- تقدّم نماز زیارت
- در زیارت از بعید
مؤلّف: علّامه میر سید احمد علوی عاملی
تحقیق و تصحیح: محمّد جواد نورمحمّدی
بسم الله الرحمن الرحیم
مقدمه
رساله حاضر پیرامون حكم نماز زیارت در مواقعی است كه زائر از راه دور معصومین علیهم‌السلام را زیارت می‌كند. مؤلف بزرگوار اثر بر این عقیده است كه در مواردی كه زیارت معصوم علیه‌السلام از دور خوانده می‌شود باید نماز زیارت بر زیارت مقدم شود برخلاف جایی كه زائر فیض حضور در حرم معصومین علیهم‌السلام را به دست میآورد، كه در آن هنگام باید بعد از زیارت نماز زیارت خوانده شود.
از آنجا كه مؤلف بر نظرات استاد و پدر همسر خویش جناب سیدالحكماء میرداماد بسیار تأكید دارد و سعی بر پذیرش همه نظرات او و تایید و استدلال بر اثبات آنهاست بعید نیست كه این رساله را نیز در تأیید نظر سید داماد قدّس‌سرّه نگاشته باشد. این مسئله یكی از موارد اختلاف در میان میرداماد و شیخ بهایی بوده است. ]در این مورد بنگرید به: شرح زیارة العاشوراء، للعلامه شیخ ابی‌المعالی الكلباسی، تحقیق: شیخ یوسف احمد الاحسائی، ص 111 ـ 121، مكتبة فدک لإحیاء التراث، قم،چاپ اول، 1428.[
در این اثر حكیم و فقیه بزرگوار میر سید احمد علوی عاملی با استناد به روایات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام و سخنان بزرگان شیعه به اثبات این مطلب می‌پردازد.
تصحیح این رساله بر اساس تنها نسخه موجود ـ بر اساس اطلاع ما ـ از آن كه در كتابخانه شخصی حضرت علامه سید محمدعلی روضاتی قرار دارد انجام گرفته است. وراهنمایی بر این اثر و تهیه نسخه آن را مرهون الطاف سرور عزیز جناب آقای حامد ناجی اصفهانی هستم. از آن سید جلیلالقدر و استاد معظم و از این فاضل محترم سپاسی ارادتمندانه دارم.
در اطراف نسخه موجود حواشی غیر مربوط به رساله آمده است كه به آن نپرداختهایم و اختلاف روایات را بر اساس متون منابعی كه مؤلف از آنها ستانده گزارش كردهایم. تا خواننده محقق بتواند بر چند و چون نسخه نیز وقوف یابد.
در ابتدای رساله به پاس حرمت مؤلف محترم اثر به شرح حالی كوتاه از ایشان بسنده كردهام كه امید است مقبول اهل نظر افتد.
در چند مورد از راهنمایی دوست فاضل و بزرگوار جناب آقای جویا جهانبخش نیز بهره جستهام كه صمیمانه سپاسگزار ایشانم. امید این اثر مورد توجه حضرت باری ـ جلت عظمته ـ قرار گیرد.
والسلام
محمّد جواد نورمحمدی
دوم صفرالخیر 1429 قمری
نگاهی به زندگی مؤلف
میر سید احمد علوی عالم فاضل، حكیم محقّق و متكلّم اصولی قرن یازدهم قمری است كه از محضر پرفیض میرداماد ـ كه وی سِمَت دامادی و پسرخالهگی میر را نیز داشته ـ و شیخ بهایی بهره برده و از هر دو استاد خویش اجازه داشته است. همچنین از دایی خود شیخ عبدالعالی فرزند محقق كركی نیز اجازه داشته است.
از سال تولّد او اطلاع دقیقی موجود نیست اما میدانیم در اصفهان تولد یافته است ]دانشمندان و بزرگان اصفهان، سید مصلح‌الدین مهدوی، ج 1، ص 244.[.
