كتابشناسی مختاری نائينی

• كتابشناسی مختاری نائينی
• تحقيق: محمّد جواد نورمحمّدی

 

در آمد

كتابشناسی و نسخه پژوهی آثار دانشمندان شيعه يكی از ضرورت‌های احياء تراث شيعه است كه همواره مورد توجه بوده است. پيرامون آثار دانشمندان اصفهان نيز اين ضرورت احساس می‌شود و تدوين و تأليف فهرستگان جامع آثار دانشمندان اصفهان امروز از اقدام‌های مهم در جهت تعيين بهترين‌های تراث شيعی و اولويت بندی تصحيح و تحقيق آنها است. از اين راه است كه ما می‌توانيم اولويت‌های مهم و قويم و ضروری‌تر را شناخته و هزينه‌های پژوهش خويش را صرف آن كنيم.

از همين رو بخش احياء تراث مركز تحقيقات رايانه‌ای حوزه علميه اصفهان يكی از عرصه‌های تحقيق و پژوهش خود را تهيه اين مجموعه كتابشناسی‌ها و ارائه آن به محضر اصحاب تحقيق و پژوهش می‌داند.

كتابشناسی آثار ارزشمند، متنوّع و دقيق سيد بهاءالدين محمد حسينی نائينی سبزواری مشهور به مختاری نائينی از فحول و اعاظم فقها و علوم معقول حوزه اصفهان يكی از اين مجموعه آثار است كه به خواست خدا آماده گرديده است.

در اين نوشتار 53 كتاب و رساله از مختاری نائينی معرفی شده و از مجموع اين گنجينه علمی تعداد 105 نسخه در كتابخانه‌های كشور شناسايی و معرفی شده است.

تذكر چند نكته كوتاه را در اين درآمد بايسته می‌دانم:

1ـ در مواردی كه نسخه در مجموعه موجود بوده است تنها به نسخه پژوهی رساله مورد نظر بسنده شده است و اطلاعات مشترک مربوط به مجموعه كه برای شناخت نسخه مهم بوده نيز آمده است.

2ـ اگر چه سعی كرده‌ام همه كتابشناسی‌ها و فهارس را جستجو كنم امّا در فهرست منابع، فقط آنهايی را ذكر كرده‌ام كه در آنها نسخه‌ای يافت شده است و از ذكر بقيه موارد صرف نظر شده است.

3ـ سرور مكرم حضرت حاج شيخ ابوالفضل حافظيان بابلی بر بنده منّت نهادند و متن حاضر را ملاحظه فرموده و نكات ارزنده‌ای را گوشزد نمودند كه در تكميل و رفع عيوب نوشته اهميت بسزا داشت. از حضرتشان صميمانه سپاسگذارم.

4ـ از همه كسانی كه در به انجام رسيدن اين اثر ياری كردند سپاسگذارم به خصوص از محقق فاضل حجة‌الاسلام سيد محمود نريمانی كه در بازبينی نهايی اين تحقيق از نظرات سودمند و مساعدت ايشان بهره‌مند شدم.

اميدوارم ضعف و كاستی اين كتابشناسی با پژوهش‌های جديد در زمينه نسخ خطی و چاپ فهرست‌های ديگر نسخ خطی داخل و خارج، تكميل گردد و نقص و ضعف آن با نقد و توصيه و تذكرات مشفقانه اهل فن بر طرف گردد.

                                                                           بمنّه و كرمه والحمد لله رب العالمين

                                                                            اصفهان عرفه سال 1431

                                                                            محمّد جواد نورمحمّدی

 

 

نگاهی به زندگانی و حيات علمی مختاری نائينی

امير بهاءالدين محمد بن محمدباقر بن محمد بن عبدالرضا حسينی عبيدلی مختاری سبزواری نائينی از بزرگان حكما، متكلمين و فقهای شيعه است كه اكثر تراجم‌نگاران او را به عظمت و بزرگی ياد كرده و مقام و منزلت علمی وی را ستوده‌اند. شرح حال نگاران تاريخ ولادت وی را در اصفهان و به تاريخ 1080 ق ذكر كرده‌اند.

تحصيلات و استادان

گويا آن جناب در اصفهان تحصيلات خويش را آغاز كرده است و سالهای آغازين تحصيلات ايشان و چگونگی آن بر ما معلوم نيست. امّا در تحصيلات خود به محضر علامه مجلسی رسيده است و مدت طولانی از فيض علوم آن محدّث خبير بهره برده است. وی با نگارش نامه‌ای زيبا ـ كه در ابتدای جلد اول نسخه خطی «مرآة العقول» محفوظ در كتابخانه آستان قدس رضوی به شماره 27933 آمده است ـ از محضر استادش درخواست اجازه نموده است علامه مجلسی نيز در رجب سال 1104 قمری به ايشان اجازه داده و ايشان را در آن اجازه، چنين باعظمت توصيف كرده است: «… السيد الفاضل الكامل الحسيب النجيب اللبيب الأديب الأريب الصالح الفالح الناجح الرابح التقی الذكی الألمعی اللوذعی الأمير بهاءالدين محمدالحسينی وفقه الله تعالی للعروج علی أعلی مدارج الكمال فی العلم والعمل و صانه عن الخطأ والخطل و الذلل قد قرأ علی و سمع منی شطراً وافياً من العلوم الدينية والمعارف اليقينية علی غاية التدقيق والتحقيق والإتقان والإيقان…». ]اجازات الحديث، سيد احمد حسينى، ص 137 ـ 138، اجازه 55.[

و آشكار است كه تعبير «وفقه الله تعالی للعروج علی اعلی مدارج الكمال فی العلم والعمل» نشان از اميد فراوان آن بزرگوار در رسيدن شاگرد به بالاترين مدارج كمال انسانی دارد و نيز تعبير «قد قرأ علی و سمع منی… علی غاية التدقيق و التحقيق و للإتقان و الإيقان» نشان از ابتهاج و سرور فوق‌العاده علامه مجلسی از حضور اين شاگرد با فضيلت و پرتلاش و كوشش در درسش دارد.

از ديگر استادان فرزانه‌ای كه ايشان به محضر وی شرف حضور يافته است، بهاءالدين محمد بن حسن اصفهانی معروف به «فاضل هندی» است كه بخش‌هايی از كتب اربعه حديث را در محضر وی شاگردی كرده و از آن بزرگ بهره مناسبی برده است. فاضل هندی نيز در 19 ذی حجه سال 1104 قمری به ايشان اجازه روايت داده است.

همچنين به محضر شيخ حر عاملی رسيده و از ايشان نيز به دريافت اجازه حديث، نائل آمده است. ]تلامذة العلامة ‌المجلسی، سيد احمد حسينى، ص 70.[

از شاگردان آن جناب اطلاعی نداريم و بيش از اين از حيات وی نمی‌دانيم.

آثار گرانبهای آن بزرگ در اين كتابشناسی در حد توان بررسی و شناسايی ورهگيری شده است.

در ميان آثار ايشان رساله‌ای است كه مختاری نائينی در شرح احوالات خويش نگاشته است و متأسفانه نسخه‌ای از آن يافت نشد. اميد است بتوانيم آن را يافته و تحقيق و ارائه نماييم به يقين آن رساله می‌تواند ابعاد شخصيت اين فرزانه كم شناخته شده را آشكار كند.

آن جناب در شعر و علوم ادبی مهارت بسزايی داشته است و گويا اشعار فراوان فارسی و عربی سروده است. از اشعار وی در تراجم الرجال دو بيت نقل شده است. ]تراجم الرجال، سيد احمد حسينی، ج 2، ص 469، عنوان شماره 1812[.

مختاری نائينی از منظر بزرگان

بزرگان علم و تراجم نگاران در تمجيد از منزلت فخيم مختاری نائينی تعابير بلندی به كار برده‌اند. توصيف زيبا و ارزنده علامه مجلسی قدس سره را در اجازه‌اش برای بهاءالدين محمد مختاری، در ياد كرد استادانش آورديم. همچنين صاحب روضات قدس سره در تجليل از ايشان آورده است: «كان من العلماء الأعيان، الفقهاء الأركان، أدبياً ماهراً و جليلاً كابراً، حكيماً متكلّماً، جيّد العبارة، طيّب الإشاره… له مصنفات جمّة و مؤلفات تدل علی علو الهّمة…».

ميرزا محمدعلی مدرّس تبريزی قدس سره در ريحانة‌الادب وی را چنين توصيف می‌كند : «از اعيان علما، اركان فقها، اكابر متكلمين و حكما و محدّثين و ادبا بوده و تأليفات بسياری دارد كه در اثبات مراتب عاليه علميّه او برهان قاطع و گواهی عادل هستند…». ]ريحانة‌الادب، ج 1، ص 290.[

آيت‌الله مرعشی نجفی قدس سره در پشت نسخه شماره 12762 كه فهرست وسائل‌الشيعه است آورده: «كتاب فهرست وسائل‌الشيعه و هو من احسن فهارس الوسائل و علی ظهر النسخه خط العلامة بهاءالدين محمد بن السيد جمال‌الدين محمدباقر الحسينی النائينی المختاری الشهير صاحب الكتب النافعة المعاصر للمجلسی و هو ينتهی نسبه الكريم إلی شرفاء المدينة المشرفة السادة الوحاحدة و هم عبيدليون نسباً… و له ذرية مباركة إلی اليوم فيهم العلماء و الافاضل و الادباء…»

 

وفات

تاريخ وفات ايشان معلوم نيست و اين می‌دانيم كه رساله‌ای از ايشان در مواريث در سال 1131 ق تأليف شده است. بنابراين وفات ايشان بعد از اين تاريخ است. و برخی احتمال داده‌اند كه قبرش در روستای «شيخ چوپان» از توابع شهركرد باشد. ]شرح حال وی را در منابع زير بنگريد: طبقات اعلام‌الشيعه، ج 6، ص 78؛ تراجم‌الرجال، ج 2، ص 469؛ الذريعه، ذيل آثار مختاری؛ روضات‌الجنات، ج 7، ص 121؛ اجازات‌الحديث علامه مجلسی، سيد احمد حسينى، ص 137 ـ 138؛ ريحانة‌الأدب، ج 1، ص 290.[

 

1ـ الاجماع                                                                                                                                   (اصول فقه ـ عربی)

كتابشناسی: رساله استدلالی است در يک مقدمه و چند اصل پيرامون اجماع وحجيت آن با نقل اقوال بسياری از دانشمندان علم اصول و فقه.

]فهرست مرعشی، ج 9، ص 160[

آغاز: الحمدلله رب العالمين… و بعد فإن الاجماع مسألة قد عمت للفقيه بها البلوی و صار من أعظم أصول الفقه فی عصرنا هذا.

انجام: هذا آخر ما خطر ببالی الفاتر فی هذه المسألة المعضلة و رحم الله من نظر إليه بعين الاصلاح و طلب بذلک عند ربه الفوز و الفلاح قد تم…

نسخه‌پژوهی:

1/1ـ قم؛ فهرست نسخه‌های خطی مركز احياء ميراث اسلامی؛ ش: 4059.

نسخ، بی كا، بی تا، عصر روز شنبه 29 شعبان 1113 ق از روی خط مؤلف و با مهر مربع «عبده محمد علی الحسينی». عناوين به شنگرف. تصحيح شده توسط كاتب. با خط خوردگی و اضافات در حاشيه و در پايان كاتب اشاره كرده كه مؤلف استاد وی بوده است، در روی برگ اول تملكی با مهر مربع «الواثق بالله الغنی محمد حسين الحسينی» و تملک كاتب با مهر مربع «عبده محمد علی الحسينی» و دو مهر مربع ناخوانای ديگر مشهود است. جلد: مقوائی، عطف و گوشه‌ها تيماج قهوه‌ای.

48 برگ، 17 سطر، 11 × 5/16 سم.

2/2ـ قم؛ مرعشی؛ ج 9، ص 160، ش: 4/3382.

انجام: ناتمام: فهو دليل فی الأحكام الشرعية فلايضرنا مثقال ذرة أيضاً لأنا لا نسلم ظنية….

نسخه‌پژوهی:

نستعليق، مؤلف، بی تا، جلد: مقوايی پارچه.

13 برگ، 32 ر ـ 45 پ، مختلف سطر، 5/21 × 17 سم.

2ـ أحكام اليد                                                                                                                                                              (فقه ـ عربی)

_*  نام‌های ديگر: باسط الأيدی بالبينات فی تساقط الأيدی و البينات، حجية اليد، تشاح اليد السابقة مع اليد اللاحقة، رسالة فی قاعدة اليد و كشفها عن الملک، قاعدة اليد.

كتابشناسی: رساله‌ای مختصر است در احكام يد و فروعات مختلف آن با اشاره مختصر به بعض ادلّه مسأله و در اين رساله مباحث را با عنوان تحصيل، تحويل، تكميل پی گرفته و به انجام رسانده است. مختاری نائينی اين اثر را به درخواست شخصی كه به نام وی تصريح نشده در نيمه ربيع‌الاول 1117 ق تأليف كرده است.

