فهرست نسخه‌هاى خطى حوزه

• فهرست نسخه‌هاى خطى حوزه

علميّه نجف‌آباد (بخش دوم)

تحقيق و تصحيح: محمدجواد نورمحمدى،

سيد محمود نريمانى

 

مقدمه

با لطف و عنايت پروردگار بزرگ بخش دوم فهرست نسخه‌هاى خطى حوزه علميّه نجف‌آباد به محضر اهل ادب و انديشه تقديم مى‌گردد. اين فهرست نسخه‌هاى 101 تا 200 را شامل مى‌شود و به خواست خدا فهرست نسخه‌هاى 201 به بعد را به عنوان بخش پايانى تقديم خواهيم كرد. تعداد 302 نسخه از نسخه‌هاى موجود توسط جناب حجت‌الاسلام سيد صادق اشكورى عكس‌بردارى شده و پس از آن نيز تعدادى نسخه به آن افزوده گرديده است كه به خواست خدا همه در دفتر سوم تقديم خواهد شد.

در اين فهرست نسخه‌هاى ارزنده وجود دارد كه بر غناى اين مجموعه افزوده است، از جمله اين موارد مى‌توان به نسخه 124 اشاره كرد كه معالم الاصول با حواشى محمدهاشم بن زين العابدين موسوى چهارسوقى است و نيز در نسخه 128 كه دستخط و اجازه شيخ بهايى به جلال‌الدين محمد جرفادقانى (گلپايگانى) مى‌باشد، همچنين نسخه‌هاى متعددى از نسخ تكميلى يا وقفى مرحوم ملا محمدجعفر آباده‌اى در اين فهرست وجود دارد كه حائز اهميت است. در نسخه 126 اجازه ملا رفيعا به محمدباقر بن محمدصالح فيروزنى وجود دارد.

همچنين نسخه‌هاى دستنويس مؤلّف از مجموعه فقهى سفينة النجاة، اثر سيد حسين بن سيد على حسينى قاينى به شماره‌هاى 178، 187، 188 و 189 آمده كه از ارزش بالايى برخوردار است.

اميد است موفق به تكميل اين فهرست و چاپ مستقل اين اثر شويم تا استفاده از آن براى محققان بيشتر و بهتر گردد. آمين

          والسلام          

          محمدجواد نورمحمدى

 

(101)

الاصلاح و فيه الفوز و الفلاح                                                                      (فقه ـ عربى)

از: سيد محمد بن على مجاهد حائرى طباطبايى (1242 ق)

رساله فتوايى مختصرى است براى عمل مقلدين در عبادات و معاملات، كه در يك مقدمه، مشتمل بر ابواب در احكام تقليد و 32 كتاب از طهارت تا ديات و خاتمه داراى مسائل متفرقه؛ اين كتب مختصر «مصابيح الفقه» خود مؤلّف مى‌باشد در فقه استدلالى مفصل. اين كتاب را «اصلاح العمل» نيز مى‌نامند.

          ]مركز احياء، ج 7، ص  252[

آغاز: «الحمد لله الذي مهّد لنا طريق إصلاح العمل و مسلک النجاة و نجاني عن الخطأو الزلل و له الشكر على هذه النعمة العظيمة و المنة الجسمية».

انجام: «وحكي عن بعض الأصحاب أنّه قال كل اسم يليق بجلاله و يليق بكماله مما لم يرد به أذن يجوز إطلاقه عليه تعالى إلّا أنّه ليس من الإذن و هو جيد».

نسخ، بى كا، عصر مؤلّف، عناوين شنگرف يا مشكى درشت، داراى حواشى با عناوين «منه دام ظله» و تصحيح مى‌باشد، در ابتداى كتاب دو مهر مى‌باشد كه يكى از آنها مربوط به مالك كتاب، احمد بن محمد شوشترى با سجع «عبده احمد بن محمد»، در انتهاى نسخه يادداشت يادگارى از محمدحسين اصفهانى به تاريخ جمعه 27 رمضان المبارك 1233 در اصفهان مى‌باشد. جلد چرم قهوه‌اى.

234 گ، 27 س، 19 × 28 سم.