اكثر اجداد آنجناب از افراد برجسته و عالمان صاحب علم و فضیلت بودهاند و نسب شریفش به محمد دیباج میرسد.
از آنجناب آثار گرانقدری برجای مانده است كه در اینجا به یادكرد نام آنها بسنده میكنیم.
1 ـ اظهار الحق و معیار الصدق: در حمایت از میر لوحی سبزواری كه وی رسالهای در مذمّت ابو مسلم خراسانی و حلاج پرداخته و مردم بر او شوریدند.
2 ـ الأغالیط.
3 ـ بیان الحقّ و تبیان الصدق؛ در احكام وقف.
4 ـ تعلیقه بر حاشیه خفری بر شرح جدید تجرید قوشجی.
5 ـ تعلیقه بر حاشیه دوانی بر تهذیب.
6 ـ تعلیقه بر حاشیه میر سید شریف بر شرح عقائد عضدی.
7 ـ ثقوب الشهاب فی رجم المرتاب.
8 ـ جواب سؤالات خواجه نصیر از شمسالدین خسروشاهی.
9 ـ حظیرة الانس، من اركان كتاب ریاض القدس: شرح مختصر تجرید است.
10 ـ تقدّم نماز زیارت در زیارت از دور (رساله حاضر).
11 ـ حواشی بر شرح هدایه میبدی.
12 ـ حواشی بر كافی.
13 ـ حواشی بر من لایحضره الفقیه.
14 ـ الخطفات القدسیه: مقالاتی است در حكمت.
15 ـ رسالهای در اصول اعتقادات.
16 ـ رسالهای در اقوال دابّة الارض.
17 ـ رسالهای در دیباچه آینه حق.
18 ـ رسالهای در نجاست خمر.
19 ـ رسالهای در نسب معاویه.
20 ـ رسالهای در وقف كفران: گفتاری كوتاه در مبحث وقف در علم تجوید.
21 ـ روضةالمتّقین، حاشیه بر قسمت پنجم و ششم تجرید الاعتقاد خواجه طوسی.
22 ـ ریاض القدس، شرح و حاشیه بر شرح تجرید قوشجی و خفری.
23 ـ سیادة الاشراف.
24 ـ شرح اثنی عشریه شیخ بهائی.
25 ـ شرح اشعار اوّل جذوات.
26 ـ شرح الایماضات میرداماد در مسأله حدوث.
27 ـ شرح برهان شفاء.
28 ـ شرح قاطیغوریاس شفاء.
29 ـ شرح قبسات ]به همت محقق پرتلاش جناب آقای حامد ناجی اصفهانی تحقیق و چاپ شده است.[
30 ـ شهاب المؤمنین فی رجم الشیاطین المبتدعین.
31 ـ صواعق الرحمن، در ردّ بر یهود، فارسی.
32 ـ عقدالجواهر المتعلقة بكتاب التجرید الزاخر؛ شرح قسمت جواهر و اعراض تجریدالاعتقاد.
33 ـ عنایات الاخیار، در شرح استبصار.
34 ـ كُحل الأبصار.
35 ـ كشف الحقایق، در شرح تقویم الایمان عربی میرداماد است. ]در فهرست كتب خطی كتابخانه‌های اصفهان، ج 1، ص 174 معرفی شده است.[
36 ـ لطایف غیبی، فارسی ]به اهتمام سید جمال‌الدین میردامادی چاپ شده است.[
37 ـ لوامع ربّانی، در رفع شبهات نصرانی.
38 ـ لغز لوامع ربّانی؛ در مباحث عددی.
39 ـ مصابیح القدس و قنادیل الاُنس.
40 ـ مِصْقَل الصفا، فارسی و در ردّ بر نصاری ]به همت فاضل ارجمند حامد ناجی اصفهانی تحقیق و چاپ شده است؛ لازم به ذكر استدر نوشتن شرح احوال میر سید احمد علوی عاملی علاوه بر منابع پیشین از مقدمه این كتاب وشرح قبسات كه هر دو به همت محقق ارجمند حامد ناجی اصفهانی بوده است، بهره جستهام.[
41 ـ المعارف الالهیة؛ شرح حدیث «من عرف نفسه…».