]فهرست مركز احياء ميراث اسلامی، ج 7، ص 221[

آغاز: بسمله مسألة لو وقع التشاح فی عين كانت فی يد أحد الخصمين فهل يحكم بها لذی اليد اللاحقة أم السابقة الجواب قال الفاضل السبزواری قدس الله روحه الشريف.

انجام: فلم أر أحداً من الأصحاب استوفی الكلام فی تحقيقها و تنقيحها و الحمدلله… تمت الرسالة فی عاشر شهر صفر سنه 1114 ق تأليفاً.

نسخه‌پژوهی:

3/1ـ مشهد؛ آستان قدس؛ ش: 21570، ج 21، ص 276.

نسخ، بی كا، قرن 12، كاتب: نامعلوم، عناوين به شنگرف، تصحيح شده، اهدايی مقام معظم رهبری حضرت آية‌الله خامنه‌ای در خرداد 1373، شكری آهار مهره، جلد: تيماج مشكی يک لا.

12 برگ 19 سطر، 21 × 11 سم.

4/2ـ قم؛ مركز احياء ميراث اسلامی؛ ج 7، ص 221، ش: 4/2748.

آغاز: «حمداً لباسط‌الأيد بالأيادی و باعث بيناته النوادی فی النوادی و البوادی و سلاماً علی… أما بعد فهذه مسئلة تعم بها البلوی و لايرجی من مداركها المنّ بالسلوی»

انجام: «حتی يعارض بها الاستصحاب فأعرفه عسی أن ينفعک فی غير ذلک من الأبواب و الحمدلله علی التوفيق…»

نسخ، احمد بن حسين بن احمد بن علی بن عبد الجبار، 16 رجب 1194 ق، جهت خزانه شيخ عبد علی بن محمد بن قضيب ناروتی، عناوين نوشته نيست، تصحيح شده ودر پايان علامت بلاغ بدون نامی در 20 جمادی الاولی 1195 ق مشهود است، دارای حواشی «منه سلمه الله».، جلد: تيماج مشكی فرسوده.

7 برگ، 106 ر ـ 113 پ، 20 سطر.

5/3ـ تهران؛ مجلس شورا؛ ج 38، ص 650، ش 2/14495.

بی كا، 1238 ق، عناوين و نشانی‌ها شنگرف و مشكی؛ ]ثبت 89993[، جلد: تيماج، قهوه‌ای، ضربی، مجدول گرهی.

15 برگ، 12 پ ـ 27 پ، 18ـ20 سطر، 5/15×21 سم.

6/4ـ تهران؛ مجلس شورا؛ ش 18/9013.

تحريری، حبيب الله بن حاجی ميرزا عين الله مراغه‌ای، 1238 ق،26 برگ، « 363 ب ـ 389 الف»،] طباطبائی، محمد (منصور)، مختصر مجلس: ف: ـ 100[

7/5ـ قم؛ شيخ علی حيدر (مكتبة)؛ ش: 3/676.

انجام: فی يد أحد ثم الآخر فهل يحكم بها الذی العهد اللحقة أم السابقة.

نستعليق، بی كا، بی تا، جلد: چرم مشكی.

9 برگ، 144 ظ ـ 153 ظ، 19 سطر، 5/20×15 سم.

8/6ـ قم؛ مفتی الشيعه؛ ص 36، ش: 3/25.

انجام: صلی الله عليه و علی آله الأكارم الأفاضل و الحمدلله أولاً و آخراً و باطناً وظاهراً.

نستعليق، ميرزا بابا بن حسينقلی اردبيلی، بی تا، جلد: تيماج مشكی.

7 برگ، 121 ر ـ 128 پ، مختلف سطر، 21×15 سم.

3ـ إرتشاف الصافی من سلاف الشافي                                                                                    (كلام و اعتقادات ـ عربی)

كتابشناسی:

تلخيصی است از كتاب «الشافی فی الإمامة و إبطال حجج العامّة» سيد مرتضی علم الهدی. در اين كتاب مطالب مكرّر و زيادی شافی افتاده و هيچگونه تصرّفی در اصل نشده است و چنانچه جناب مختاری نائينی اضافه‌ای می‌آورد در حاشيه می‌باشد تا در متن تصرف نشود در اين اثر گفته‌های «قاضی عبدالجبار معتزلی در كتاب المغنی» را با علامت «ق» می‌آورد و گفته‌های شريف مرتضی را با عنوان «ج» ذكر می‌كند.

]مرعشی، ج 2، ص 5[

نسخه‌پژوهی:

9/1ـ قم؛ فهرست مرعشی نجفی، ج 2، ص 5، نسخه ش 404.

آغاز: الحمدلله الذی رفع عليّاً مكاناً عليّاً و ارتضاه لنبيّه وصياً و لنفسه وليّاً أسماه إلی ما قربه و قربه نجياً.

انجام: و قال أيضاً فی بنی أميّة:

أعطاكم الله جداً تنصرون به

لا جد إلا صغير بعد محتقر لم تأشروا

نسخ، به خط مؤلّف، بی تا، عناوين شنگرف، و گاهی نوشته نيست، در حاشيه تصحيح شده و حاشيه‌نويسی دارد،دارای تملک آقا ميرزا.

86 برگ، 25 سطر، 25 × 5/18 سم.

4ـ أفضلية القيام فی نافلة العشاء                                                                                                                          (فقه ـ عربی)

كتابشناسی: اطلاعاتی از آن نيافتيم.

نسخه‌پژوهی:

10/1ـ اصفهان؛ روضاتی، سيد احمد؛ ص 51، ش 3/71.

آغاز: «الحمدلله رب العالمين و شارع الفرايض و النوافل، و الصلاة علی محمد و آله الأشرفين من جميع العشاير و القبايل…».

انجام: هذا آخر ما أودعنا فی الرسالة من المقال، و المرجو من كرمه أن يمن و ينفع بها من يعرف الرجال بالحق لا الحق بالرجال.

بی كا، رمضان 1100، 7 سطر، 12 × 5/19 سم.

5ـ أمان الإيمان من أخطار الأذهان                                                                                                          (؟ ـ ؟)

كتابشناسی: آقا بزرگ تهرانی در الذريعه از آن ياد كرده و خاطرنشان كرده كه اين كتاب را صاحب نجوم‌السماء جناب محمدعلی آزاد كشميری در نجوم‌السماء ذكر كرده است. متأسفانه اطلاعات ديگری درباره اين كتاب در دست نيست.

]الذريعه، ج 2، ص 344؛ نجوم‌السماء، ص 250، تصحيح ميرهاشم محدث[

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای يافت نشد.

6ـ إنارة الطروس فی شرح عبارة الدروس                                                                                                       (فقه ـ عربی)

كتابشناسی : پس از آنكه مؤلف رساله «عمدة الناظر فی عقدة الناذر» را در عدم صحت نذری كه معلق به بعد از مرگ انسان باشد نگاشت يكی از معاصران با استشهاد به عبارتی از كتاب دروس شهيد اول كه فرموده: «ولو نذر الصدقة تعين مقداراً و جنساً و محلاً و مكاناً و زماناً…» در مقام رد بر مؤلف برآمد، مؤلف نيز اين رساله را در ردّ نظر وی نگارش كرده است برخی گفته‌اند شايد منظور از اين معاصر شيخ علی كربلائی صاحب «مراد المريد» باشد. اين اثر در چهار فصل و يک خاتمه می‌باشد و مؤلف آن در روز جمعه 26 جمادی الثانی 1114 ق از تأليف آن فراغت حاصل كرده است.

]مركز احياء ميراث اسلامی؛ ج 7، ص 20 ـ 219؛ گوهرشاد، ج 3، ص 1474[

آغاز: أحسن ما تزيّنت به صفحات الدروس و أيمن ما تطرزت به وجنات الطروس حمدک اللّهم علی ما فطرت عليه العقول.

انجام: و لنكتف بهذا القدر فی هذا المقام فمن شاء الاستقصاء فعليه بالعمدة فانها العمدة فی حل العقدة.

نسخه‌پژوهی:

11/1ـ قم؛ مركز احياء ميراث اسلامی، ج 7، ص 219، ش 3/2748.

نسخ، احمد بن حسين بن احمد بن علی بن عبدالجبار بحرانی، 1194 ق برای خزانه شيخ عبد علی بن محمد بن قضيب تاروتی، عناوين نوشته نيست تصحيح شده و در پايان رساله نشانی بلاغ است. دارای حواشی «منه سلمه الله» است. جلد تيماج مشكی فرسوده.

9 برگ، از 96 پ ـ 105 ر، 20 سطر، 16 × 22 سم.

12/2ـ مشهد؛ گوهرشاد؛ ج 3، ص 1474، ش: 1/1076.

13/3ـ قم؛ مرعشی؛ ج 9، ص 159، ش: 3/3382.

نستعليق، بی كا، بی تا، جلد: مقوائی پارچه.

9 برگ، 22 پ ـ 31پ، مختلف سطر، 5/21×17 سم.

7ـ الأنوار اللّامعة لزوار الجامعة                                                                                                                (زيارات ـ عربی)

نام ديگر: شرح زيارت جامعه كبيره

كتابشناسی: شرحی مزجی مفصلی است كه ناتمام مانده و حدود يک ششم زيارت جامعه را شرح كرده است و تا «المكرمون» را توضيح داده است و گاهاً به تفصيل در برخی از مباحث وارده شده است. شرحی است جامع نكات ادبی و لطائف عرفانی كه در مقدمه آن حالات حضرت امام هادی عليه‌السلام را بررسی كرده و سپس شروع به شرح زيارت جامعه نموده است.

]فهرست آستان قدس، ج 6، ص 214؛ رؤيت نسخه[

آغاز: الحمدلله الذی أوجب إكرام الزاير علی المزور.

انجام: المكرّمون بفتح الرّآء المهملة المشدّدة.

نسخه‌پژوهی:

14/1ـ مشهد، آستان قدس رضوی، ج 6، ص 213، نسخه ش 3380.

نسخ، بی كا، بی تا، كاتب نسخه را تمام نكرده، وقفی نائينی.

29 برگ، 20 سطر، 23×15 سم.

با رؤيت نسخه چنين بر می‌آيد كه اين نسخه تحرير دومی از نسخه گلپايگانی است و به خط مؤلف نيز می‌باشد. اين نسخه نسبت به نسخه گلپايگانی افزودگی‌های فراوانی دارد و تغييرات زيادی به خط مؤلف در آن وجود دارد.

15/2ـ قم، گلپايگانی، ص 139 نسخه ش 4/149.

نستعليق، مؤلف، بی تا، جلد تيماج مشكی.

17 برگ، 21 سطر، 19×25 سم.

البيع Ñ العين فی سقی المتبايعين

 

8 ـ ترجمه و شرح لهوف                                                                                                              (فارسی ـ تاريخ)

كتابشناسی: اين كتاب بنابر فرمايش خود مؤلف ترجمه و شرح كتاب ملهوف ابن طاوس می‌باشد كه در بعض مواضع اخبار مناسبه و اشعار موافقه و حكايات وزيارات لايقه و يک مقدمه اضافه نموده است. اين شرح با عنوان «مؤلف گويد، مترجم گويد» نگارش يافته است.

اين اثر قبل از اين در هيچ منبعی معرفی نشده بوده است و در نسخه اين اثر به عنوان سيد بهاءالدين محمد بن محمدباقر حسينی معرفی شده است و اين عنوان با لقب بهاءالدين شخصيت ديگری وجود ندارد و چنين به نظر می‌رسد كه ايشان همان مختاری نائينی است.

نسخه پژوهشی:

16/1ـ تهران؛ كتابخانه مجلس شورای اسلامی، نسخه شماره 207666.

نستعليق، عبدالله بن محمد حسين نائينی، شب يكشنبه دوم ذی الحجة‌الحرام سنه 1262، عناوين و عبارات متن ملهوف با شنگرف، برخی از رؤوس مطالب در حاشيه با شنگرف، تمام صفحات مجدول

9ـ التسليم علی النبی فی التشهد الأخير                                                                                                            (فقه ـ عربی)

كتابشناسی: در حكم «السلام عليک أيها النبی و رحمة‌الله و بركاته» در تشهد آخر نماز است و مؤلف نظرش مستحب بودن اتيان آن است نه واجب بودن چنانچه برخی از فقها گفته‌اند.

]مرعشی، ج 9، ص 161[

آغاز: الحمد لله رب العالمين… مسألة هل التسليم علی النبی فی التشهد الأخير مستحب أم واجب أو هو من الكلام المبطل للصلاة.

انجام: و لعمری اَنه قد بلغ الأمر فی تنقيح الحال إلی ما لايبقی للشّک معه مجال.

نسخه‌پژوهی:

17/1ـ قم، مرعشی، ج 9، ص 161، نسخه ش: 6/3382.

نستعليق، بی كا، بی تا، مقوايی پارچه.

4 برگ، از 52 ر ـ 56 پ، سطور مختلف، 5/21 × 17 سم.

10ـ تعديل الميزان فی تعليق علم الميزان                                                                                              (منطق ـ عربی)

كتابشناسی: حاشيه مفصلی است با عناوين «قوله ـ قوله» بر حاشيه ملا عبدالله يزدی بر«تهذيب المنطق» تفتازانی. مختاری اين اثر را پس از كتاب مفصّل خود در اين رشته به نام «محيی الأذهان فی شرح لسان الميزان» به نگارش درآورده است.

