- مقدمه
سپاس مخصوص ذات بی انباز و یاری است كه بر هر نعمتی از نعمت‌های جسیمش بر ما منت‌ها است و انسان از عهده شكر محبت بی‌كران او برنمی‌آید. و درود بر پیامبر بزرگی و بزرگواری و شرافت و انسانیت، حضرت ختمی مرتبت محمد بن عبدالله صلی‌الله‌علیه‌وآله.
و از جمله نعمت‌های سبحانی فراغت و فرصت پرداختن به گنجینه آثار دانشمندان اسلامی است كه خداوند بزرگ موهبت فرمود؛ و چه نعمتی بالاتر و ارزشمندتر از نعمت و امنیت دانش‌اندوزی و دانش‌آموزی و تحقیق و بهره‌وری از خوان گسترده مأدبه بزرگ آفرینش و سفره پر رزق علوم آل محمد علیهم‌السلام است.
هر جامعه‌ای كه توفیق استفاده از این موهبت الهی یابد، راه كمال و سعادت یافته وفرزندانش بر شریعه «بحارالأنوار» روزی‌خوار خواهند بود و بزرگانش از چشمه‌سار «مناجات شعبانیه» جام برگیرند و شهروندانش از آبشار صادق آل محمد علیهم‌السلام جرعه‌های «كونوا لنا زیناً» الأمالی، شیخ صدوق، ص 484، المجلس الثانی و الستون، حدیث 17.[ بنوشند و سرفصل سخن خطیبان وخداوندان سخنوری‌اش «جواهر الكلام» معرفت باشد و بهره بردن از عالمانش «غایة الآمال» شاگردان و نشان افتخار «العلم حیاةٌ» ]غرر الحكم، ص 62.[ بر جان دارند.
در چنین جامعه‌ای منشور زندگی مردم دعای «اللهم ارزقنا توفیق الطاعة و…» ]المصباح، كفعمی، ص 280.[
است و سلحشوران و سربازانش زره «جوشن كبیر» و «دعای مرزبانان سید الساجدین» بر تن جان دارند و تجار و بازاریانش خلعت زیبای «من اتجر بغیر علم فقد ارتطم فی الربا» ]الكافی، ج 5، ص 154، باب آداب التجارة، حدیث 23.[ی امیر بیان را بر تن كنند.
و چنین است كه ما برآنیم این اسفار گرانبها و آثار فاخر انسان‌ساز و جامعه‌ساز همچنان به محضر اهل علم و ادب و معرفت و پژوهش تقدیم گردد. چنین باد پروردگارا.
* * *
دفتر یازدهم در حالی به محضر خردورزان و اندیشه‌وران تقدیم می‌گردد كه ده دفتر اول ـ تلک عشرةٌ كاملةٌ ـ با همه فراز و نشیب‌ها با عنایت حضرت ولی الله الاعظم به ارباب تحقیق و پژوهش تقدیم گردید. و امیدواریم این مجموعه گرانبار و نورانی كه در بردارنده آثاری است كه حاصل زحمات طاقت‌فرسای عالمان مكتب اصفهان در تشریح و تبیین علوم اسلامی و اهل بیت : است، همچنان ادامه یابد و بتواند غبار غربت از نقاب اسفار قیم تحقیق و تصحیح نشده عالمان اصفهان برگیرد.
زهی سعادت است كه رهین همت زعیم حوزه علمیه اصفهان، حضرت آیت الله العظمی مظاهری و سروران عزیز مركز تحقیقات رایانه‌ای، احیاء تراث و تحقیق وتصحیح نسخه‌های خطی در اصفهان، عرصه یك پایگاه و جایگاه مناسب را یافته واین مركز لجنه‌ای مناسب برای احیاء آثار دانشمندان و بزرگان اسلامی در حوزه با عظمت اصفهان گردیده است. امید است این انسجام، زمینه و زمانه احیای آثار بلندمنزلت دانشمندان حوزه فخیم و بالنده اصفهان را بیش از پیش فراهم آورد.
* * *
در این دفتر نیز هفت رساله زیور طبع یافته است كه به معرفی اجمالی این گرامی آثار می‌پردازیم:
آثار الأصفی
این اثر كه به خامه عالم گمنام نجف‌آباد، آقا سید هاشم حسینی به رشته تحریر درآمده است در زمره تك نگاره‌های عرصه تفسیر كتاب الله العزیز، قابل بررسی و نقد وداوری است.
آثار الأصفی را می‌توان در آثار تفسیری مأثور و روایی طبقه‌بندی كرد كه در آن در برخی موارد تحلیل و بررسی و اظهار نظر مؤلّف وجود دارد. از این عالم مفسّر و دارای طبع لطیف شعر آئینی تاكنون اثری چاپ نشده است و حتی گزاره‌های مناسبی از آثارش نیز در تذكره‌های محلی و غیر آن نیامده است.
از همین رو در مقدمه تحقیق، در فراخور مقدمه، تحقیقی مناسب از حالات ایشان آمده است.
ردّ المظالم
در بحث ردّ المظالم از مباحث فقهی كمتر رساله مستقل به نگارش درآمده است واین موضوع مهم و فراوان ابتلای اجتماعی هرچند دانشمندان اسلامی به آن در خلال جوامع و آثار فقهی خود پرداخته‌اند، امّا به صورت مستقل و مستوفی با تأسف به آن پرداخته نشده است. و ما جز این رساله، رساله مستقلی در این باب نیافتیم. مؤلّف این رساله، فقیه و اصولی متبحّر، ملا محمدحسن بن محمدتقی موسوی اصفهانی است كه آثار فراوانی از ایشان در علوم اسلامی برجای مانده است. رساله حاضر به همت حجت‌الاسلام سید محمود نریمانی تحقیق گردیده است.