42 ـ معراج العارفین؛ شرح منهاج السالكین بحرانی.
43 ـ عروةالوثقی یا مفتاح الشفاء.
44 ـ مناهج الأخیار؛ شرح استبصار و به نام عنایات الأخیار نیز خوانده شده است.
45 ـ منهاج صفوی: درباره فضایل سادات.
46 ـ منهاج الصحة.
47 ـ نفحات اللاهوتیة فی العثرات البهائیه؛ پیرامون ایرادات وارده بر شیخبهایی.
رحلت ایشان در اصفهان در میان سالهای 1054 و 1060 بوده است و در تختفولاد در تكیه آقا رضی مدفون گردید.
بسم الله الرحمن الرحیم
معروضِ رای عالمآرای ناظم نظام سلطنت و شاهنشاهی، فلک الافلاك معدلت وپادشاهی، اعنی بندگان همایون اشرف اقدس ارفع اعلی اللّهم اجعل اَمَدَ دَوْمه اَطْوَال الآماد و مدی عُمْرهُ اقصی الآباد مستقرا علی مستقر السلطنة فی الأصقاع، مستویا علی سریر الخوقنة فی الأرباع و الأقطاع آمین رب العالمین، میدارد بنده دعاگوئی بی حد احمد كه احادیث از ائمه معصومین ـ صلوات الله علیهم اجمعین ـ و همچنین مشهور میان افاخم علماء امامیه و اعاظم مجتهدین اثنا عشریة از قدما و متأخرین ـ قدس الله ارواحهم وجعل فی اعلی علیین قرارهم ـ كه مجالی انوار الهی و خازنان احكام رسالت پناهی واوصیای طاهرین و اهلبیت مطهرین صلوات الله علیهم اجمعیناند، آن است كه زیارت هرگاه از دور باشد و در تحت قبه هیچ معصومی نباشد نماز زیارت بر زیارت مقدم است و این حكمی است مطّرد در زیارت رسولالله ـ صلی الله علیه و آله ـ و سائر ائمه معصومین ـ صلی الله علیهم اجمعین ـ و زیارت سیدة النساء فاطمة زهرا]ء[ ـ علیهاالسلام ـ وحدیثی كه مخالف باشد در این باب به نظر نرسیده و اما اگر زیارت از نزدیك باشد زیارت بر نماز مقدم است.
و كسی كه كمال مهارت و تمام بضاعت در فقه و حدیث داشته باشد، اطلاع بر این فرع و تحقیق این فرق خواهد داشت. فلهذا اكابر ارباب علم و دانش و اصحاب فضل و بینش كه سخن‌سنجان وادی قدس و قدسی‌نژادان حظیره اُنسند، تصریح بر این مدعی نموده‌اند از برای اطمینان خاطر اشرف اقدس ناسك مناسك دعاگوئی بر وفق اقتضای برق وقت و برحسب مساعدت قهرمان توفیق از بوارق انوار عالم قدس به مسامع فضل و كمال و موقف عرض همایون بیهمال می‌رساند ]و بعضی[ از عبارات اعاظم اصحاب ـرضی الله تعالی عنهم ـ را ذكر می‌نماید.