]فهرست آستان قدس، ج 24، ص 54 ـ 55[

آغاز: قوله: افتتح بحمدالله، فيه إشارة إلی أنَّ صدور الفعل من الفاعل المختار لابد من علة باعثة عليه و غاية داعية إليه.

انجام: و اعلم إن المشهورات و المسلمات و المظنونات إنما ينتفع بها.

نسخه‌پژوهی:

18/1ـ مشهد؛ آستان قدس؛ ج 24، ص 55، نسخه ش: 13257.

نسخ، بی كا، قرن 12، افتادگی از آغاز و انجام. از ابتدای نسخه دو برگ ساقط و از انتهای آن چند برگ ناتمام است. عناوين شنگرف، تصحيح و مقابله شده. اهدائی كاظم مدير شانه‌چی در آبان 1362 ش. نخودی آهار مهره‌دار، جلد تيماج مشكی.

222 برگ، 17 سطر، 5/17 × 5/10 سم.

19/2ـ مشهد؛ آستان قدس رضوی؛ نسخه ش: 12657.

آغاز: موجود: أفاض الله عليهما شآبيب غفرانه و اسكنهما من فضله فراديس جنانه لما منّ الله تبارک و تعالی علينا من إتمام كتابنا الكبير….

انجام: موجود: قوله: و قيل؛ هذا إشارة إلی العمل يريد به أن هذا فی هذا بالمقاصد أشبه إشارة لكونه أقرب.

نسخ، بی كا، قرن 13، افتادگی از آغاز و انجام، عناوين شنگرف، وقفی حسين كی استوان، آهار مهره شكری، جلد تيماج خرمايی ضربی.

20/3ـ مشهد، آستان قدس، ج 24، ص 54، نسخه ش: 13185.

آغاز: موجود: أفاض الله عليهما شآبيب غفرانه و اسكنهما.

انجام: موجود: بل روی أن أهل النار ليتأذون من ريح العالم التارک لعلمه و إنّ عقاب العالم الغير العامل.

نسخ، بی كا، قرن 13، افتادگی از آغاز و انجام، از ابتدا نسخه يک برگ ساقط و از انتها چند جمله ناتمام است، عناوين شنگرف، برخی از اوراق معلّق به حواشی به لفظ «منه رحمة‌الله»، اهدايی كاظم مدير شانه‌چی در آبان 1362 ش، نخودی رطوبت رسيده، جلد مقوا، رويه مشمع.

176 برگ، 7/20 × 1305 سم.

تعليقات بر اشباه و نظاير سيوطی Ñ منتخب اشباه و نظاير سيوطی

 

11ـ تعليقات بر شرح صمديه سيّد علی خان                                                                                    (نحو ـ عربی)

كتابشناسی: اطلاعاتی از آن نيافتيم.

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای يافت نشد.

12ـ تفريج القاصد لتوضيح المقاصد                                                                                          (تاريخ ـ عربی)

كتابشناسی : اين اثر تكمله و شرحی است بر «توضيح المقاصد» شيخ بهائی و به همين خاطر به آن «تاريخ البهائيين» گفته‌اند. چرا كه دو بهاءالدين آن را به انجام رسانده‌اند. مختاری نائينی ابتدا عبارت توضيح‌المقاصد را می‌آورد و پس از آن مطالبی را به عنوان تكميل بر آن می‌افزايد. آقا بزرگ تهرانی نسخه‌ای از آن را در مجموعه‌ای به خط آن جناب در كتابخانه آيت‌الله مرعشی نجفی معرفی كرده است.

]الذريعة، ج 4، ص 229ـ 230[

آغاز: الحمدلله الذی جعل الأهلة مواقيت للناس ليعلموا عدد السنين والحساب.

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای يافت نشد.

13ـ تقويم الميراث فی تقسيم الميراث                                                                                                   (فقه ـ فارسی)

كتابشناسی: مؤلف ابتدا كتابی به عربی به نام «لَطائف الميراث لِطائف الوّراث» نوشته سپس كتابی فارسی به نام «قسام المواريث فی أقسام التواريث» نگاشته كه هر دو مفصّل بوده و سپس به خواهش ابوالهدی اين مختصر را كه مشتمل بر مقدمه، دوازده باب و يك خاتمه است به تحرير درآورده است. در ابتدای صفحه دوم آمده است: چون برادر عزيز و نخبه اهل فضل و تميز، بدر مراغه و شمس تبريز، مولانا ابوالهدی حفظه الله… طلب نمود كه انشاء نمايم رساله‌ای در ميراث… پس حقير تأليف كرده بودم رساله‌ای عربيّه مشتمله بر ادلّه مسائل و ذكر سوانح خاطر قاصر در نقض و ابرام دلائل مسماة به «لطائف الميراث لِطائف الورّاث» و «اقسام التواريث» و آن نيز در بعض ابواب منجر شد به طول و اطناب… پس ثالثاً عنان همّت… مصروف ساختم بر انشاء رساله فارسيّه و كلام مختصر وجيز و جامع مذكورات بر وفق مسئول آن برادر عزيز….

اين كتاب در يک مقدمه و دوازده باب و يك خاتمه به ترتيب ذيل می‌باشد:

مقدمه: در بعضی قواعد حساب كه احتياج به آنها بود.

باب اول: در موجبات ارث و درجات ورثه و سهام.

باب دوم: در موانع ارث.

باب سوم: در حجب و شروط حاجب و محجوب.

باب چهارم: در ميراث والدين و اولاد و حبوة.

باب پنجم: در ميراث اخوة و اخوات و اجداد و جدات.

باب ششم: در اعمال و عمات و اخوال و خالات.

باب هفتم: در ازواج و زوجات.

باب هشتم: در اقسام ولاء و احكام آنها.

باب نهم: در محاسبات سهام و تركات.

باب دهم: در ميراث خنثی و ممسوح و انسان دو سر.

باب يازدهم: در ميراث جمعی كه به غرق يا هدم بميرند و ترتيب موت ايشان معلوم نباشد.

باب دوازدهم: در ميراث ولد زنا و مشكوک فيه و مجوس.

خاتمه: در مناسخات.

]فهرست شاهچراغ، ص 118؛ فيضيه، ج 2، ص 38؛ مجلس شورا، ج 30، ص 180[

آغاز: حمد بی‌حد و مدح سرمد و ارثی را سزد كه ظلمت شب و نور صبح

انجام: اللهم اعصمنا عن الخطأ و الخطل فی الاعتقاد والقول والعمل.

نسخه‌پژوهی:

21/1ـ قم، مدرسه فيضيه، ج 2، ص 38، نسخه ش: 1417.

نستعليق، بی كا، هشتم ربيع‌الثانی 1133، با اين يادداشت بر برگ نخست:

من تأليفات استادی و استنادی مير بهاءالدين محمد ـ طاب ثراه ـ فی الميراث، محمد تقی بن عبدالصمد.

43 برگ، 13×20 سم.

22/2ـ تهران، مجلس شورا، ج 30، ص 180، نسخه ش 2/9507.

نسخ، بی كا، قرن 13، عناوين و نشانيها شنگرف، ركابه نويسی شده، در آخر نسخه يادداشت تملک به تاريخ 1243 ه . ديده می‌شود، جلد تيماج قهوه‌ای فرسوده مجدول با ترنج و سرترنج.

64 برگ، از 43 ب ـ 107 ب، 16 سطر، 5/10×5/14 سم.

23/3ـ شيراز، فهرست شاهچراغ، نسخه ش 4/812.

نستعليق شكسته، بی كا، 1225.

40 برگ، از 46 ـ 86 ر، 5/15×5/10 سم.

تلخيص الشافی Ñ ارتشاف الصافی

 

14ـ حاشية أنوار التنزيل                                                                                                            (تفسير ـ عربی)

كتابشناسی: حاشيه‌ای است با عناوين «قوله» بر كتاب أنوارالتنزيل و أسرارالتأويل قاضی عبدالله بن عمر بيضاوی (در گذشته: 685 ق)

]مرعشی، ج 34، ص 600؛ الذريعة، ج 4، ص 153[

آغاز: قوله و فيه دليل… وجه الدلالة كون الصفة المشبهة للثبوت و الإستمرار فتدل علی استمرار تربيته تعالی للعالمين.

انجام: در برگ 158 ب: و اعتذر المصنف عنهم بأنه لا يبعد تجويزه فی المعطوف و هو حسن، بهاء.

نسخه‌پژوهی:

24/1ـ قم، مرعشی، ج 34، ص 600، نسخه ش: 2/13690.

اين نسخه از سوره حمد آغاز و تا اواسط سوره نحل به انجام می‌رسد. نسخه‌ای نفيس و حاشيه به صورت پراكنده در حاشيه نسخه خطی انوارالتنزيل نوشته شده است با امضاء «بهاء و بهاءالحسينی عفی عنه».

نستعليق، مؤلف، اوائل سده 12، بی تا، عناوين و نشانی‌ها شنگرف، جلد تيماج مشكی ضربی مجدول با ترنج و سر ترنج 26/5 × 23/5.

158 برگ، سطور مختلف.

15ـ حاشيه بر حاشيه ميرسيد شريف جرجانی بر شرح مطالع                                                    (منطق ـ ؟)

كتابشناسی: در الذريعة، ج 6، ص 134، آقا بزرگ تهرانی از آن گزارش داده است.

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای يافت نشد.

16ـ حاشيه بر تحريرالقواعد المنطقيه فی شرح الشمسية                                                                  (منطق ـ عربی)

كتابشناسی: اين حاشيه بر اوائل تحريرالقواعد ـ مباحث علم ـ است و مختاری نائينی از آن در شرح حال خود ياد كرده است.

]الذريعة، ج 6، ص 137[

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای يافت نشد.

17ـ حاشيه شرح مطالع                                                                                                                             (منطق ـ ؟)

كتابشناسی: حاشيه‌ای است بر شرح مطالع كه به نام «لوامع الأسرار فی شرح مطالع الأنوار» از سراج‌الدين محمد بن ابی‌بكر ارموی متوفای 689 ق.

]الذريعة، ج 6، ص 134[

نسخه‌پژوهی : نسخه‌ای يافت نشد.

18ـ حاشيه مطول                                                                                                                (معانی بيان ـ عربی)

كتابشناسی: آقا بزرگ تهرانی در الذريعة، ج 6، ص 203 ذيل عنوان 1125 فرموده اين حاشيه را كه غير مدوّن بود در حاشيه نسخه مطولی كه در كتابخانه مجدالدين بود ديدم.

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای يافت نشد.

19ـ حاشيه معالم الاصول                                                                                                      (اصول فقه ـ عربی)

كتابشناسی: حاشيه‌ای است بر معالم الاصول شيخ ابی منصور حسن بن زين‌الدين اين حاشيه تنها مبحث «ضد» را شامل است.

آغاز: افتادگی دارد: فقبل التعيين لاطلاق بل الموجود قبله أمر له… قوله الحق أن الأمر بالشيء الخ الغرض بيان أن الامر بشيء هل يقتضی بمجرده النهی عن ضده أم لا.

انجام: قوله عدم وجوب غير السبب. أقول: قد عرفت فی بحث مقدمة الواجب أن المراد بالسبب هناک العلة التامّة.

از انجام ناتمام مانده است.

نسخه‌پژوهی:

25/1ـ قم، گلپايگانی، ج 3، ص 1571، نسخه ش: 3519 ـ 39/18.

نسخ، مؤلف، بی تا، جای عناوين «قوله» در متن سفيد گذاشته شده متن توسط مؤلف تصحيح شده و خط خوردگی‌هائی وجود دارد، حواشی با امضای «منه» ديده می‌شود، جلد تيماج مشكی.

18 برگ، 21 سطر، 19 × 25 سم.

20ـ حثيث الفلجة ]حثيث الفلجة: پيروزی سريع.[ فی شرح حديث الفرجة                     (حديث، كلام ـ عربی)

كتابشناسی: در اصول كافی كتاب التوحيد باب اول حدوث العالم و اثبات المحدث حديث پنجم، هشام بن حكم نقل كرده: زنديقی برای مناظره به حضور حضرت صادق عليه‌السلام آمده بود و حضرت در گفتگويی كه با وی داشت فرمود: «لايخلو قولک: «إنهما اثنان» من أن يكونا قد يمين قوييَّن أو يكونا ضعيفين أو يكون أحدهما قويّاً والآخر ضعيفاً… فإن قلت: إنهما إثنان لم يخل من أن يكونا متفقين من كل جهةٍ… ثم يلزمک إن ادعيت اثنين فرجة مابينهما حتی يكونا اثنين فصارت الفرجة ثالثاً بينهما قديماً معهما فيلزمک ثلاثة». جناب مؤلف بزرگوار مختاری نائينی اين حديث را در تاريخ 1197 ق در بيش از سه هزار بيت شرح كرده است امّا چون به بحث اثبات صانع رسيده و مشاهده كرده كه طولانی كردن كلام خارج از وضع رساله می‌شود، كلام را كوتاه كرده و در اثبات صانع كتاب «حدائق العارف» را نگارش كرده است. كه از اين كلام به دست می‌آيد حثيث الفلجة قبل از حدائق العارف تأليف شده است. ] الذريعة، ج 6، ص 248.[

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای از آن يافت نشد.