 

(102)

مجموعه :

1ـ مختلف الشيعة «1 پ ـ 116 ر»                                                            (فقه ـ عربى)

از: علّامه حلى، حسن بن يوسف بن مطهر (726 ق)

مسائل فقهى كه در آنها بين دانشمندان شيعه اختلاف مى‌باشد، از كتاب طهارت تا ديات به طور مستدل و مفصل بحث شده، و مسائل غير اختلافى را به كتاب «منتهى» حواله داده است. اين كتاب بنا به تقسيم مؤلّف در هفت جزء مى‌باشد و در حدود  10 سال تأليف شده است.

          ]مرعشى، ج 3، ص  154[

نسخه حاضر از كتاب طهارت تا كتاب صلات، اواسط باب چهارم مى‌باشد.

آغاز: «الحمد لله محق الحق و مظهره و قامع الباطل و مدمره مميز الإنسان عن غيره من أنواع الحيوان».

انجام: «لاتعد الصلاة فإنّ إعادة الصلاة في هذه المسألة مذهب يونس بن عبدالرحمن و الأقرب عندي التفصيل».

2ـ جامع المقاصد «120 پ ـ 159 پ»                                                                  (فقه ـ عربى)

از: محقق ثانى، على بن حسين كركى (940 ق)

شرح استدلالى مفصلى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر كتاب «قواعد الأحكام» علّامه حلى، اين شرح تا مقدارى از كتاب نكاح در هفت جلد نوشته شده و بقيه را ديگران تكميل كرده‌اند و آخرين جلد آن نيمه روز شنبه 18 جمادى الاول 935 پايان يافته است، اين شرح در نجف اشرف تأليف شده و به پادشاه وقت تقديم نموده است، بدون تصريح به نام وى، محقق كركى جز اين شرح، حاشيه مختصرى نيز بر قواعد دارد.

          ]مركز احياء، ج 3، ص  120[

نسخه حاضر مشتمل بر كتاب صلح، مختصرى از كتاب امانات، مختصرى از كتاب رهن و مقدار كمى از كتاب تجارت مى‌باشد.

آغاز: «بسمله، المقصد الخامس في الصلح و فصوله ثلاثة الأول الصلح سائغ شرع لقطع».

انجام ناتمام: «على تقدير الخبر لفظ كذلک و نحوه قوله و بيع السلاح لأعداء الدين».

3ـ حل مشكلات الإشارات و التنبيهات «160 پ ـ 171 ر»                                        (فلسفه ـ عربى)

از: خواجه نصيرالدين طوسى، محمد بن محمد بن حسن (672 ق)

شرح بسيار مهمى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر «الاشارات و التنبيهات» ابوعلى سينا، در اين شرح به بسيارى از اشكالات شرح فخرالدين رازى پاسخ داده مى‌شود، ودر اواسط ماه صفر سال 644 به پايان رسيده است.

          ]مرعشى، ج 3، ص  102[

اين نسخه مشتمل بر چند برگ اول اين كتاب مى‌باشد.

آغاز: «الحمد لله الذي وفّقنا لافتتاح المقال بتحميده و هدانا إلى تصدير الكلام بتمجيده».

انجام ناتمام: «و ذلک لأنّ دلالت اللفظ لمّا كانت وضعية كانت بارادة المتلفظ الجارية على قانون الوضع مما يتلفظ به و يراد به معنى مّا».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين شنگرف يا نانوشته، داراى حواشى مختصر با عناوين «لمحرره م هى» و غيره مى‌باشد، نسخه تصحيح شده و نسخه بدل دارد، داراى وقف‌نامه‌اى در ابتداى نسخه، و برخى صفحات داراى علامت وقف مى‌باشد، ابتداى نسخه چند مهر بيضوى ناخوانا، يادداشت تملكى در برگ 119 با دو مهر دايره‌اى ناخوانا از محمدباقر بن عبدالله، و در پايان كتاب جامع المقاصد، دو مهر دايره‌اى «لا إله إلّا الله الملک الحق المبين» موجود مى‌باشد، جلد مقوايى فرسوده.

171 گ، 24 س، 20 × 5/26 سم.