از آن جمله سید فقیه مكرّم ربّانی ابن زهره حلبی كه قدماء مجتهدین و محدثین اثنا عشریه استحقه الله تعالی برحمته و رضوانه در كتاب غنیة‌النزوع به این عبارت گفته است: «و أما صلوةُ الزیارة للنبی ـ صلی الله علیه و آله ]در غنیة‌النزوع «صلی الله علیه و آله و سلم» است.[ ـ أو لأحد الأئمة ـ علیهم‌السلام ـ فركعتان عند الرأس بعد الفراغ عن الزیارة فإن أراد الأنسان الزیارةَ لأحدهم و هو مقیم فی بلده قدّم الصلوة ثم زار عقیبها ]در نسخه «عقبتها» است.[». ]غنیة‌النزوع، ابن زهره، تحقیق شیخ ابراهیم بهادری، ص 109.[
یعنی نماز زیارت نبی صلی الله ]علیه و آله[ یا یكی از ائمه معصومین علیهم‌السلام دو ركعت است برابر سر معصوم بعد از فارغ شدن از زیارت؛ پس اگر انسانی اراده زیارت یكی از این حضرات داشته باشد در حالتی كه در شهر خود بوده باشد، نماز را مقدم می‌گزارد وبعد از آن زیارت می‌نماید.
و همچنین شیخ الشهید محمد بن مكی ـ قدس الله روحه ـ در كتاب ذكری از ابن زهره نقل نموده كه: «قال ابن زهرة رحمه الله تعالی ]در ذكری «رحمه الله تعالی» ندارد.[ مَنْ زَارَ و هو مقیم فی بلده قدّم الصلوة ثم زارَ عَقیبَها ]در نسخه «عقبتها» است.[» ]ذكری الشیعة، شهید اول، ج 4، ص 287.[؛ یعنی كسی كه زیارت كند در هنگامی كه در شهر خود باشد مقدم دارد نماز را و بعد از آن زیارت كند بعد از نماز.
و دیگر عروة الاسلام ابوجعفر محمد ابن بابویه ـ رضی الله عنه ـ در كتاب من لایحضره الفقیه در اَوَاخر كتاب حج در باب زیارت ذكر نموده است به این عبارت كه: «فی باب ما یقوم مقام زیارة ]در نسخه «زیارت الحسین» است.[ الحسین علیه‌السلام و زیارة غیره من الأئمة علیهم‌السلام لمن لا یقدُرُ علی قَصدِهِ لِبُعدِ المسافة؛ رَوَی إبن أبی عمیر عن هشام قَالَ: قَالَ أبوعبدالله علیه‌السلام: اذا بَعُدَتْ لأحدكُم الشُقَّة ]در نسخه «الشفقة» است.[ وبه الدار فلیصعد علی منزله فلیصلِّ ركعتین و لیؤم بالسَّلام الی قُبُورنا فَإِنَّ ذلک یصل ]در نسخه «یصلی» آمده و ظاهراً اشتباه است.[ الینا» ]من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، تصحیح و تعلیق شیخ حسین اعلمی، ج 2، ص 376.[؛ یعنی زیارت حضرت امام حسین و سائر ائمه معصومین ـ صلوات الله علیهم اجمعین ـ از دور كه در ثواب برابر زیارت از نزدیك باشد؛ روایت نموده است به طریق صحیح از ابن ابی عمیر از هشام از حضرت ابی عبدالله علیه‌السلام كه آن حضرت فرمود كه هرگاه یكی از شما شیعیان از روضه مقدسه دور باشد و اراده زیارت داشته باشد باید كه بر بام خانه خود رود و دو ركعت نماز زیارت گذارد و بعد از آن اشاره به جانب قبرهای ما نموده زیارت بجای آورد.