21ـ حدائق العارف فی طرائق المعارف                                                                                                             (كلام ـ عربی)

كتابشناسی: نام كتاب در «نجوم السماء ]نجوم السماء، محمدعلی آزاد كشميری، به تصحيح مير هاشم محدث، ص 250، نجمثانی، عنوان 87.[»، «حدائق المعارف فی طرائق المعارف فی ما يتعلق بأثبات الصانع» آمده است؛ مختاری نائينی اين اثر را برای اميرمحمدباقربن حسن بن سلطان العلماء، علاءالدين حسين، معروف به خليفه سلطان نوشته است وی در اين كتاب فرق ميان برهان لمّی و إنّی را بيان كرده و تفصيل مباحث را به كتاب ديگرش «أمان الإيمان من أخطار الأذهان» حوالت كرده است. مؤلف در سال 1108 ق از تأليف اين اثر فراغت حاصل كرده است.  ]الذريعة، ج 6، ص 288 ـ 289.[ آقا بزرگ تهرانی نسخه‌ای از آن در كتابخانه ميرزا محمد باقر قاضی تبريزی و نسخه‌ای نزد آيت‌الله مرعشی نجفی رهگيری كرده است. گويا همين نسخه در حال حاضر موجود است و در فهرست آن كتابخانه آمده ولی در آن تاريخ 1108 ق نيامده است.

آغاز: الحمد لمن دلّ علی وجوب وجوده افتقار أسرار الحدوث والإمكان.

نسخه‌پژوهی:

26/1ـ تبريز، قاضی طباطبايی، محمدعلی، بدون شماره.

مؤلف، 1111 ق، نسخه پاكنويس به خط خوش مصنف و خودش آن را به تاريخ 9 ماه رمضان سال 1111 ق مقابله و امضا كرده.

84 برگ.

22ـ حسان اليواقيت فی بيان المواقيت                                                                                                      (هيئت ـ عربی)

كتابشناسی: در بيان شب و روز و آنچه تعلّق به آن دارد از احكام شرعيه با استفاده از گفته‌های دانشمندان علم هيئت و نجوم در دو فصل: اوّل در معنی شب و روز وساعت‌ها و هفته‌ها. دوّم: در بيان احكام ماه و سال و جز اينها.

آغاز: الحمدلله الذی سقف الأرض بالفلک الدوار و علق عليها من النجوم قناديل الأنوار و سخرها بقدرته فی الحركات و الأدوار.

انجام: ناتمام: و تسمی كل سنة من تلک الإحدی عشرة سنة كبيسية لما فيها من كبس الكسور و سيأتی بيانها.

نسخه‌پژوهی:

27/1- قم، مرعشی، ج 9، ص 160، نسخه ش: 5/3382.

نسخ، بی تا، مؤلف تصحيح كرده است و بر آن افزوده است، جلد مقوايی پارچه.

4 برگ، از 48 ر ـ 52 پ، سطور مختلف، 5/21 × 17 سم.

23ـ حواشی بر آيات الاحكام مقدس اردبيلی                                                              (فقه‌القرآن ـ عربی)

كتابشناسی: از آن در الذريعه، ج 6، ص 9، شماره 16 گزارشی كوتاه ارائه شده است.

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای يافت نشد.

رساله ارتجاليه فی بيان استقبال الميّتÑ قباله قبيله

 

24ـ رساله‌ای در شرح حال خود                                                                                                           (تراجم ـ  )

كتابشناسی: آقا بزرگ تهرانی در الذريعه نقل می‌كند: اين رساله در ضمن مجموعه‌ای كه در نزد آيت‌الله مرعشی نجفی است، وجود دارد و در اين رساله نام خود را بهاءالدين محمد بن محمد باقر حسينی مختاری سبزواری نائينی اصفهانی متولد 1080 ق ذكر كرده است.  ]الذريعة، ج 4، ص 230.[

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای يافت نشد.

25ـ رساله در احكام الاموات                                                                                                                   (فقه ـ ؟)

كتابشناسی: اطلاعاتی از آن نيافتيم.

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای از آن يافت نشد.

26ـ رساله در ارث (كبير)                                                                                                                         (فقه ـ ؟)

كتابشناسی: آقا بزرگ تهرانی در الذريعه گزارشی كوتاه از آن و دو رساله ديگر در ارث ارائه كرده است.

]الذريعة، ج 1، ص 448[

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای از آن يافت نشد.

28/1ـ تهران، دانشگاه تهران، نسخه ش 1860.

آغاز: در أم و زوجين پس جايز نبايد نقص ميراث ايشان از نصيب ادنی. نصف دويم آنكه نصيب او مختلف شود و گاه زايد و گاه ناقص شود ليكن هميشه صاحب فريضه نيست. نسخه نيمه دوم باب يكم است تا پايان رساله.

نسخ، مؤلف، عناوين شنگرف، حواشی نستعليق، نسخه نيمه دوم باب يكم است تا پايان رساله، كاغذ سپاهانی، جلد تيماج تركی.

27ـ رساله‌ای در ارث (متوسط)          (فقه ـ ؟)

كتابشناسی: علامه روضاتی در روضات الجنّات از اين رساله و دو رساله ديگر ايشان در ارث نام برده است.

]روضات الجنات، ج 7، ص 121[

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای از آن يافت نشد.

28ـ رساله‌ای در ارث (صغير)                                                                                                                                (فقه ـ ؟)

كتابشناسی: اطلاعاتی از آن نيافتيم.

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای از آن يافت نشد.

29ـ زواهر الجواهر فی نوادر الزواجر                                                                                      (اخلاق ـ عربی)

كتابشناسی: پند و اندرزهائی است در بی اعتباری دنيا و توجه به پروردگار متعال وتوبه و بازگشت به سوی خالق با اشعاری به فارسی و عربی از مؤلف يا ديگران و در سه باب. مختاری نائينی اين اثر را در پند و اندرز نوشت تا خود را آگاه سازد. عنوان‌های كتاب چنين است: تعريف، توصيف، تذنيب، تأديب، بيان، اصل، تأصيل، تفريع…» ايشان اين اثر را به شيوه مقامات حريری نوشته ]رجال اصفهان، دكتر سيد محمد باقر كتابى، ج 1، ص 72.[.

باب‌های سه‌گانه كتاب چنين است: الباب الأول: فی النفس و عاداتها و دقايق حالاتها و مالها من التدليس والتلبيس و المواطات لإبليس.

الباب الثاني: فی دواعی النفس إلی الطاعات و زواجرها عن السيئات و التزهيد عن الدنيا و الترغيب إلی العقبی.

الباب الثالث: فی التوبة عن الخبائث مسک الختام الكلام فی الأنباء عن ابناء الأولياء واطراء هؤلاء الأزكياء.

آغاز: بسمله. الحمدلله الذی خلق الإنسان بضيع قدرته القاهرة و علمه البيان ببديع حكمته الباهرة سير المعانی من القلوب إلی القلوب.

انجام: و فرغ صائغ الفهم عن إفراغه فی قالب تأليفه… فی صدور يوم الجمعه الثانی عشر من شهر ذی القعدة الحادی عشر من العام التاسع من العشر الأول من المائة الثانية من الألف الثاني…. و بلغ ههنا السير بقدم بقلم الفقير…

چاپ:

29/1- اصفهان، 1379 قمری، 185 ص، قطع رقعی، با مقدمه و تعليقات سيد احمد روضاتی.

نسخه‌پژوهی:

30/1ـ تهران، دانشگاه تهران، ج 6، ص 2271، نسخه ش 210.

نسخ روشن، مؤلف، ذی الحجة 1121 ق، عناوين شنگرف، خط خوردگی در متن دارد و اصل است. حاشيه‌ها به نستعليق ريز با نشانه «منه» و اين را خود نائينی برای سومين بار نوشته است. عبدالحسين آن را از بازماندگان آقا ميرزا محمد خويی به قيمتی كه آقا ميرزا محمد علی مازندرانی كتابفروش برآورد كرد در 1274 ق خريده است. دارای مهر «عبده عبدالحسين» برخی برگ‌ها آب گرفته و وصالی شده است. كاغذ ترمه، جلد مقوايی.

93 برگ، 6/5×12 سم، 15 سطر، 12×9 سم.

31/2ـ تهران، مجلس شورا، ج 12، ص 47، نسخه ش: 2/4342.

انجام: و شوک الشوق علی صبر قلبه و قلب صبره شاک.

نستعليق، محمد كاظم بن حاج محمد صادق، 23 محرم 1228 ق، عنوان و نشانها شنگرف، شماره دفتر 62576، فرنگی آبی، جلد تيماج مشكی.

43 برگ، از 77 ـ 120، 19 سطر، 15×10 متن، 5/21×17 سم.

32/3ـ قم، مرعشی، ج 16، ص 152، نسخه ش 1/6154.

آغاز: و عقلک سفان و جهلک طوفان مرساتها الأجل و لجاتها الأمل شراعها الشرع.

نسخ معرب، بی كا، آخر محرم 1246، عناوين و نشانيها شنگرف، حاشيه‌نويسی دارد از مؤلف، جلد تيماج سبزه.

11 ر ـ 75 پ، سطور مختلف، 5/20×5/14 سم.

33/4ـ اصفهان، كتابخانه آيت‌الله سيد محمدعلی روضاتی، ج 1، ص 439، نسخه ش 455.

از اوّل ناقص است، نام كاتب ندارد. تاريخ كتابت اواخر محرم 1246 ق. از كتابخانه نيای گرامی، آيت‌الله مرحوم آقا ميرزا سيد جمال‌الدين موسوی چهارسوقی.

34/4ـ تهران، دانشكده حقوق، فهرست ص 363، نسخه ش: 1/255.

نسخ، محمد علی فيروزكوهی، در روز شنبه 1265 ق، در مدرسه صدر سپاهان، شماره يكم دفتر است،عنوان و نشان شنگرف و برخی جاها اعراب دارد و حواشی آن نشان «منه ره» دارد (48655)، فرنگی، جلد تيماج ترياكی ضربی مقوايی، 146 برگ، 19 سطر، 7/5×15/5 متن، 5/15×5/21 سم.

35/5ـ تهران، دانشكده ادبيات تهران، ج 3، ص 90، نسخه ش 321.

نسخ، محمد بديع بن سيد مصطفی موسوی اصفهانی درب امامی، روز آدينه 26 ربيع‌الاول 1284 ق، (75626).

36/6ـ مشهد، آستان قدس، نسخه ش 29/1493.

سيد احمد صفائی خوانساری، قرن 14، خشتی.

37/7ـ اصفهان، نشريه دانشگاه اصفهان، ج 11، ص 900، نسخه ش 132.

نسخ، محمد باقر بن محمدتقی اصفهانی، 8 صفر 1324 ق، (17177)، فرنگی.

38/8ـ تهران، مجلس شورا، نسخه ش 8828، مختصر مجلس، ص 437

بی كا، بی تا.

39/9ـ تهران، ملی ايران، نسخه ش 25957.

بی كا، بی تا، خريداری از حوزه علميه ولی عصر كرمان در تاريخ 8/11/86.

شرح بداية الهدايه Ñ نهاية البداية

 

30ـ شرح بر الفوائدالصمدية شيخ بهائی (كبير)                                                                                     (نحو ـ عربی)

كتابشناسی : اين اثر شرح مفصلی است بر كتاب الفوائد الصمدية كه به شرح صمديه شيخ بهائی مشهور است و مؤلف مطالب و شرح خود را در عبارات ماتن وارد كرده است و آقا بزرگ تهرانی گويد: شرح مزجی بزرگی در پنج جلد است و مؤلف حواشی فراوانی بر آن زده است. آقا بزرگ جلد اوّل اين شرح را نزد آيت‌الله مرعشی نجفی در قم گزارش كرده است.

آغاز: أولی كلام يستعان به علی جملة الهام بعد التبرّک باسم الله الملک العلام حمده علی جزيل الإنعام. ]الذريعة، ج 13، ص 362.[

آغاز: نحوک نحوی فليس عندک صرف فعفوك عفوی عن كل سرف فمن فضل بابک نجاة النحاة. ]فهرست مرعشی، نسخه ش: 4828.[

نسخه‌پژوهی:

40/1ـ قم، مرعشی، ج 13، ص 27، نسخه ش 4828.

آغاز: نحوک نحوی فليس لی عندک صرف فعفوک عفوی عن كل سرف فمن فضل بابک نجاة النحاة.

نسخه حاضر كه جلد اول آن است شب دوشنبه نوزدهم جمادی الأول 1115 ق به پايان رسيده است، نسخ، مؤلف، بی‌تا، عناوين و نشانيها شنگرف در حاشيه تصحيح واضافه شده است روی برگ اول يادداشتی در معرفی كتاب و مؤلف آن با مهر بيضوی ديده می‌شود، جلد تيماج مشكی.

95 برگ، 25 سطر، 25×19 سم.