 

(103)

المختصر (فى شرح التلخيص)                                                                     (بلاغت ـ عربى)

از: سعدالدين مسعود بن عمر تفتازانى (793 ق)

دومين شرح تفتازانى بر «تلخيص المفتاح» خطيب دمشقى است كه به درخواست گروهى از ادبا و فضلا از شرح مفصل خود برگزيده و به سلطان محمود جانى بيك خان تقديم كرده است. در اين شرح مختصر ممزوج، عبارات متن توضيح داده شده و به تفصيل و رد و ايراد نمى‌پردازد، تاريخ تأليف آن به سال 756 در غجدوان بوده است.

          ]مركز احياء، ج 2، ص  366[

آغاز: «نحمدک يا من شرح صدورنا لتخليص البيان في إيضاح المعاني و نوّر قلوبنا بلوامع التبيان من مطالع المثاني».

انجام: «مشتملة على لطف الفاتحة و منطوية على حسن الخاتمه، ختم الله لنا بالحسن و يسّر لنا الفوز بالذخر بحق النبي و آله الطيبين».

نسخ نيكو، بى كا، بى تا، عناوين و متن كتاب «تلخيص المفتاح» بر فراز آن با خط مشكى و قرمز نشانى دارد، نسخه مقابله شده و نشان بلاغ دارد، داراى حواشى زيادى در متن وحاشيه با عناوين «ملازاده خطائى»، «12»، «هـ م حلوايى»، «شيخ الاسلام»، «مط»، «شرح مفتاح»، «منه»، «ملا معين تونى»، «چلبى»، «تاج»، «شيخ» و غيره مى‌باشد، نسخه تصحيح شده و در حاشيه نسخه بدل دارد، در انتهاى نسخه يادداشت تملك ملا عبدالرسول بن محمداسماعيل سرجامى؟ سال 1264 در ايام سلطنت محمدشاه قاجار آمده است، جلد تيماج سياه.

182 گ، 19 س، 12 × 24 سم.

 

(104)

مجموعه :

1ـ الصافى «2 پ ـ 174 ر»                                                                      (تفسير ـ عربى)

از: ملامحسن بن مرتضى فيض كاشانى (1091 ق)

تفسير مشهورى است كه بيشتر به مضامين احاديث اهل بيت  : در تفسر آيات مى‌پردازد و كمتر به گفته‌هاى مفسران عنايت دارد. اين كتاب داراى دوازده مقدمه است در فضيلت قرآن و جمع و تدوين آن و چگونگى تفسير و نزول آيات و كيفيت تلاوت وآداب آن، در اواخر سال 1075 موافق جمله «تم كتاب الصافى»، تأليف كتاب به پايان رسيده است.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  410[

اين نسخه از ابتداء تا پايان سوره مائده مى‌باشد.

آغاز: «نحمدک يا من تجلّى لعباده في كتابه بل في كل شيء و أراهم نفسه في خطابه بل في كل نور».

انجام: «من قرأ سورة المائدة في كل يوم خميس لم يلبس إيمانه بظلم و لم يشرک به أبدا تم الربع الأول من كتاب الصافي».

2ـ التبيان فى اعراب القرآن ]همان «املاء ما منّ به الرحمن» مى‌باشد.[ «176 پ ـ 265 پ»

(اعراب القرآن ـ عربى)

از: ابى البقاء عبدالله بن حسين عكبرى (616 ق)

آيات و الفاظ قرآن كريم را از اول تا آخر اعراب و تركيب مى‌كند و ضمناً قراءات مختلف را ذكر كرده وجه اعرابى آنها را نيز بيان مى‌نمايد. در اعراب آراء مختلف نحويين و شواهد شعرى از اشعار عرب ملحوظ است، و نسبتا به طور مختصر متعرض جهات نحوى مى‌شود و بسيارى از تفاصيل را ذكر نمى‌كند.

          ]مرعشى، ج 2، ص  160[

اين نسخه از ابتدا تا پايان سوره انعام مى‌باشد.

آغاز: «بسمله، الحمد لله الذي وفّقنا لحفظ كتابه و وفّقنا على الجليل من حكمه وأحكامه و آدابه».

انجام: «الاسلام دينا و قد ذكر قوله تعالى درجات قد ذكر في قوله تعالى نرفع درجات من نشاء، تم آخر سورة الانعام».