و ایضا شیخ الطائفة ابوجعفر محمد بن الحسن الطوسی ـ قدس سره القدوسی ـ در كتاب مصباح المتهجد در باب زیارت عاشورا از دور روایت نموده از صالح بن عُقبه و سیف بن عُمیرة از علقمة بن محمد حضرمی از مولای ما ابیجعفر الباقر علیه‌السلام تقدیم نماز وتاخیر زیارت را به این عبارت كه: «قال صالح إبن عُقَبه و سیف بن عمیرة قال علقمة بن محمد الحضرمی قلت لأبی جعفر ـ علیه‌السلام ـ: علمّنی دعاءً ادعو ]در مصباح المتهجد: «ادعو به».[ ذلک الیوم اذا اَنَا زُرته من قرب و دُعاءً ادعو به اذا انا لزم ازره من قرب و أومات من بُعد البلاد و من داری بالتسلیم ]در مصباح المتهجد: «بالسلام الیه» آمده و در پاورقی «بالسلیم» به عنوان نسخه بدل آورده شده است.[ الیه. فقال لی: یا علقمة اذا انت صلیت الركعتین بعد ان تؤمی الیه بالتسلیم ]در مصباح المتهجد: «بالسلام».[ فقل عند الإیماء ]در مصباح المتهجد: «الایماء الیه من بعد».[ بعد التكبیر هذا القول فأنک إذا قلت ذلک فقد دعوت بما یدعوا به زوّارُهُ من الملائكة كتب ]در مصباح المتهجد: «و كتب».[ الله لک مائة ألف ]در مصباح المتهجد: «الف الف».[ درجة و كنت لمن أشهد ]در كنار نسخه به عنوان نسخه بدل «استشهد» آورده است.[ مع الحسین علیه‌السلام حتی تشاركه فی درجاته ]در مصباح المتهجد: «تشاركهم فی درجاتهم».[ ثم لا تعرف ]در مصباح المتهجد: «و لاتعرف».[ إلّا فی الشهداء ألذین أستشهدوا معه و كتب لک ثواب زیارة كلّ نبی و كلّ رسول و زیارة كلّ من زار الحسین علیه‌السلام مُنْذُ یوم قُتِلَ علیه و علی اهل‌بیته التحیة و السّلام»؛ ]مصباح المتهجد، شیخ طوسی، تحقیق علی اصغر مروارید، ص 772.[ ترجمه این حدیث شریف آن است كه علقمه نقل می‌نماید كه عرض نمودم به خدمت امام محمد باقر علیه‌السلام درباره آنكه تعلیم نماید مرا دعا و زیارت حضرت امام حسین علیه‌السلام در روز عاشورا نزدیك و دور و فرق نماید میان این دو زیارت، پس آن حضرت فرمود كه ای علقمه بعد از آنكه سلام دهی آن حضرت را و دو ركعت نماز گذار ]در نسخه دو كعة نماز گذارد است كه گویا اشتباه از كاتب است.[ و بعد از آن تكبیر بجای آور و اشاره به جانب قبر نموده و بگوی این قول را یعنی زیارت كن به این زیارت كه: «السّلام علیک یا ابا عبدالله» تا آخر چنانچه شیخ الطائفه نقل نموده.
و هرگاه چنین كردی به تحقیق كه كرده آنچه زائران او از ملائكه كرده‌اند وباری‌تعالی بنویسد از برای تو صد هزار درجه و منزلت؛ و مرتبت تو در ثواب، منزلت ورتبت كسی است كه در جهادات در خدمت آن سرور ]حضور[ یافته باشد والله تعالی از برای تو ثواب زیارت هر نبی و هر رسولی خوا]هد[ نوشت و همچنین ثواب زیارت هر كسی كه زیارت آن حضرت از ابتدای شهادت آن حضرت تا وقت زیارت تو نموده در نامه اعمال تو ثبت خواهد نمود؛ و بعد از نماز زیارت متوجه ذكر زیارت شده گفته است كه: «السلام علیک یا اباعبدالله» تا آخر دعا، چنانچه مشهور است. حتی كفعمی این حكم را دانسته و در مصباح خود نقل نموده است به این عبارت كه: «فمن أراد ذلک وكان بعیدا عنه علیه‌السلام فلیبرز إلی الصحراء أو یسعد سطحاً مرتفعاً فی داره و یؤمی إلیه بالسّلام و یجتهد فی الدعاء علی قاتله ثم یصلی ركعتین ولیكن ذلک فی صدر النهار فإذا أنت صلیت الركعتین المذكورتین آنفاً فكبّر الله مائة مرّة ثم اُومِ الیه علیه‌السلام و قل «السّلام علیک» تا آخر زیارت.