31ـ شرح بر الفوائدالصمدية شيخ بهائی  (؟متوسط)                                                                    (نحو ـ عربی)

كتابشناسی: اغلب فهرست نگاران و تراجم نگاران بر وجود شرح متوسطی بر صمديه از مختاری نائينی تصريح كرده‌اند امّا در فهرست‌ها تشخيص نسخه‌های هر كدام از شرح كبير و متوسط و صغير دشوار است در مواردی با استفاده از قرائن موجود از جمله از آغاز و انجام‌ها به دست آورده‌ايم كه بيشتر نسخ شرح صغير و يک مورد نيز مشخص شد كه شرح كبير بوده است امّا نسخه‌ای از شرح متوسط صمديه نيافتيم. امّا در فهرست مواردی بود كه مشخص نشده كدام يک از شروح است لذا در اينجا مواردی را كه مجهول بوده است آورده‌ايم.

نسخه‌پژوهی:

41/1ـ تهران، مجلس شورا، ج ـ ص 592، ش 15437.

نسخ، بی‌كا، قرن 12.

42/2ـ همدان، مدرسه غرب همدان، ج ـ ص 1344، ش 4769.

نسخ، محمد باقر بن محمد مسيح تونی، آغاز رمضان 1197 ق، بياض رقعی.

43/3ـ قم، گلپايگانی، ج 6، ص 3014، ش 3152 ـ 162/16.

آغاز: و ما جاء أو هل جاء راكباً لأنه مخبر عنه معنی ثم الراجح تأخر الحال عن عامل صاحبها لانها معموله لمعموله و يجب تقدمها علی العامل.

انجام: هل وهی حرف استفهام و قد مر تفسيره و تفترق عن الهمزة بأمور 1ـ باختصاصها يطلب التصديق وحدة و لذا امتنع معادلة أم المتصلة.

نستعليق، بی‌كا، قرن 13، افتادگی از آغاز و انجام، جلد مقوائی با عطف و گوشه‌های تيماج.

106 برگ، 14 سطر، 10×16 سم.

44/4ـ تهران، مجلس شورا، ج ، ص ، نسخه ش 17096.

نسخ، محمدتقی همدانی 1243.

45/5ـ قم، شيخ علی حيدر (مكتبة)، ج 2، ص 191، نسخه ش 697.

نسخ، بی‌كا، بی‌تا، عناوين و فواصل با قرمز، آخر نسخه تملكی باسم محمدحسين بن محمديوسف چراندابی، جلد چرم زرد مايل به سياهی.

130 برگ، 17 سطر، 21×14 سم.

46/6ـ قم، گلپايگانی، ج 5، ص 2446، نسخه ش 1 ـ 39/18.

آغاز: بسمله الحمدلله الذی رفع بناء اسماء و نصب الارض علی الماء عامل العوامل وجاعلها.

انجام: و يعرف بعدم موازن له لو جعل مقام ألفه لام فی ميزانه كأجلی لانتفاء و فعلل بفتحات ليلحق.

نسخ، مؤلف، بی‌تا، افتادگی از انجام، عناوين و خطوط شنگرف، مؤلف نسخه را تصحيح و اصلاح نموده در حاشيه نسخه بدل وجود دارد، حواشی با امضاء «منه»، جلد تيماج مشكی.

55 برگ، 25 سطر، 19×25 سم.

47/7ـ يزد، سريزدی (مسجد حظيره)، ج 1، ص 197، نسخه ش 4/245.

آغاز: افتاده از فخرج العلم بغير القوانين غير الالفاظ و الالفاظ لغت العرب و قواعد العرب و دخل الصرف والمعانی والبيان.

نسخ، بی‌كا، بی‌تا، دارای حواشی مختصر برگها جابجا شده است، جلد تيماج قرمز ضربی ـ 163/ ـ 193 پ، سطر مختلف، 16×5/20 سم.

32ـ شرح بر الفوائدالصمدية شيخ بهائی  (صغير)                                                                                    (نحو ـ عربی)

كتابشناسی: شرح مزجی نسبتاً مختصری است كه پس از شرح ديگر مفصّل خود به درخواست بعضی از احباب و طلاب نوشته و در آن به توضيح مهمات مسائل پرداخته وبيشتر تعليلات نحو را متعرّض نشده و بعضی الغاز نحوی را نيز آورده تا تشويقی برای علاقمندان باشد. شرح حديقه آخر به اختصار برگزار شده چون شارح در حال سفر بوده است.  ]فهرست نسخ خطی مركز احياء ميراث اسلامی، ج 5، ص 368 ـ 369.[

آغاز: نحو جنابک المتعال صرف وجوه الآمال و بابک مورد كل سؤال و مصدر كل نوال، لاينصرف بالخيبة من انتظر مواهب كرمک.

انجام: مشوش البال بوطر بعد وطر و نقول كما قال المصنف رحمه الله تعالی: اللهم اشرح صدورنا.

نسخه‌پژوهی:

48/1ـ قم؛ مركز احياء ميراث اسلامی، ج 5، ص 368، نسخه ش 1937.

نسخ، ابوالقاسم بن محمد ابراهيم بيدگلی كاشانی، از عصر مؤلف، عناوين و نشانی متن شنگرف، دارای حواشی مؤلف، معرفی كتاب از عنايت الله حسينی مختاری به تاريخ 1113، جلد گالينگور خاكستری.

195 گ، 15 س، 19 × 5/12 سم.

49/2ـ قم، مركز احياء ميراث اسلامی، ج 2، ص 22، نسخه ش 417.

تذكر: نام مؤلف به قرينه آغاز نسخه انتخاب شد.

نستعليق، بی‌كا، قرن 12، متن نسخ با نشانی شنگرف، برگ آخر نونويس و بتاريخ جمادی‌الاول 1280 نوشته شده است برگ دوم نسخه افتاده است، جلد تيماج قهوه‌ای بدون مقوا.

106 برگ، 19 سطر، 5/19×14 سم.

50/3ـ قم، نسخه‌های عكسی مركز احياء ميراث اسلامی، ج 3، ص 45، نسخه ش 856.

نسخ، بی‌كا، قرن 12، عناوين شنگرف، در برگ اول تملكی در جمادی‌الثانی 1259 وچند يادداشت متفرقه و مهر كتابخانه «حاج ميرزا ابراهيم آقا» و در برگ آخر چند يادداشت متفرقه و تاريخ تولدی به سال 1229 و جز آن ديده می‌شود. دارای حواشی (كتابخانه نمازی ـ خوی 560).

353 صفحه.

51/4ـ قم، شيخ علی حيدر (مكتبة)،ص ، نسخه ش 193.

نسخ، بی‌كا، 1175 ق، عناوين و خطوط بالای متن با قرمز، دور صفحات با قرمز تزيين شده، در حواشی نسخه تصحيحات و تعليقاتی با نشانی «منه» آمده است. برگها ترميم شده، در برگ دوم مهر بيضوی، و تملكی در ماه رمضان 1288 ق در تبريز كه زير آن مهر بيضوی آمده است. در برگ اول و آخر مهر بيضوی و مربع آمده كه قابل خواندن نيست، جلد چرم مشكی.

116 برگ، 25 سطر، 5/20×14 سم.

52/5ـ قم، گلپايگانی، ج 6، ص 3013، نسخه ش 1/3999 ـ 119/20.

نسخ، محمدعلی بن ابوالحسن نائينی، پنجشنبه 20 شعبان المعظم 1188 ق، جلد تيماج قهوه‌ای، 153 برگ، 14 سطر، 14×21 سم.

53/6ـ قم، گلپايگانی، ج 6، ص 3013، نسخه ش 2680 ـ 130/14.

بی‌كا، قرن 13، جلد ساغری مشكی.

115 برگ، 16 سطر، 14×21 سم.

54/7ـ قم، گلپايگانی، ج 6، ص 3013، نسخه ش 1/2194 ـ 84/12.

نسخ، اسماعيل بن محمدعلی، با مهر بيضوی وی، جمعه 1227 ق، جلد تيماج قهوه‌ای.

117 برگ، 20 سطر، 15×21.

55/8ـ قم، مسجد اعظم، ج 4، ص 1481، نسخه ش 826.

نستعليق، حسن بن محمد، چهارشنبه 13 رمضان 1230 ق، عناوين و خطوط شنگرف، مهر بيضوی با سجع «عبده صادق بن جعفر»، جلد تيماج قهوه‌ای، ترنج وسرولجكی، عطف تيماج مشكی، مجدول گره‌ای.

132 برگ، سطور مختلف، 14×20 سم.

56/9ـ آشتيان، حوزه علميه آشتيان، بخش يكم، ص 82، نسخه ش 3/31.

نسخ، محمدحسن آشتيان قمی، دوم ماه شعبان المعظم 1253 ق، مدرسه الفتيه دارالسلطنه قزوين، مطالب و شروح در جدول نارنجی و حواشی با توضيحات در جدول ساده با نشان «منه» و تعليقاتی از علمای نحو مانند: سيبويه، ابن مالك، در آغاز جای سرلوح رسم گرديده اما فاقد نقش و تزئين است، نشان 8 سجع بيضوی «مهدی 1286 ق» در ص 1، 2، 3 و اول و آخر و سجع ترنج گونه «بود مروج دين محمدی جعفر» در ص 1، و نشان 3 مهر بيضی شكل «عين الراجی محمدحسن» در ص پايانی دو نشان شنگرفی كه كلمه «وصی» و «الله» آن‌ها خوانده شد، و يادداشت «عبدالرحيم» بدون تاريخ و متفرقاتی ديگر، نخودی، ضخيم، جلد تيماج عسلی ضربی، مجدول با لايه مقوای محكم، درون حنايی، خشتی.

«222 پ ـ 451/»، 25 سطر، 17×5/22 سم.

57/10ـ تهران، عبدالعظيم، ج 1، ص 406، نسخه ش 70.

نسخ، محمدعلی بن محمدباقر قزوينی، پنجشنبه 6 شوال 1257 ق، واقف: علی حميدی، 3/5/1338، عناوين و نشانيها شنگرف، در حاشيه تصحيح شده و حواشی به لفظ «منه» دارد، در اول نسخه مهر و يادداشت تملک عبدالحميد در روز شنبه 26 ربيع‌الأول 1265 ق، در آخر نسخه صورت اجازه نامه خانه و باغچه محمودبيك در شوال 1261 ق ثبت شده است. دانش پژوه: ش 291 ص 272. ثبت: 2392، جلد تيماج قهوه‌ای مجدول گرهی با ترنج و سرترنج و لچكی.

126 برگ، 18 سطر، 17×22 سم.

58/11ـ قم، گلپايگانی، ج 6، ص 3014، نسخه ش 2/7431 ـ 51/38.

نسخ، بی‌كا، 1259 ق، عناوين و نشانی‌ها شنگرف، جلد تيماج مشكی.

135 برگ، 15 سطر، 15×21 سم.

59/12ـ قم، گلپايگانی، ج 6، ص 3013، نسخه ش 5398 ـ 68/27.

نستعليق، محمود بن محمد خويی، پنجشنبه ربيع‌الثانی 1263 ق جلد مقوای لايی، عطف پارچه‌ای.

125 برگ، 16 سطر، 16×21 سم.

60/13ـ قم، گلپايگانی، ج 6، ص 3013، نسخه ش 6575 ـ 125/33.

نسخ و نستعليق، سيد محمود بن مير مهدی اهری، رجب 1265 ق، در مدرسه حاجی آقا، عناوين و نشانيها شنگرف، در حاشيه تصحيح شده است و حواشی «منه» دارد، جلد تيماج مشكی.

92 برگ، 19 سطر، 14×20 سم.

61/14ـ يزد، وزيری، نشريه 13، ص 391، نسخه ش 4360.

نسخ، بی‌كا، سوم ربيع‌المولود 1265 ق، شماره عمومی 127576.

133 برگ، 16×22 سم.

62/15ـ قم، گلپايگانی، ج 6، ص 3016، نسخه ش 2293 ـ 183/12.

نسخ، محمدحسين بن ملاكاظم مكتب‌دار، سه‌شنبه 15 شوال 1286 ق، جلد تيماج قهوه‌ای.

172 برگ، 16 سطر، 11×17 سم.

63/16ـ قم، شيخ علی حيدر (مكتبة)، ج 2، ص 123، نسخه ش 614.

نسخ، عبدالله بن رمضان، بی‌تا، عناوين با قرمز و فواصل با مداد سبز، در حاشيه توضيحاتی آمده، برگها ترميم شده است، در برگ اول تملكی به واسطه ارث به اسم مرتضی محسنی آمده است، جلد عادی.

15 برگ، 21 سطر، 14×5/9 سم.

64/17ـ قم، گلپايگانی، ج 6، ص 3013، نسخه ش 3788 – 118/19.

نسخ، بی‌كا، بی‌تا، متن با شنگرف نشانی دارد، در حاشيه تصحيح شده و حاشيه نويسی دارد از مؤلف با امضای «منه عفی عنه» جلد تيماج قهوه‌ای، ضربی، ترنج باسر، مجدول گرهی.

166 برگ، 15 سطر، 15×21 سم.

65/18ـ همدان، مدرسه غرب همدان، ج  ، ص 1344، نسخه ش 1258.