نسخ، بى كا، بى تا، كتاب «الصافى» عناوين شنگرف، آيات قرآن بر فراز آن با خط شنگرف نشانى دارد، داراى حواشى با عناوين «منه ره»، «مجمع»، «2»، «قاضى»، «سيد محمدعلى»، و غيره مى‌باشد، در صفحه اول كتاب مهر بيضوى با سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى»، از واقف آن مى‌باشد و در بالاى صفحه دوم صورت وقفنامه از محمدجعفر بن محمدصفى فارسى اصفهانى است، به تاريخ 13 محرم 1279، جلد تيماج قهوه‌اى عطف تيماج مشكى.

266 گ، 25 س، 18 × 24 سم.

 

(105)

 بحار الانوار                                                                                          (حديث ـ عربى)

از: ملا محمدباقر بن محمدتقى مجلسى (1110)

بزرگترين دائرة المعارف حديثى شيعه است در بيست و پنج جلد بزرگ جامع روايت‌هاى مربوط به اصول دين و اصول اخلاق و تواريخ دينى و جز اينها، مجلسى بر آن است كه روايت‌هاى اهل بيت  : را از پراكندگى حفظ كند. در آغاز هر باب آيات مربوط به موضوع آن باب با تفسير مختصر آن‌ها، پس از آن احاديث و روايتهاى مربوطه با رمز براى منابع و مصادر نقل مى‌شود، براى بسيارى از روايت‌ها توضيحاتى با عنوان «بيان» آمده است.

          ]مركز احياء، ج 3، ص  156[

اين نسخه مشتمل بر جزء سوم از كتاب ايمان و كفر مى‌باشد.

آغاز: «أبواب الكفر و مساوى الأخلاق باب الكفر و لوازمه و آثاره و أنواعه و أصناف الشرک الآيات البقرة إنّ آلّذينَ كَفَروا سَواءٌ عَلَيْهِمْ ءَاَنْذَتَهمُ».

انجام: «في الصحاح بذرت البذر زرعته أي العداوة مع الناس كالبذر يحصد منه مثله وهو عداوة الناس له».

نسخ، آيات معرب، بى كا، بى تا، عناوين و نشانى‌ها شنگرف، نسخه تصحيح شده و در حاشيه نسخه بدل دارد، در ابتداى كتاب وقفنامه‌اى است با مهر بيضوى «عبده محمدجعفر بن محمدصفى» در تاريخ 15 رمضان 1278 كه وقف كرده كتاب را بر اولاد ذكور و بعد از آن بر ذكور از اولاد ذكور، جلد تيماج قهوه‌اى ضربى.

310 گ، سطور مختلف، 18 × 24 سم.

 

(106)

الوافى                                                                                         (حديث ـ عربى)

از: ملامحسن بن مرتضى فيض كاشانى (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

نسخه حاضر جلد يازدهم وافى مى‌باشد.

آغاز: «الحمد لله رب العالمين… كتاب المطاعم و المشارب و التجملات و هو الحادي عشر من أجزاء كتاب الوافي».

انجام: «مثل الرقعتين في باطن يديها مثل الكى فأيّ شيء هو قال ذاک موضع منخريه فى بطن أمه آخر أبواب المساكن و الدواجن».

نسخ، محمدباقر مشهدى ابن محمدتقى، روز چهارشنبه ماه جمادى الآخر سال 17؟، عناوين شنگرف، در آغاز نسخه فهرست اين مجلد آمده است، داراى حواشى مختصر با عناوين «ق»، «ص» و «مصباح» مى‌باشد، نسخه تصحيح شده و در حاشيه نسخه بدل دارد، در ابتداى نسخه وقفنامه كتاب بر طلبه علوم دينيه كه توليت آن بر عهده محمدجعفر مى‌باشد با مهر بيضوى و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى» در تاريخ 10 ماه شوال سال 1249 موجود مى‌باشد، جلد تيماج قهوه‌اى.

74 گ، 24 س، 18 × 25 سم.

 

(107)

الوافى                                                                                        (حديث ـ عربى)

از: ملا محسن بن مرتضى فيض كاشانى (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

نسخه حاضر جلد سيزدهم وافى مى‌باشد.

