقريباً رساله‌ای به همين اندازه را فراهم آورده در دستور كار چاپ در مجموعه ميراث حوزه علميه اصفهان قرار دارد كه اميدواريم در دفترهای بعدی زمينه چاپ آن فراهم شود.
شصت استفتاء فقهى از شيخ بهايى قدس سره
پيرامون استفتاءات فقهی از شيخ اجل، بهاءالدين محمد عاملی ـ اعلی الله مقامه ـ در مجلّد پيشين اين مجموعه، رساله‌ای با نام «هفت استفتاء فقهی از شيخ بهايى» آورديم. از اين مجموعه استفتاءات، چند نسخه ديگر نيز شناسايى شده و اميد است بتوانيم در دفترهای بعدی آنها را نيز تحقيق و منتشر نمائيم. از زيبائيهای اين پژوهشها، كاويدن و غبار روبى از تراث علمی كم‌برگ و كوتاه ـ و گاه پراكنده ـ انديشمندان شيعه است كه از جمله آنها يک استفتاء از شيخ‌بهايى است كه در مقدمه محقق معرفى و متن آن به طور كامل آمده است. اين رساله به همّت محقق متتبّع و نسخه شناس پركار، حجة‌الاسلام والمسلمين آقای صدرايى خويى تحقيق گرديده است.
شرح فقره‌ای از نهج‌البلاغه
اين اثر يكی از فراوان پژوهه‌های كوتاه قامت پيرامونى نهج‌البلاغه است؛ كه به خامه علامه ميرسيد احمد علوی عاملی ـ اعلی الله مقامه ـ نگاشته شده و از سوی اين بنده تحقيق گرديده است. اين گونه كوتاه‌نگاری و تک‌نگاری‌ها از سوی عالمان نهج پژوه شيعه و حتّی سنّی، فراوان وجود دارد كه احياء آن برای دريافت تأملات انديشمندان تراز اوّل شيعه در كلمات معصومين ـ عليهمالسلام ـ ضرورت دارد.
علامه ميرسيد احمد علوی در اين نگارش به بررسی كوتاهی از يک فراز نامه هفدهم نهج‌البلاغه، پرداخته است. نامه هفدهم امام علی ـ عليهمالسلام ـ در نهج‌البلاغه در جواب يكی از نامه‌های معاويه كه منكر فضيلت‌های شخصيتى و نسبى امام الموحدين ـ عليه‌السلام ـ بوده، به رشته تحرير قدوسی آن امام همام درآمده است.
فراز مورد بحث در اين رساله ـ كه به رساله نسب معاويه نيز مشهور است ـ «لاَالصَّريح كاللّصيق» است كه امام در تبيين نسب معاويه فرموده است. در اين اثر ايشان با كمک از منابع تاريخی مورد توجه اهل سنت، به بحث پيرامون معنا و مفهوم اين فراز پرداخته است.
اجازات آخوند مولى محمدتقی مجلسی قدس سره
اين مجموعه در بردارنده پنجاه و دو اجازه و انهاء است كه آخوند مولى محمدتقی مجلسی ـ اعلی الله مقامه ـ برای شاگردان و شخصيت‌های معاصر خويش نگاشته است. محقق محترم جناب سيد جعفر حسينى اشكوری با آوردن مقدمه‌ای كوتاه و سودمند اجازات را پی در پی آورده و در مواردی كه لازم بوده در پاورقی توضيحاتی را افزوده است.
نخبة التبيان
اين اثر، تأليف علامه فرزانه ملا حبيب‌الله شريف كاشانى ـ اعلی الله مقامه ـ است كه به همّت جناب آقای عماد جبّاركاظم، استاديار دانشگاه استان واسط عراق تحقيق و تصحيح گرديده است. محقق گرامی در مقدمه با نگاهی به شرح حال مؤلف اثر، به بيان شيوه تحقيق و تصحيح خود در متن پرداخته است.
تنوّع آثار علمی ملا حبيب‌الله كاشانى و دقت علمی و موشكافانه ايشان، ضرورت پرداختن به آثارش را بيشتر مي‌كند. اميد آنكه بتوانيم بيشتر و بهتر به تحقيق و نشر آثار آن عالم گرانمايه بپردازيم.