نسخ، بی‌كا، بی‌تا، خشتی.

66/19ـ قم، گلپايگانی، ج 6، ص 3014، نسخه ش 2/8134 – 104/55.

از اول تا بحث «حال مفرده از منصوبات»، نسخ، بی‌كا، بی‌تا، افتادگی از انجام.

41 برگ، 15 سطر، 15×21 سم.

67/20ـ كاشان، جعفری، نسخه ش 1/15.

نسخ، بی‌كا، بی‌تا، عناوين و نشانيها شنگرف، جلد تيماج قهوه‌ای مجدول.

87 برگ، 16 سطر، 14×22 سم.

68/21ـ تهران، مجلس شورا، ج 26، ص 249، نسخه ش 7764.

نسخ، بی‌كا، بی‌تا، عناوين و نشانيها شنگرف، اين نسخه را احتشام‌الدوله به فرزند خود سلطان جنيد ميرزا اهدا نموده است، ]ثبت 22398[، جلد گالينگور قرمز.

181 برگ، 14 سطر، 15×22 سم.

69/22ـ قم، مركز مطالعات و تحقيقات اسلامی، ج 1، ص 564، نسخه ش 656.

آغاز نسخه: فان المختصر المنسوب إلی العالم الفاضل الكامل قدوة المحققين.

يك صفحه از خطبه شرح از اين نسخه افتاده است، نسخ، بی‌كا، بی‌تا، افتادگی از آغاز، عناوين شنگرف و مشكی نشانيها شنگرف، با چند حاشيه با رمز «منه» و علائم تصحيح در آن ديده می‌شود، جلد تيماج مشكی، موريانه خوردگی دارد.

146 برگ، 16 سطر، 14×21 سم.

70/23ـ تهران، ملی ايران، ج 15، ص 171، نسخه ش 3359.

نام مؤلف به قرينه آغاز نسخه تعيين شد، نسخ، بی‌كا، بی‌تا، تزئينات متن عناوين با مركب قرمز مهرها و تملک و غيره، مهر تملک كتابخانه رهنمون كرمانشاه، شماره پيشين 689، فرنگی نخودی و شكری، جلد تيماج زيتونی، يک لايی، ضربی، مجدول.

81 برگ، 20 سطر، 10×5/14 سطر، 15×21 سم.

71/24ـ خوی، مدرسه نمازی، ص 293، نسخه ش 560.

نسخ، بی‌كا، بی‌تا، عناوين شنگرف، با حواشی از مؤلف، وقف شهيد جلد تيماج قهوه‌ای با ترنج با مهر و نقش گل و بوته، جدول دار.

14 سطر، 16×21 سم.

72/25ـ قم، مرعشی، ج 27، ص 322، نسخه ش 10907.

آغاز : قال المصنف قدس الله روحه بعد البسملة احسن كلمة يبتدأ بها الكلام و خير خبر يختتم به المرام.

نسخ، نزديک عصر مؤلف، عناوين و نشانی متن شنگرف، در برگی پس از كتاب چند شعر پراكنده بتاريخ 1218 ق با مهر بيضوی «عبده ابوتراب» ديده می‌شود.

165 برگ، 14 سطر، 16×21 سم.

73/26ـ قم، گلپايگانی، مجموعه محمد حجت (آيت‌الله)، ج 1، ص 286، نسخه ش 332.

نسخ، متن با شنگرف نشانی دارد، در حاشيه تصحيح شده و حاشيه‌نويسی دارد از مؤلف، جلد تيماج قهوه‌ای.

166 برگ، 15 سطر، 15×21 سم.

74/27ـ قم، مؤسسه امام صادق 7، ص 79، نسخه ش 101.

نسخ نيكو، علی بن محمد، پنجم ربيع‌الأول 1271 ق، عناوين و نشانيها شنگرف، در حاشيه توسط كاتب تصحيح شده با حاشيه نويسی و اين كار غره جمادی‌الاول 1271ق پايان يافته است. روی برگ اول اشعاری فارسی و عربی و تملک خسروشاهی ديده می‌شود، جلد مقوايی عطف تيماج قهوه‌ای.

127 برگ، 17 سطر، 22×16 سم.

75/28ـ اصفهان – كتابخانه آيت الله سيد محمدعلی روضاتی، ج 2، ص 256، نسخه ش 638.

نام كاتب و تاريخ كتابت ندارد. ظهر نسخه مهر «محمدباقر 1092 يا 1192 ق» و«ابوالحسن ابن محمدسعيد» و تملك احمد بن حسين جمال‌الدين الحلّی به تاريخ ماه رجب 1172 ق و مهر او «عبده احمد بن حسين جمال‌الدين» ديده می‌شود.

76/29ـ تهران، مجلس شورا، ج 20، ص 273 نسخه ش 6807.

فقط چند برگ آغازين كتاب را داراست، نستعليق، قرن 13، بی كا، جلد تيماج قهوه‌ای بدون مقوا. 153 پ ـ 158/ ، 17×22 سم، سطرها مختلف.

شرح تهذيب المنطقÑتعديل الميزان فی تعليق علم الميزان

 

33ـ شرح صحيفه سجاديه                                                                                                  (حديث ـ عربی)

كتابشناسی: شرح مزجی و نسبتاً مشروحی بر صحيفه سجاديه است كه گويا فقط مقدمه كتاب و شرح دعای 26 و 27 صحيفه در آن شرح شده است. مختاری در بيان علت تأليف اين شرح در مقدمه چنين آورده است كه شروح متعددی بر صحيفه نگاشته شده اما تقريباً هيچ يک جامع و وافی به مقصود نمی‌باشد. زيرا بعضی از آنها مانند حاشيه ميرداماد و حاشيه فيض كاشانی بسيار مختصر است و فقط به مسائل لغوی و موضوعات ادبی پرداخته است. بعضی ديگر مانند تحفه رضويّه فاقد مباحث ادبی است و به تطويل و درازگويی در موضوعات غير مهم و خارج از بحث روی آورده‌اند. ولی عده‌ای ديگر همچون «فوايد الطريفة» علامه مجلسی تمام دعاها و جملاتش را شرح نكرده‌اند و از اين جهت ناقص به نظر می‌رسد. «رياض السالكين» نيز اگر چه دارای محاسنی می‌باشد اما معايبی نيز دارد از جمله آن كه بسيار مفصل و حجيم است ودر مباحث لغوی كار را به افراط كشانده و با آوردن نقل قول‌های فراوان و متعارض، سعی در جمع كردن آن‌ها و حل اختلافات ميكند كه گاهی نيز موفق نمی‌‌شود. جز آن در موارد متعددی نيز موضوعات جنبی و فرعی را پيش می‌كشد و از موضوع اصلی بسيار دور می‌شود و تكرارهای زيادی نيز در تفسير مفردات لغوی دارد. اما با اين همه، ابتكار در به دست آوردن معانی جديد و مضامين بديع در هيچ يک ديده نمی‌شود. به همين جهت، پس از استخاره از خداوند متعال به نگارش شرحی بر صحيفه سجاديه اقدام كردم.

آغاز: بسمله، مفتاح فلاح العباد و صلاح سلاح العباد و كنز الفوائد العظيمة و حرز الفرائد اليتيمة حمد من رفع حجابه و فتح أبوابه من دعاه.

انجام: و عوضه أی أعط ذلک المسلم عوضاً من فعله عوضاً حاضراً.

نسخه‌پژوهی:

77/1ـ قم؛ فهرست گلپايگانی، ج 1، ص 138ـ139، نسخه ش 2 ـ 39/18.

مؤلف، بی تا، افتادگی از انجام، نشانی‌ها شنگرف، مؤلف نسخه را تصحيح كرده وخط خوردگی و اضافات و تصحيحات فراوانی در متن و حاشيه با امضای «منه» دارد، جلد تيماج مشكی.

34ـ شرح لسان الميزان لوزن أفكار الأذهان                                                                          (منطق ـ عربی)

كتابشناسی: شرح مزجی مفصلی است بر رساله «لسان الميزان» خود مؤلف، كه بنا به درخواست بعضی از دوستانش نوشته است. در اين شرح بعضی از مباحث فلسفی و ادبی نيز به مناسبت آمده است.

صاحب الذريعة در ضمن حواشی حاشيه مولی عبدالله، كتابی با اين نام ياد می‌كند كه به سال 1323 ق همراه با حاشيه مولی عبدالله در تهران به چاپ رسيده است.

آغاز: «افتتح بحمدالله فيه اشارة الی أن صدور الفعل من الفاعل… و هی علی ما ذكره هيهنا شيئان… قوله صلی الله عليه و آله كل أمر ذی بال.»

انجام: واعلم ان المشهورات والمسلمات والمظنونات إنما ينتفع بها.

نسخه‌پژوهی:

78/1ـ تهران، مجلس شورا، نسخه ش 14721.

نسخ، بی‌كا، حدود 1140 ق.

79/2ـ تهران، مجلس شورا، نسخه ش 262 طباطبايی.

نسخه فاقد ديباچه است ولی نسخه ديگری از اين كتاب با ديباچه به شماره 12657 در آستان قدس موجود است كه مؤلف در آن اشاره می‌كند اين كتاب را بعد از اثر ديگرش «محيی الأذهان فی شرح لسان الميزان» تأليف كرده است.

نسخ و نستعليق، اسماعيل بن محسن شاهرودی 1273 ق، مشهد رضوی، افتادگی از آغاز و انجام، پشت برگ پايان، ابياتی از ديوان امام علی عليه‌السلام به شيوه چليپا نوشته شده است. ثبت: 30969، فرنگی آهار مهره، جلد: تيماج يشمی با ترنج و نيم ترنج.

138 برگ، 20 سطر 14×24 سم.

80/3ـ قم، گلپايگانی، ج 1، ص 139،نسخه ش: 3ـ39/18.

نسخ، مؤلف، بی‌تا، عناوين و خطوط شنگرف، مؤلف نسخه را تصحيح و اصلاح نموده، حواشی با امضای «منه»، جلد: تيماج مشكی.

81 برگ، 20 سطر، 19×25 سم.

35ـ صفوة الصافی من رغوة الشافي                                                                                         (كلام ـ عربی)

كتابشناسی: فقيه بزرگوار مختاری نائينی پس از نگارش «إرتشاف الصافی من سلاف الشافي» اين تلخيص را از شافی تهيه كرد و امّا در اين خلاصه به بيان اصول مقاصد شافی اكتفا كرد بدون تصريح به اعتراض از قاضی و جواب سيد. آقا بزرگ وجود نسخه‌ای را نزد آيت‌الله مرعشی نجفی گزارش كرده است.

]الذريعه، ج 4، ص 423؛ ج 15، ص 49[

نسخه‌پژوهی : نسخه‌ای يافت نشد.

 

 صيغ العقود Ñمقاليد القصود

 

36ـ عروض العروض، در عروض و قافيه                                                               (عروض و قافيه ـ عربی)

كتابشناسی: اطلاعاتی از آن نيافتيم.

آغاز: الحمدلله ذی الطول الطويل و الكمال الكامل الجميل و المدد المديد و المجد المجيد و الرشد الرشيد… أما بعد فهذه عروض العروض لمن حاول فی بحر الشعر ان يخوض.

انجام: افتادگی دارد: الشواهد فاما تميم تميم بن مرٌ… دمنة أقفرت لسلمی بذات الغضا و تعفف و لا تبتئس فما يقض ياتيكا.

نسخه‌پژوهی:

81/1ـ قم، گلپايگانی، فهرست ج 5، ص 2893، نسخه ش: 4436 ـ 156/22.

نسخ، بی كا، قرن 13، جلد مقوايی طوسی.

18 برگ، 18 سطر، 13×19 سم.

در اين نسخه رساله دوبار تحرير شده است يكی از برگ 10 ـ 13 و ديگری از برگ 14 تا 18 كه تحرير دوم ناقص است.

37ـ عمدة الناظر فی عقدة الناذر                                                                                                          (فقه ـ عربی)

كتابشناسی: آقا بزرگ تهرانی گويد: اين رساله درباره يكی از مسائل نذر است كه در عصر مؤلف اتفاق افتاده است چنانچه اين نكته را خودش در شرح حالش آورده است.

]الذريعة، ج 15، ص 341.[

آغاز: بسمله: الحمدلله الذی شرع العقود شوارع إلی المقصود… أما بعد فإن علماء عصرنا… اختلفوا فی من نذر حال صحته و ثبات عقله… و رتبنا الرسالة علی فصول وخاتمة و سميناها «عمدة الناظر فی عقدة الناذر… فی صروف فصول اربعة.

انجام: و قد تيسر الإختتام… فی أواخر شهر ربيع‌الثاني… من السنة الرابعة من العشر الثانی من المائة الثانية من الألف الثانی و كتب مؤلفها… بهاءالدين محمد بن محمدباقر الحسينی النائيني… و الحمد لله رب العالمين.

نسخه‌پژوهی:

82/1ـ تهران، دانشگاه تهران، نسخه ش 4002، ج 12، ص 2991.

