• رسالة استحباب التختم بالعقيق
  • محمّد ابراهيم خوزانى (شهادت 1160 ق)
  • تحقيق و تصحيح: محمّد داورى

 

بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحيمِ

 

مقدّمه محقّق

 رساله «استحباب التختم بالعقيق» رساله‌اى زيبا و كوتاه از ميرزا محمّد ابراهيم خوزانى از علماى بزرگوار شيعه در قرن دوازدهم قمرى مى‌باشد.

آن جناب فرزند مرحوم غياث‌الدين محمّد خوزانى است و در خوراسگان از توابع اصفهان كه با نام خوزان معروف بوده، متولّد شده است.

عالمان و تراجم‌نگاران شيعه از فضل و بزرگى و مقام علمى وى ستايش كرده‌اند و او را به جلالت قدر ستوده‌اند از جمله صاحب كتاب «تتميم الامل» آورده است: او يگانه عصر خود در فقه و اصول و حكمت بود، فقيهى دقيق‌النظر، خوش فهم و با فكرى عميق بود. من از محضرش بهره بردم و او عالمى شيرين كلام و خوش خلق بود.

همچنين شاگرد وى عالم فقيه آقا باقر هزار جريبى در اجازه‌اى كه به سيّد بحرالعلوم رحمه‌الله داده از وى با عنوان عالم فاضل فقيه جليل‌القدر و عظيم‌المرتبه ياد كرده است. ايشان از شاگردان و مجازين امير محمّد حسين خاتون‌آبادى و مير محمّد خليفه سلطانى است وجمع زيادى از عالمان شيعه از او اجازه روايت گرفته‌اند.

از آثار قلمى ايشان از اين تأليفات اطلاع داريم:

1ـ تفسير آيه «و اذا قرء القرآن»

2ـ تفسير قرآن

3ـ حواشى بر كتب اربعه 4ـ رساله‌اى در تحريم غنا

5ـ رساله‌اى در اينكه درهم و دينار قيمى است يا مثلى 6ـ رساله‌اى در مشروعيت تلقين ميت توسط اطفال و…ايشان در سال 1160 در اصفهان به دست نادر شاه افشار به شهادت رسيد و در مقبره آب بخشان مدفون گرديد.

رساله حاضر بر اساس نسخه شماره عمومى 6126 كتابخانه آستان قدس رضوى تصحيح گرديده است و در اين تصحيح كوشش گرديده نسخه به دقت بازخوانى وروايات رساله از منابع اصلى جستجو گردد. اين اثر اولين رساله از آثار محمّد ابراهيم خوزانى عالم قرن دوازدهم مى‌باشد و اميد است اين تلاش براى احياء آثار علمى فرزانگان شيعه مورد قبول خداوند سبحان و اولياء دين و اهل نظر و تحقيق قرار گيرد. آمين.

والحمد لله رب العالمين

مركز تحقيقات حوزه علميه نجفآباد    ذيحجّه 1427 ق ـ محمّد داورى

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحيمِ

 

الحمد لله على ما انعم و هدى و سلام على عباد الذى اصطفى محمّد و عترته خيرة الورى و بعد فيقول العبد الراجى عفو ربه الكريم ابن مرحوم غياث الدين محمّد الخوزانى، محمّد ابراهيم عفى عنهما بالنبى و آله صلوات الله عليهم اجمعين.