در دفتر پنجم ميراث حوزه علميه اصفهان، كتابشناسی آثار ملا حبيب‌الله كاشانى را به همّت محقق گرامی جناب آقای مجيد غلامی جليسه آورده‌ايم.
اقل و اكثر
رساله اصولى اقل و اكثر ارتباطی، تدوينى ارزنده و ابتكاری شايسته از علامه سيد جواد عاملی 1ـ دايرة‌المعارف فقه شيعه و صاحب مفتاح الكرامه ـ است. وی در اين رساله نظرات سه تن از فقهاء و اصوليين بزرگ در اين موضوع را جمع‌آوری و تدوين نموده است. اين سه فقيه و اصولى بزرگ سيد محسن أعرجی كاظمينى ـ قدس سره ـ صاحب «المحصول»، شيخ جعفر كاشف‌الغطاء ـ قدس سره ـ صاحب «كشف‌الغطاء» و شيخ محمد تقی رازی نجفی اصفهانى ـ قدس سره ـ صاحب «هداية المسترشدين» هستند كه صاحب مفتاح الكرامه نظرات آنان را در اين مجموعه به شكل زيبايى جمع‌آوری كرده است.
اين رساله به همت جناب حجة‌الاسلام آقای مهدی باقری تصحيح و تحقيق گرديده است.
مدارس اصفهان
رساله‌ای است از مؤلّفی ناشناخته، كه به همّت دوست فاضل و ارجمند آقای مجيد غلامی جليسه تحقيق و آماده شده است. تنها نسخه اين اثر در كتابخانه مجلس شورای اسلامی موجود بوده و از همين جهت گرانبها و قابل توجه است.
مؤلف به معرفى مدارس علميه اصفهان در عصر قاجار پرداخته و محقق نيز در ضرورت سامان دهی پژوهشهای پيرامون تاريخ حوزه‌های علميه شيعه مقدمه‌ای تاكيد كرده. و به تحليل و بررسی اين مجموعه همّت گمارده‌اند.
نكته‌ای كه به حق شايسته است متولّيان پژوهش حوزه‌های علميه و مراكز مديريتى حوزه‌های علميه بر آن اهتمام ورزند، تهيه و آماده‌سازی شناسنامه‌ای جامع، مفصّل و گويا از حوزه‌های علميه شيعه است.
محقق اثر، سعی كرده است با افزودن پاورقی‌های سودمند توضيحی و نيز ارائه منابع تكميلی، بر غنای اثر بيفزايد.
در پايان مقدمه ذكر چند نكته ضروری می‌نمايد:
1ـ تأخير دفتر ششم ميراث حوزه علميه اصفهان به ضرورت اجتناب‌ناپذير برخی پژوهشهای مستقل بود كه از سوی اين مركز تحقيقات در دست تحقيق است و به خواست خداوند متعال به زودی به زيور طبع آراسته خواهد شد. با اين حال از علاقمندان اين مجموعه ميراث به دليل تأخير، عذر می‌خواهيم. والعذر عند كرام الناس مقبول.
2ـ از همه دوستان اين مجموعه كه در آماده سازی و به انجام رساندن آن همّت گزيدند صميمانه سپاسگزاريم. از محققين گرامی رساله‌های قيّم ميراث حوزه علميه اصفهان، همچنين محققين عزيز بخش احياء تراث مركز تحقيقات رايانه‌ای حوزه علميه اصفهان حجج اسلام آقايان محمد بيدقی، مصطفی صادقی، قاسم تركی، سيد مصطفی موسوی بخش و نيز از حروف نگار دفتر ششم سركار خانم صدری كه با حوصله به تنظيم اين دفتر همّت گماردند، تشكر كرده و برای همه آنها آرزوی توفيق و سربلندی داريم.
3ـ پيشاپيش از اظهار لطف سروران عزيز و محققين گرامی در بيان ديدگاههای خويش و نقد و نظرهای سازنده سپاسگزاری می‌نمايم و اميدواريم بتوانيم از نقدهای مدون و ديدگاههای علمی و پژوهشی ارسالى، كمال استفاده را در ارتقاء اين مجموعه بنمائيم.
و آخر دعوانا ان الحمدلله رب العالمين
20 جمادی الثانيه 1431
ولادت حضرت صديقه طاهره فاطمه زهرا سلام الله‌عليها
محمّدجواد نورمحمّدی