نستعليق، احمد بن حسين بن علی بن عبدالجبار، 18 ج 1194 ق، برای خزانه شيخ عبد علی بن محمد فاروقی در روز دوشنبه 18، ج 1، 1194 ق، تصحيح شده و بلاغ مورخ شب 14، 1195 ق دارد، در 47 ص، سپاهانی، جلد تيماج مشكی، ضربی مقوايی.

26 برگ، 20 س، 11×15 سطر، 17×23 سم.

38ـ العين فی سقی المتبايعين                                                                                                                        (فقه ـ عربی)

نام ديگر: تعارض حق المشتری و البايع. (مرعشی، نسخه ش 3382).

كتابشناسی: رساله‌ای است در بررسی يكی از مباحث بيع با عنوان تعارض حق مشتری و بايع. مؤلف آن را در دو عين و پنج تنبيه تنظيم كرده است. وی اين رساله را در شب 28 يا 22 ربيع‌الاول سال 1128 يا 1122 ق در جعفرآباد اصفهان به پايان رسانده است.

فاضل محقق استاد سيد احمد اشكوری در فهرست مرعشی نسخه شماره 1/ 3381 رساله‌ای را با عنوان «البيع» معرفی كرده است كه پايان آن با پايان العين فی سقی المتبايعين همخوانی دارد و همچنين در دو عين و تنبيهات نيز همان است با اين تفاوت كه استاد دانش‌پژوه در فهرست دانشگاه تهران نسخه شماره 4/1859 گفته 5 تنبيه دارد و جناب اشكوری 4 تنبيه ذكر كرده است امّا از آنجا كه نسخه مرعشی از آغاز افتادگی داشته قابل شناسايی نبوده است.

]فهرست دانشگاه تهران، ج 8، ص 459؛ مرعشی، ج 9، ص 158[

آغاز: الحمد لله جابر الضرار بجباير الخيار… أما بعد فهذه مسئلة مهمة اضطربت فيها كلمة الائمة و… وضعت الرسالة لهذه المقالة… و سميتها العين فی سقی المتبايعين.

انجام: و هدانا إلی الصدق المحقق بنور التوفيق و قد فرغ من يسويده فی سواد الليل… مؤلفه… بهاءالدين محمد الحسينی… فی منتصف الليلة الثانية ]أو الثمانية[ والعشرين من ربيع‌الأول أول ربيع السنة الثانية ]أو الثمانية[ والعشرين بعد مائة و ألف… فی دار هجرتی جعفرآباد من مزارع اصفهان حفظها الله و ساير بلاد الايمان من آفات الدوران و حوادث الزمان.

نسخه‌پژوهی:

83/1ـ تهران، دانشگاه تهران، ج 8، ص 459، نسخه ش: 4/1859. نسخ بهاءالدين محمد بن محمد باقر حسينی نائينی، بی تا، عنوان و نشان شنگرف، حواشی نستعليق ريز. حاشيه منه دارد، سپاهانی، جلد تيماج مشكی ضربی مقوايی.

از 93 پ ـ 106 پ، 19 س، 7/5 × 12/5 سطر، 13 × 5/19 سم.

84/2ـ قم، مرعشی، ج 9، ص 158، نسخه ش: 1/3382.

آغاز: موجود: غيره و قد علم بذلک أن حصر السببية الضرر البائع فی نفسه كما فی الروضة و المسالک.

نستعليق، مختاری، بی تا، افتادگی از آغاز، جلد مقوايی پارچه.

6 برگ، 1 ر ـ 7 ر، سطور مختلف، 5/21 × 17 سم.

85/3ـ مشهد، آستان قدس، ج 20، ص 354، نسخه ش ـ ض (867 گ).

نسخ، بی كا، قرن 12، كاغذ: دولت آبادی، عناوين به شنگرف، جلد تيماج لبه دار قهوه‌ای، وقفی سعيد طباطبائی سنه 1332 ق.

23 برگ، 12 س، 19×12 سم.

39ـ فرائد الفوائد                                                                                                                             (كشكول – ؟)

كتابشناسی: كشكولی است از فوائد متفرقه، آقابزرگ نسخه‌ای از آن را نزد آيت‌الله مرعشی گزارش كرده است.

]الذريعه، ج 16، ص 142[

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای يافت نشد.

الفرائد البهيه فی شرح الفوائد الصمديه Ñ شرح صمديه صغير

 

40ـ فرائد البهية

كتابشناسی: آقا بزرگ نسخه‌ای از آن را در مجموعه‌ای نزد آيت الله مرعشی نجفی گزارش كرده است و اطلاعات ديگری از آن در دست نيست. و البته هم «فرائد البهية» وهم «فرائد الفوائد» در آن ذكر شده و معلوم است كه اين دو اثر جدا از يكديگر است.

]الذريعه، ج 20، ص 117[

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای از آن يافت نشد.

41ـ قباله قبيله                                                                                                                                     (فقه ـ عربی)

نام ديگر: رساله ارتجاليه فی بيان استقبال الميّت.

كتابشناسی: مؤلف اين اثر را در يك مقدمه و سه فصل تنظيم كرده است و در بيان چگونگی رو به قبله كردن ميت و بيانگر بخشی از احكام ميت است. ]الذريعه، ج 17، ص 29 ـ30 با دخل و تصرف.[

مجموعه‌ای را آقا بزرگ در دانشگاه تهران به شماره 1859 رصد كرده كه به خط مؤلف است و رسائل وی كه در كاظمين و اصفهان در ميان سالهای 1118 تا 1131 ق نگاشته آمده است.

آغاز: بسمله. الحمدلله الذی جعل الكعبة البيت الحرام قياماً للناس… اما بعد فيقول… بهاءالدين محمد الحسيني… هذه قبالة قبلية و رسالة ارتجالية فی بيان استقبال الميت وتوجيهه إلی القبلة.

انجام: يجب بقوله لابد و قال فی شرح القواعد (ناقص در فصل 3)

نسخه‌پژوهی:

86/1ـ تهران؛ دانشگاه تهران، ج 8، ص 460، نسخه ش: 6/1859.

نسخ، بهاءالدين محمد بن محمدباقر حسينی نائينی، بی تا، عناوين و نشانی‌ها شنگرف، حواشی نستعليق ريز، سپاهانی، جلد تيماج مشكی ضربی مقوايی، مهرها : (بيضوی: عبده محمد صادق بن محمد حسين الحسينی) و (چهارگوش لا اله الا الله محمد رسول‌الله علی ولی الله).

130 پ ـ 133 پ، 19 سطر، 7/5 × 12/5 متن، 13 × 5/19 سم.

42ـ قسام المواريث فی أقسام التواريث                                                                                                 (فقه ـ فارسی)

كتابشناسی: نام اين كتاب را مؤلف در مقدمه كتاب «تقويم الميراث فی تقسيم الميراث» آورده است.

]فهرست كتابخانه شاهچراغ، ص 118[

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای يافت نشد.

43ـ القول الفصل فی المسح و الغسل                                                                                                 (فقه ـ عربی)

كتابشناسی: رساله‌ای است در حقيقت غَسل و مسح؛ و شستن و دست تر به روی بشره كشيدن و فرق بين اين دو و اينكه با يكديگر تباين دارند. در اين رساله بسياری از اقوال فقها طرح و رد و ايراد در آنها وارد شده است. اثر دارای دوازده فصل می‌باشد و مؤلف بزرگوار آن در شب شنبه 16 شوال 1110 ق از تأليف آن فراغت حاصل كرده است. اين رساله را آقا بزرگ «القول الفصل فی حقيقتی المسح و الغسل» ناميده است. ]همان، ج 17، ص 30.[

]الذريعه، ج 17/30 و 212؛ مرعشی 7 ج 9/159؛ دانشگاه تهران، ج 8/ 409[

آغاز: «الحمدلله الذی يجازی بجنة النعيم علی مثل مسحه رأس اليتيم و يغسل بقطرة دمع الاثيم».

انجام: فلا يجزیء الغسل عنه بيان للمراد لاتعريض بايراد و الله يعلم ما لانعلم و له الحمد علی ما علم…».

نسخه‌پژوهی:

87/1ـ قم، مركز احياء ميراث اسلامی، ج 7، ص 221، نسخه ش: 5/2748

نسخ، احمد بن حسين بن احمد بن علی بن عبدالجبار، 26 رمضان 1194 ق، عناوين نوشته نيست، تصحيح شده و در برگ آخر علامت بلاغی از كاتب در شب 21 جمادی‌الاولی 1195 ق آمده است، دارای حواشی «منه سلمه الله» و «شيخ حسين»، جلد تيماج مشكی فرسوده.

14 برگ، 114ر ـ 128ر، 20 سطر، 16×22 سم.

88/2ـ تهران، دانشگاه تهران؛ نسخه ش: 3/1859.

انجام: بل يجعل النوم رسوله مؤلفه الفقير… بهاءالدين محمدالحسينی افاض الله عليه العلم اليقينی.

نسخ، بهاءالدين محمد بن محمدباقر حسينی نائينی، بی تا، عنوان و نشان شنگرف، تاريخ تأليف در پايان هست ولی در نسخه ما پاره شده و ديده نمی‌شود. حاشيه «منه» دارد، سپاهانی، جلد تيماج مشكی ضربی مقوايی.

62پ ـ 92ر، 19س 7/5×12/5 سطر، 13×5/19 سم.

89/3ـ قم، مرعشی، ج 9، ص 159، نسخه ش 2/3382.

انجام : تصادقهما فی امرار اليد مع…

نستعليق، بی كا، بی تا، جلد مقوايی پارچه.

15 برگ، 7ر ـ 22ر، مختلف السطور، 5/21×17 سم.

44ـ كشف الغموض فی شرح ألطف العروض                                                                       (عروض ـ عربی)

كتابشناسی: اطلاعاتی از آن نيافتيم.

نسخه‌پژوهی:

90/1ـ قم ـ مدرسه فيضيه، ج 1، ص 217، نسخه ش 1655.

نسخ، سده سيزدهم،

141 برگ، 16 سطر، 14×20.

45ـ لسان الميزان                                                                                                                            (منطق ـ عربی)

كتابشناسی: در ابتدای «شرح لسان الميزان»، مؤلف تصريح به اين تأليف خود نموده و فرموده است: «إنّی لمّا ألفت المختصر المسمی بلسان الميزان لوزان أفكار الأذهان الفيته قد حسن وقعه و استحسن وضعه».

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای يافت نشد.

46ـ لَطائف الميراث لِطائف الورّاث                                                                                            (فقه ـ عربی)

مؤلّف از اين كتاب در مقدمه كتاب «تقويم الميراث فی تقسيم الميراث» نام برده است.

]فهرست كتابخانه شاهچراغ، ص 118[

نسخه‌پژوهی : نسخه‌ای يافت نشد.

47ـ مصفاة السفاء لإستصغاء الشفاء                                                                                         (فلسفه ـ عربی)

كتابشناسی: اين اثر شرح فن طبيعی شفای بوعلی سينا است. آقابزرگ تهرانی نسخه‌ای از جلد اوّل آن را در نزد آيت الله مرعشی در قم گزارش كرده است.

]الذريعة، ج 21، ص 124[

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای يافت نشد.

48ـ المطرز فی اللغز                                                                                                                     (ادبيات ـ عربی)

كتابشناسی: در لغز و معمّا است و در آن الغاز عربی مشكل را در دو قسم حل نموده است. قسم اول در الغازی كه مربوط به اعراب است. قسم دوم در الغازی كه مربوط به معانی است. در ماه ذی القعده 1118 ق ]آقا بزرگ تهرانى، در ج 21، ص 149 الذريعه تاريخ تأليف را 27 ربيع‌الاول 1125 ق ذكر كرده. دانش‌پژوه هم در فهرست دانشگاه از متن نسخه موجود شوال 1118 ق را ذكر كرده است.[ به پايان رسيده است.

آغاز: الحمدلله الذی خلق الإنسان و علّمه البيان و التبيان و هداه إلی حل شكال الاشكال و مكن عقله من حل كل عقال.

انجام: فإنّ ذلک قد يجب تنشيطاً للحزين و حفظاً له عن الهلاک و التباب.

نسخه‌پژوهی:

91/1ـ مشهد، آستان قدس، فهرست الفبائی، ص 527، ش: ض 13566.

نستعليق، بی كا، 1125 ق.

92/2ـ قم، مرعشی، ج 4، ص 192، ش 18/1409.

نسخ، بی كا، ربيع‌الثانی 1128 ق، عناوين شنگرف، جلد تيماج سبز ضربی.

26 برگ، از 341 پ ـ 366 پ، 23 سطر، 24×12 سم.

93/3ـ قم؛ فيضيه، ج 1، ص 255، نسخه ش 932.

نستعليق، محمد بن محمد علی، شنبه 16 ذيقعده 1142 ق.

16 برگ، 18 سطر، 14×20 سم.

94/4ـ قم، مؤسسه آيت‌الله بروجردی، ج 2، ص 367، نسخه ش 5/583.

نستعليق، بی كا، بی تا، جلد تيماج قهوه‌ای بدون مقوا.

28 برگ، 252 پ ـ 280 پ 5/21 × 5/15 سم.

95/5ـ تهران، دانشگاه تهران، ج 8، ص 460، نسخه ش 7/1859.