هذه جوهرة معنوية لا جوهرة معدنية من تحقيق استحباب التختم بالعقيق و ان كان كل صنف منه بذلك حقيق قد رباه مزن التوفيق فى صدف التدقيق و نشأ ذلك من زعم من حصه باليمنى وانكر العموم من غير تعمق و لاتحديق ]التحديق: شدة النظر؛تهذيب اللغه، ج 4، ص 34، محمّد بن احمد ازهرى.[. قد روى من طريق اهل البيت صلوات الله عليهم اجمعين احاديث متضافرة فى فضل العقيق و ثواب التختم به؛ ]براى اطّلاع از ابواب فضيلت عقيق و ثواب به دست كردن آن رجوع كنيد به: وسائل‌الشيعه، ج 5، ص 85، باب 51 استحباب التختم بالعقيق و نيز باب 52 و 53؛ علل‌الشرايع، شيخ صدوق، ص 158، باب علة تختم اميرالمؤمنين علیه‌السلام فى يمينه؛ مستدركالوسائل، ج 3، ص 293ـ297 باب استحباب التختم بالعقيق؛ كافى، ج 6، ص 471،باب العقيق.[ منها ما رواه الصدوق فى كتاب علل الشرايع عن سلمان الفارسى قال: قال رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله لعلى علیه‌السلام: تختَّم باليمين تكن من المقربين قال: يا رسول اللهوميكائيل، قال: بما اتختم يا رسول الله قال: بالعقيق الاحمر فانه اقر لله عزوجل بالوحدانية و لى بالنبوة و لك يا على بالوصية و لولدك بالامامة و لحبيبك بالجنة ولشيعة ولدك بالفردوس. ]علل‌الشرايع، ص 158، باب علة تختم اميرالمؤمنين علیه‌السلام فى يمينه، ح 3؛وسائل‌الشيعه،ج 5، ص 83، باب استحباب التختم فى اليمين، ح 5983؛ بحارالأنوار، ج 27، ص 280،باب 17، ح 1.[ و منهما ما رواه الصدوق ايضا فى كتاب ثواب الاعمال عن على بن الحسين عن ابيه الحسين بن على عليهم الصلاة و السلام قال: لمّا خلق الله موسى بن عمران كلّمه على طور سيناء ثم اطلع الى الارض اطلاعة فخلق من نور وجهه العقيق ثم قال علیه‌السلام: آليت بنفسى على نفسى أن لا اعذب كف لابسه اذا تولّى عليّا، بالنار. ]ثواب الاعمال، ص 175؛مستدرك الوسائل، ج 3، ص 294، ح 3617؛جامع‌الأخبار،ص 134، فصل 93، فى التختم بالعقيق.[ ومنها ما رواه فيه عن ابى عبدالله عليه الصلاة و السلام قال: ما رفعت كف الى الله احب الىَّ من كف فيها عقيق ]ثواب الاعمال، ص 175؛مستدرك الوسائل، ج 3، ص 294، ح 3617؛جامع‌الأخبار،ص 134، فصل 93، فى التختم بالعقيق.[. قال الفيروز آبادى، العقيق، كامير: خرز احمر يكون باليمن و بسواحل بحر رومية، ]منه[ جنس كدر كماء يجرى من اللَّحمِ المُمَلَّحِ و فيه خطوط بيض خفية، مَن تختّم به سكنت روعته عند الخصام و انقطع عنه الدم من اىّ موضع كان و نُحاتَهُ جميع اصنافه تذهب حفر الاسنان و محروقهُ يثبِّت متحركها، الواحدة بهاء، ]ج: عقائق[ ]القاموس المحيط، محمّد بن يعقوب فيروزآبادى، ج 2، ص 1207، چ اول، دار احياءالتراث العربى، بيروت ـ لبنان.[. و هذا القدر الذى ذكرناه من الاخبار و غيره مما لم يذكره علق الفضايل فيها على هذا الجنس المعروف والماهية المعلومة. فكل ما نطق عليه اسم هذا الجنس و احل تحت هذا الفصل وان كان لكدريته بالنسبة الى ساير اصنافه من الرذل و يؤيد ما قلناه، ما رواه ثقة‌الاسلام فى باب العقيق من الكافى عن ربيعة الرأى قال: رأيت فى يد على بن الحسين علیهماالسلام فص عقيق فقلت ما هذا الفص؟ فقال عقيق رومى و قال رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله: من يختم بالعقيق قضيت حوائجه؛ ]القاموس المحيط، محمّد بن يعقوب فيروزآبادى، ج 2، ص 1207، چ اول، دار احياءالتراث العربى، بيروت ـ لبنان.[ و كذا كلام جميع الاصحاب الذى اطلعت على تصانيفهم، مطلق وظاهر فى استحباب التختم بما يطلق عليه العقيق يمنيا كان او هنديا او روميا و قد تصدى البعض للقدح فيه متشبثاً بما ظنه مخصصا. مما روى فى ما رأيناه فى جامع الأخبار عن ابن عباس قال: هبط جبرئيل علیه‌السلام: على النبى علیه‌السلام فقال يا محمّد ربى يقرئك السلام و يخصك بالتحية و الاكرام و يقول لك البس خاتمك بيمينك واجعل فصه عقيقا و قل لابن عمك يلبس خاتمه بيمينه و يجعل فصه عقيقا فقال على علیه‌السلام يا رسول الله و ما العقيق قال علیه‌السلام: العقيق جبل من اليمن ]در جامع‌الأخبار «باليمن» و در روضة الواعظين «فى اليمن» آمده است.[ أقر لله بالوحدانية ولى بالنبوة ولك بالوصية و لأولادك الأئمة بالامامة و لشيعتك بالجنة و لأعدائك بالنار؛ ]جامع‌الأخبار، ص 133، فصل 93؛روضة الواعظين، ج 2، ص 309؛اما در منابع مذكوروغير آن اين فقره از روايت: «و يخصك بالتحية و الاكرام» يافت نشد.[ و ما يقدح فى كون بعض معادنه روميا و تأويله باليمنى لتسلط ملك الروم عليه و لى فيما تصدى لتأييدها نظر، اذ هذا السند لاصحة فيه و ناقله ليس كتابه مما يوثق به كثيرا فلايصلح لتخصيص النصوص المعتبرة التى نقلها الشيوخ للاثبات على انه يحتمل ان يكون السؤال عن الحقيقه و يكون الجواب عن الفرد المعروف. اذ ظاهر الخبر يدل على ان السؤال كان من الماهية و الجواب ورد بلفظ نكرة دالة على فرد من افراد الجبال الكائنة فى اليمن. والجواب لا يطابقه اذ لا علم لنا بخصوص المراد، لتعددها، الا ان يضم اليه انه كلام صدر من سيّد العقلاء و البلغاء فيحمل على الجنس المعروف و ان كان متعددا، فكأنه اخذ الجميع واحدا واطلق عليه ما اطلق، لانه كان معروفا فى ذلك الزمان فقط، فان سائر المعادن لعله ما كان ظاهرا للناس فى زمنه صلی‌الله‌علیه‌وآله او كان و لكن ما وصل خبره الى بلاد العرب. و علمهم: بما كان وما يكون معتقدى الذى ادين الله به و لكن السؤال لعله كان اولا للعلم به وعلوم الائمة منه صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم او لتعليم الامة و بعد التنزيل يقول هذه الفضائل لهذا الصنف و لكن المطلقات يدل على الغير و هذه الفضيلة فى هذا الحديث مخصوص بهذا الصنف و ان كان غيره مشاركا له فى الفضايل، كحديث العلل فان التعليل الوارد فيه وارد فى الجملة و كذا حديث ثواب الاعمال وحديث الكافى يدل على الاطلاق فتدبر، تعرف و الله الهادى و بيده ازمة التوفيق فى الاواخر و المبادى و الحمد لله وحده و صلى الله على محمّد و آله الطاهرين.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

اسکرول به بالا