یعنی كسی كه دور باشد از مرقد مقدس آن حضرت باید كه به صحرا رود یا صعود بر سطح بام نماید و متوجه آن جانب شده سلام داده و نفرین بر قاتلان آن حضرت نموده وبعد از آن دو ركعت نماز زیارت گزارد و باید كه در وقت بلند شدن آفتاب پیش از پیشین باشد. پس اگر دو ركعت نماز گزاردی بعد از آن صد نوبت «الله اكبر» بگوی و بعد از آن متوجه زیارت آن حضرت شده اشارت به آن جانب نموده، بگوی: «السّلام علیک یا أباعبدالله، السّلام علیک یابن فاطمة سیدة النساء العالمین» تا آخر زیارت، چنانچه مشهور است.
و باز شیخ الطائفة نورالله تعالی مرقده در همین كتاب در باب فضل روز جمعه وعمل‌های آن ذكر نموده به این الفاظ كه: «و یستحبّ زیارة النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله و الأئمة: فی یوم الجمعة؛ رُوِی عن الصادق علیه‌السلام در مصباح المتهجد: «جعفر بن محمد علیهماالسلام».[ من أراد أن یزور قبر رسولالله صلی‌الله‌علیه‌وآله و قبر أمیرالمؤمنین وفاطمة و الحسن و الحسین و قبور الحجج علیهم‌السلام ]در مصباح المتهجد: «و هو فی بلده» اضافه دارد.[ فلیغتسل فی یوم الجمعة و یلبس ]در مصباح المتهجد: «و لیلبس».[ ثوبین نظیفین و لیخرج إلی فلاةٍ من الأرض ثم یصلی أربع ركعات یقرأ فیهنَّ ما تیسّر من القرآن، فإذا تشهد و سلّم فلیقم مستقبل القبلة و لیقل: «السّلام علیک أیها النبی و رحمة الله و بركاته؛ السّلام علیک أیها النبی المُرسَل و الوصی المرتضی و السیدة الكُبراء و السیدة الزهراء و السّبطان ]در نسخه «السلطان» است.[ المنتجبان و الأدلّاءُ ]در مصباح المتهجد: «و الاولاد».[ الأعلام و الأُمناءُ المنتجبون ]در مصباح المتهجد اضافه دارد.[ المستخزنون ]در نسخه «المستخربون» است.[ جئتُ ]در نسخه «حیثُ» است.[ إنقطاعاً إلیكُم و إلی آباءكُم وَ وَلَدكُم الخلف علی بركة الحق ]در مصباح المتهجد «علی بركة حقٍ».[ فقلبی لكُم مسلم ونصرتی لكُم مُعدّةٌ حتی یحكم الله لدینه ]در مصباح المتهجد «بدینه» در متن آمده و «لدینه» را به عنوان نسخه بدل در پاورقی آورده است.[ فمعكُم معكُم لامع عَدُوِّكُم إنّی لمن القائلین بفضلكُم مقّرٌ برجعتكم لا أُنكر الله قُدرَةً و لا أزعم إلّا ما شاء سُبحان الله ذی الملك والملكوت یسبح الله بأسمائه جمیع خلقه و السّلام علی أرواحكم و أجسادكُم والسّلام علیكم و رحمة الله و بركاته». ]مصباح المتهجد، شیخ طوسی، ص 289.[
معنی این حدیث و قول شیخ آن است كه: سنت است زیارت نبی و ائمه معصومین علیهم‌السلام در روز جمعه؛ روایت كرده شده است از حضرت امام بحق ناطق جعفر صادق علیه‌السلام كه كسی كه اراده زیارت قبر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله و قبر امیرالمؤمنین و فاطمه و امام حسن و امام حسین و قبرهای سائر ائمه معصومین: داشته باشد باید كه آن كس دو جامه پاك خود را بعد از آنكه غسل كرده باشد درپوشد و به صحرا رود پس نماز زیارت بگزارد و بعد از «الحمد» هر سوره‌ای كه خواهد بخواند، بعد از آن روی به قبله ایستاده، زیارت كند زیارتی كه مذكور شد و این زیارت مشتمل بر زیارت رسولالله صلی‌الله‌علیه‌وآله است وحضرت فاطمه زهراء و سائر ائمه هدی علیهم‌السلام.