حرمة محارم الموطوء علی الواطی
این رساله از آثار پرمایه سید شفتی قدّس‌سرّه است كه به لطف الهی چند اثر دیگر ایشان نیز در این مجموعه به ثمر رسیده است. این اثر كه عهده‌دار بیان حرمت مادر، خواهر ودختر موطوء در ازدواج برای واطی است، از مباحث و مسائل باب نكاح فقه شیعه و از موضوعات اجتماعی فقه شیعه است و بیان‌گر حكم دیدگاه فقهی و دینی شیعه درباره این معضل اخلاقی و اجتماعی است.
در این موضوع علاوه بر مباحث مفصّلی كه در جوامع فقهی در ذیل این مبحث آمده رساله‌های مستقلی نیز از سوی عالمان شیعه تدوین گردیده است كه از جمله این آثار ورساله‌های مستقل، رساله حاضر است و به همت حجة‌الاسلام آقای حاج سید مهدی شفتی از احفاد آن بزرگوار تصحیح و تحقیق گردیده است.
العشرة الكاملة
این رساله نیز در علم تجوید و از رشحات قلم فیض اثر عالم ذوفنون و فقیه متضلع، ملّا حبیب‌الله كاشانی است كه بر اساس نسخه مركز احیاء میراث اسلامی قم به همت محقق گرامی سید مصطفی موسوی‌بخش تحقیق و تصحیح گردیده است. ایشان تمامی قواعد تجوید قرآن را در ده فصل بیان می‌كنند كه به همین خاطر به العشرة الكاملة نام‌گذاری گردیده است.
آب نیسان و قمر در عقرب
تحقیقی روایی بر استحباب خوردن آب نیسان و فوائد آن و همچنین موضوع داخل شدن قمر در برج عقرب است كه در روایات آثار وضعی نامطلوب آن از جمله در ازدواج بیان گردیده است.
شرح ابیات دهدار
محمود بن محمد دهدار عیانی شیرازی از عارفان شیعی قرن دهم است. او در عرفان، ریاضیات و علم اعداد تبحّر فراوان داشته و ریاضت‌ها و زحمت‌های زیادی كشیده است. وی در شناخت بعضی از اسرار حروف و اعداد كه یكی از مسائل مورد توجه و عنایت در عرفان نظری و عملی است منظومه‌ای سروده است. پس از آن حكیم و عارف الهی ملا محمدجعفر لاهیجی از شاگردان ملا علی نوری و معاصر با حاجی كلباسی ـ متوفای 1261 ق ـ به شرح این اثر پرداخته است و به همت دوست عزیز جوان و خوش قریحه جناب آقای محمدمسعود خداوردی تحقیق و تصحیح گردیده است.
فهرست نسخه‌های خطی حوزه علمیه نجف‌آباد (بخش دوم)
این فهرست، بخش دوم فهرست نسخه‌های خطی حوزه علمیه نجف‌آباد است كه در آن یكصد نسخه معرفی گردیده است و به خواست خداوند بخش پایانی آن نیز در دفتر بعدی ارائه می‌گردد. از جمله نكات مهم و قابل توجه در این فهرست اطلاعات مفیدی از عالمان نجف‌آباد شامل دست خط‌ها و یادداشت‌های ابتدا و انتهای نسخ است كه سعی شده در نسخه‌شناسی‌ها آورده شود و می‌تواند در تكمیل و بازیابی اطلاعات زندگی عالمان نجف‌آباد رهگشا باشد.
از جمله آثار مهم و ارزنده این نسخه‌های خطی می‌توان به موارد زیر اشاره كرد؛ بخش قابل توجه از مجموعه فقهی سفینة النجاة به خط مؤلّف آن سید حسین بن سید علی حسینی قاینی (قرن 13) كه از اموال ورثه سید حسین خراسانی بوده است.
دستخط علامه جلیل القدر شیخ بهایی كه به جلال‌الدین محمد جرفادقانی اجازه داده‌اند.
نسخه‌ای از تهذیب الاحكام شیخ طوسی به سال 980 قمری كه كهن‌ترین نسخه این بخش از فهرست است.
تفصیل این موارد و موارد دیگر در مقدمه فهرست آمده است.
در پایان از سروران عزیز همكار در دفتر احیاء تراث مركز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان جناب حجت‌الاسلام سید محمود نریمانی كه همت و دقت‌های علمی ایشان بسیار مؤثر و راه‌گشا بود و نیز سید مصطفی موسوی‌بخش و نیز شیخ مصطفی صادقی كه چاپ رساله را پیگیری كردند و سركار خانم لیلا صدری و سركار خانم الهه پوری كه صبورانه حروف‌نگاری و صفحه‌آرایی اثر را در قسمت رایانه انجام داده‌اند سپاسگزارم.
امیدوارم این مجموعه و همكاران، مورد توجه و لطف حضرت ولی عصر ـ عجل الله تعالی فرجه ـ قرار بگیریم و حیات طیبه همه سروران به بركت عنایات خاص آن حضرت تضمین گردد.
و الحمد لله رب العالمین
دفتر احیاء تراث
مركز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان
محمّدجواد نورمحمّدی