انجام: تحقيق الحق و إصابة الصواب و كتب مؤلفه…

نسخ، بهاءالدين محمد بن محمدباقر نائينی، بی تا، عنوان و نشان شنگرف، حواشی نستعليق ريز، سپاهانی، جلد تيماج مشكی ضربی مقوايی.

22 برگ از 134 پ ـ 155 ر، 19 سطر، 7/5 × 12/5 سطر، 13×5/19 سم.

49ـ مقاليد القصود و مواليد العقود فی تفاصيل صيغ العقود                                                              (فقه ـ عربی)

كتابشناسی: رساله نسبتاً مفصلی است در بيان انواع عقد و ايقاع و نيز قصودی كه در فقه وارد شده كه مؤلف با عنوانهای «فصل – فصل» به طرز شيوايی آن را شرح كرده است.

آغاز: الحمدلله شاعر شوارع العقود و واضع روادع العهود والصلاة والسلام.

انجام: چنانچه از اخبار و روايات شواهد و ملايمات نيز دارد والله يعلم.

نسخه‌پژوهی:

96/1ـ مشهد، آستان قدس، ج 20، ص 491، ش: 13566.

انجام موجود: و با عدم سبق اعتراف زوج به ولد مذكور پس برپا بايستند زوجين نزد.

نستعليق، بی‌كا، ق 12، افتادگی از انجام، كاتب نامعلوم، خريداری آستان قدس در آذرماه 1362 ش.

نخودی، جلد: گالينگور با عطف و گوشه تيماج قهوه‌ای تيره.

40 برگ، 15 سطر، 18×5/11 سم.

97/2ـ مشهد، گوهرشاد، ج 3، ص 1646، ش: 3/1187.

نسخ، سيد محمد بن مير محمدجعفر طباطبائی، عصر پنجشنبه چهارم رمضان 1129 ق، عنوانها شنگرف، معلق به حواشی با امضاء «منه»، در آخر مهر چهارگوشه‌ای با سجع: )يأتی من بعدی اسمه احمد) ]سوره مباركه صف، آيه 6.[ مهر كتابخانه مجدالدين را دارد، آهار مهره‌ای، جلد: تيماج لايه‌ای سرخ.

82 برگ، 12 سطری 5/5×10 س سطر 5/10×16 سم.

98/3ـ قم، مسجد اعظم قم، ص 112، ش: 5/1551.

نستعليق، بی‌كا، 1158 ق، بياض ـ عنوانها و خطوط شنگرف در پايان فايده‌ای در بعضی ادعيه ذكر شده است، جلد: تيماج قهوه‌ای بدون مقوا.

50 برگ، مختلف سطر، 9/19 سم.

99/4ـ قم، گلپايگانی، ش: 2/3999 ـ 119/ 20

نسخ، محمدعلی بن ابوالحسن نائينی، سه شنبه 29 ربيع‌المولود 1188 ق، در نائين، جلد: تيماج قهوه‌ای.

48 برگ 14 سطر، 14×21 سم.

100/5ـ مشهد، گوهرشاد، ج 3، ص 1437، ش: 6/1049.

انجام: تم فصل النكاح و يتلوه فصل المكاتبة ففصل السبق والرماية ثم الرهن إلی آخر فصوله من كتاب مقاليد القصود.

نستعليق، محمدكاظم بن محمدصادق بن محمدرضا بن محمدصادق، 1228 ق، عنوانها قرمز، فستقی و شكری، جلد: سرخ عطف و گوشه پارچه.

16 برگ، 26ـ43، 7×5/12 س سطر، 11×18 سم.

101/6ـ يزد، وزيری، ج 5، ص 1587، ش 3/3250.

نسخ، محمد شفيع بن زين‌العابدين، بی‌تا، عنوان و نشانه‌ها به شنگرف شماره عمومی 20220، اصفهانی، جلد: تيماج آلبالوئی.

(175ـ95)، 10 س 7×12 سطر، 5/9×15 سم.

50 ـ منتخب الأشباه و النظاير سيوطی                                                                                                     (نحو ـ عربی)

كتابشناسی: منتخبی است از كتاب «الأشباه و نظائر فی النحو» جلال‌الدين عبدالرحمان سيوطی اصل كتاب در هفت مقصد بوده كه در منتخب نيز همان ترتيب رعايت شده است در كتابشناسی‌ها به عنوان تعليقات بر اشباه و نظاير نيز آمده است.

]مجلس شورا، ج 38، ص 101[

آغاز: قال المصنف: و هذا الكتاب مشتمل علی سبعة فنون الأول فن القواعد والاصول التی نزد إليها الجزئيات و الفروع و هو مرتب علی حروف المعجم.

انجام: و عند ابن مالک أن المعنی إن أعطيتک… و هذا مقتضی قوله فی الشرطين و هذا أيضاً ضعيف.

نسخه‌پژوهی :

102/1ـ تهران، مجلس شورا، ج 38، ص 101، نسخه ش 1/14079.

نسخ، مؤلف، 1108 ق، عناوين و نشانی‌ها شنگرف، جلد تيماج قهوه‌ای.

174 برگ از 2 پ ـ 176 پ، 17 سطر، 12×5/18 سم.

51 ـ نحو مير                                                                                                                                               (نحو ـ فارسی)

كتابشناسی : آقابزرگ در الذريعه آورده: فارسی است و نظير صرف مير است. مختاری نائينی از آن در رساله شرح احوالات خويش نام برده است.

]الذريعة، ج 24، ص 88، عنوان 457[

نسخه‌پژوهی: نسخه‌ای از آن يافت نشد.

52 ـ نظام اللئالی فی الأيام و الليالي                                                                         (ستاره‌شناسی ـ عربی)

كتابشناسی: در مباحث زمان و چگونگی ليل و نهار است. گزارشی از آقا بزرگ بر وجود نسخه‌ای از آن نزد آيت‌الله مرعشی نجفی سراغ داريم.

آغاز: بسمله. الحمدلله الذی جعل الأهلة مواقيت للناس… أمّا بعد فيقول الفقير محمد بن محمد باقر النائيني.

انجام: عين اليقين و اليقين العيني.

نسخه‌پژوهی:

103/1ـ تهران، ملک، ج 1، ص 772، نسخه ش: 3977.

نسخ، مؤلف، بی تا، عنوان و نشان شنگرف، كاغذ ترمه، جلد: ميشن سرخ لايی.

36 برگ، 17 سطر، 1/12 × 5/18 سم.

53 ـ نهاية البداية لبداية الهداية                                                                                                                 (فقه ـ عربی)

كتابشناسی:

گزيده‌ای از «بداية الهداية» شيخ حر عاملی است در يک مقدمه و كتابهای فقهی را دارد تا تجارت، با افزوده‌هائی از خود او از روی «وسائل الشيعة» حر عاملی يا جز آن كه مختاری نائينی در هامش نشان داده است. اين كتاب را مختاری به درخواست محمد بن أبی الفتح اصفهانی نوشته است.

]دانشگاه تهران، ج 8، ص 460؛ الفبائی آستان قدس، ص 592[

آغاز: بسمله. الحمدلله علی الهداية من البداية إلی النهاية أما بعد فإن مختصر شيخنا… الشيخ محمد بن الحسن الحر العاملي… المسمی ببداية الهداية مؤلف حسن… فشرعت بالتماس… محمد بن أبی الفتح الاصبهاني… فی تلخيصه و تهذيبه… و سميته نهاية البداية لبداية النهاية.

انجام: فصل يحرم التكسب بالمحرم تجارة… و يسقط الخيار بشرط سقوطه والتصرف (ناقص است).

نسخه‌پژوهی:

104/1ـ تهران؛ دانشگاه تهران؛ ج 8، ص 460، نسخه ش: 5/1859.

نسخ، بهاءالدين محمد بن محمد باقر حسينی نائينی، بی تا، عنوان و نشان شنگرف، حواشی نستعليق ريز، سپاهانی، جلد: تيماج مشكی ضربی مقوايی.

107 پ ـ 129 ر، 19 س 7/5 × 12/5 سطر، 13 × 5/19 سم.

105/2ـ مشهد؛ آستان قدس رضوی؛ ش: ض 13559

نسخ، بی كا، بی تا،

]فهرست الفبائی آستان قدس، آصف فكرت: ـ 592[.

فهرست منابع تحقيق

1ـ الذريعة، آقا بزرگ تهرانی، 26 جلد، چاپ سوم، لبنان، بيروت، دارالأضواء، 1403 هـ .ق.

2ـ تراجم الرجال، سيد احمد حسينی اشكوری، ج 2، نشر دليل ما.

3ـ تلامذة العلامة المجلسی، سيد احمد حسينی اشكوری، قم، انتشارات كتابخانه آيت الله مرعشی نجفی، 1410 ق، چاپ اول.

4ـ فهرست كتابخانه مركزی دانشگاه تهران، زير نظر دانش پژوه، 15 جلد، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

5ـ فهرست كتب خطی اصفهان، دو هزار نسخه عربی و فارسی، سيد محمدعلی روضاتی، جلد اول، چاپ اول، اصفهان، ناشر: مركز تحقيقات رايانه‌ای حوزه علميه اصفهان، 1386 هـ .ش.

6ـ فهرست كتب خطی اصفهان، دو هزار نسخه عربی و فارسی، سيد محمدعلی روضاتی، جلد دوم، چاپ اول، اصفهان، ناشر: مركز تحقيقات رايانه‌ای حوزه علميه اصفهان، 1389 هـ .ش.

7ـ فهرست كتب خطی كتابخانه مركزی آستان قدس رضوی، 25 جلد، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.

8ـ فهرست نسخه‌های خطی مركز احياء ميراث اسلامی، سيد احمد حسينی اشكوری، 8 جلد، چاپ اول، 1386 هـ .ش.

10ـ فهرست نسخه‌های خطی كتابخانه آيت الله گلپايگانی، سيد احمد حسينی اشكوری و رضا استادی، 2 جلد، قم، چاپخانه خيام، 1357 هـ .ش.

11ـ فهرست نسخه‌های خطی كتابخانه آيت‌الله مرعشی نجفی، سيد احمد حسينی اشكوری، 36 جلد، چاپ اول، ايران ـ قم، ناشر: كتابخانه آيت الله مرعشی، 1386هـ.ش.

12ـ فهرست نسخه‌های خطی كتابخانه جامع گوهرشاد مشهد، محمود فاضل، 4جلد، مشهد، ناشر: كتابخانه جامع گوهرشاد، 1363 هـ .ش.

13ـ فهرست نسخه‌های خطی كتابخانه حوزه علميه آشتيان، صادق حضرتی، قم، نشر مجمع ذخائر اسلامی، چاپ اول، 1384 هـ .ش.

14ـ فهرست نسخه‌های خطی كتابخانه سيد احمد روضاتی، رحيم قاسمی، چاپ اول، قم، نشر مجمع ذخائر اسلامی، 1385 هـ .ش.

15ـ فهرست نسخه‌های خطی كتابخانه مجلس شورای اسلامی، 38 جلد، چاپ اول، قم، ناشر: مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامی.

16ـ فهرست نسخه‌های خطی كتابخانه مدرسه فيضيه، رضا استادی، 2 جلد، قم، چاپخانه مهر، 1396 هـ .ق.

17ـ فهرست نسخه‌های خطی كتابخانه مركزی و مركز اسناد دانشگاه اصفهان، سيد جعفر حسينی اشكوری، 2 جلد، چاپ اول، ايران ـ قم، نشر مجمع ذخائر اسلامی، 1388هـ .ش.

18ـ فهرست نسخه‌های خطی كتابخانه مسجد اعظم، رضا استادی، 1 جلد، چاپ اول، قم، 1365 هـ ش.

19ـ فهرست نسخه‌های خطی كتابخانه مفتی الشيعه، سيد احمد حسينی اشكوری، 1جلد، چاپ اول، قم، ناشر: مجمع ذخائر اسلامی ـ 1381 هـ .ش.

20ـ فهرست نسخه‌های خطی كتابخانه ملی ملک، محمدتقی دانش‌پژوه و ايرج افشار، 10 جلد، چاپ اول، 1372 هـ ش.

21ـ فهرست نسخه‌های خطی كتابخانه مؤسسه آيت الله بروجردی، سيد احمد حسينی اشكوری، 2 جلد، چاپ اول، ايران، قم، نشر مجمع ذخائر اسلامی، 1384هـ .ش.

22ـ فهرست نسخه‌های خطی كتابخانه مؤسسه امام صادق عليه‌السلام، سيد احمد حسينی اشكوری، چاپ اول، قم، نشر مجمع ذخائر اسلامی، 1383، هـ .ش.

23ـ فهرست نسخه‌های خطی كتابخانه وزيری يزد، محمد شيروانی، 5 جلد، چاپخانه تابان، تهران.

24ـ فهرست نسخه‌های عكسی مركز احياء ميراث اسلامی، ج 3، چاپ اول ـ چاپخانه سرور، ايران، قم.

25ـ نجوم السماء فی تراجم العلماء، محمدعلی آزاد كشميری، تصحيح مير هاشم محدث، 1 جلد، چاپ و نشر بين‌الملل (انتشارات اميركبير) تهران، 1382 هـ .ش.