و در روایت دیگر وارد است كه «إفْعلْ ذلک علی سطح دارک»، یعنی این زیارت را بعد از نماز زیارت بر پشت بام خانه خود بكن. و باز در همین كتاب مذكور است كه: «ویستحب زیارة أبی عبدالله الحسین بن علی ـ علیهماالسلام ـ مثل ذلک بعد أن یغتسل ویعلو سطح داره أو فی مفازة من الأرض و یؤمی إلیه بالسّلام و تقول…»، یعنی مانند زیارت رسولالله صلی‌الله‌علیه‌وآله از كردن و دو جامه پاك پوشیدن در روز جمعه و به پشت بام خانه خود رفتن تا به صحرا و بعد از نماز زیارت این زیارت را كردن كه: «السّلام علیک یا مولای ویا سیدی ]در مصباح المتهجد: «و سیدی».[ وإبن سیدی؛ السّلام علیک یا مولای ]در مصباح المتهجد: «یا مولای وابن مولای».[ و یا قتیل إبن القتیل و یا شهید إبن الشهید ]در مصباح المتهجد: «الشهید بن الشهید».[؛ السّلام علیک و رحمة الله و بركاته»، ]مصباح المتهجد، ص 289.[ تا آخر.
پس از این احادیث بلاغت فرجام و عبارات فقهاء كرام ظاهر شد كه نماز زیارت از دور مقدم است بر زیارت؛ اما نزدیك، زیارت مقدم است بر نماز والله یحق الحق ویهدی السبیل.
تمت الرسالة الشریفه، والله الموفق المستعین.
فهرست منابع تحقیق
1 ـ مصباح المتهجد، ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، تحقیق علی اصغر مروارید، چاپ اول، 1411 ق، مؤسسة فقه الشیعه، بیروت.
2 ـ من لایحضره الفقیه، محمد بن علی بن بابویه قمی، تحقیق شیخ حسین اعلمی،
3 ـ غنیة النزوع، سید حمزة بن علی بن زهره حلبی، تحقیق شیخ ابراهیم بهادری، چاپ اول، 1417، مؤسسه امام صادق قم.
4 ـ دانشمندان و بزرگان اصفهان، سید مصلح‌الدین مهدوی، تحقیق رحیم قاسمی، محمدرضا نیلفروشان، چاپ اول، 1384، اصفهان.
5 ـ فهرست كتب خطی كتابخانه‌های اصفهان، سید محمدعلی روضاتی، ج 1، چاپ حبل‌المتین، 1341 ش، اصفهان.
6 ـ لطائف غیبیه (آیات العقائد)، میر سید احمد علوی، به اهتمام سید جمال‌الدین میردامادی، 1396 قمری.
7 ـ شرح قبسات، میر سید احمد علوی، تصحیح و تحقیق حامد ناجی اصفهانی، نشر مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران با همكاری نشر میراث مكتوب، چاپ اول، 1376.
8 ـ مِصْقَل صفا، میر سید احمد علوی، تصحیح و تحقیق حامد ناجی اصفهانی، چاپ امیر، قم، 1373.
9 ـ ذكری الشیعة فی احكام الشریعة، شهید اول، تحقیق مؤسسة آل البیت، قم، الطبعة الاولی، 1419.
10 ـ شرح زیارة العاشوراء، العلامه الشیخ ابی المعالی الكلباسی، تحقیق الشیخ یوسف احمد الأحسائی، مكتبة فدک لأحیاء التراث، قم، الاولی، 1428 ق.