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين شنگرف، نسخه تصحيح ومقابله شده و در حاشيه نسخه بدل دارد، صفحه آخر بازنويسى شده، در ابتداى نسخه وقفنامه‌اى مانند وقف‌نامه نسخه قبلى با همان سجع مهر به تاريخ 14 شوال  1249 موجود مى‌باشد، جلد تيماج قهوه‌اى مقوايى لبه‌دار ضربى.

151 گ، 25 س، 18 × 24 سم.

 

(108)

مجمع‌البيان لعلوم القرآن                                                                            (تفسير ـ عربى)

از: ابوعلى فضل بن حسن بن فضل طبرسى (548 ق)

به شماره 35 رجوع شود.

نسخه حاضر جلد اول مى‌باشد.

آغاز: «الحمد لله الذي ارتفعت عن مطارح الفكر جلالته و جلّت عن مطامح الهمم عزته».

انجام افتاده: «دليل على معنى الوعيد فكأنّه قال من يرتد عاد ضرره عليه و من شكر و آمن فنفعه يعود إليه».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين شنگرف، نسخه تصحيح شده ونسخه بدل دارد، در ابتداى نسخه وقفنامه‌اى مانند دو نسخه قبلى با همان سجع مهر به تاريخ 15 محرم 1279 موجود مى‌باشد، جلد تيماج مقوايى زرشكى.

138 گ، مختلف، 17 × 25 سم.

 

(109)

الكافى                                                                                         (حديث ـ عربى)

از: محمد بن يعقوب كلينى (328 ق)

به شماره 2 رجوع شود.

آغاز: «الحمد لله المحمود بنعمته المعبود لقدرته المطاع في سلطانه المرهوب لجلاله المرغوب إليه فيما عنده النافذ أمره في جميع خلقه».

انجام: «عن ابن أبي عمير عن محمد بن إسحق بن عمار عن أبي الحسن موسى علیه‌السلام في الظهور التي فيها ذكر الله عزوجل قال اغسلها».

نسخ، سيد كاظم بن محمد حسينى بادكوى شيروانى، اواخر ماه شعبان المعظم سال 1089 اصفهان مدرسه حاجى قرجفاى، عناوين شنگرف، نسخه مقابله شده و داراى علامت بلاغ مى‌باشد، در حاشيه تصحيح شده و در حاشيه نسخه بدل دارد، همچنين داراى حواشى با عناوين و رموز «صالح»، «ا م ل»، «م ق ر مد ظلّه العالى»، «م ق»، «ق» و غيره مى‌باشد، ابتداى نسخه وقفنامه كتاب بر طلاب علوم دينى با مهر بيضوى وسجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى» به تاريخ 1278 ق موجود مى‌باشد، جلد تيماج قهوه‌اى لبه‌دار.

378 گ، 22 س، 19 × 25 سم.

 

(110)

ابواب الجنان                                                                                 (اخلاق ـ فارسى)

از: ميرزا رفيع‌الدين محمد بن فتح الله واعظ قزوينى (1089 ق)

در آداب و اخلاق اسلامى و وعظ و پند و اندرز با انشائى ادبى نيكو و تضمين اشعارى مناسب و به صورت مجالسى ترتيب داده شده براى واعظان و اهل منبر، و بنابراين بود كه كتاب در هشت باب، هر باب يك جلد به شماره درهاى هشتگانه بهشت تأليف شود، ولى مؤلّف موفق بدين كار نشده و فقط باب اول و دوم را نگاشت وفرزندش باب سوم را تأليف كرد و دوره كتاب ناتمام ماند.

نسخه حاضر جلد اول كتاب و داراى چهارده مجلس مفصل مى‌باشد با مقدمه‌اى مفيد در سه مطلب مشتمل بر دستوراتى براى واعظان و سخن‌گويان و در عصر شاه عباس صفوى (1077 ق) تأليف شده است.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  150[

آغاز افتاده: «و بانك نماز، سرشتش از اثبات پاكى غنى است».

انجام افتاده: «و حكايات حلم و عفو آن امام همام سواى آنچه سابقا هم درين مجلس».

نسخ زيبا، بى كا، بى تا، عناوين و نشانيها و خط بر فراز عبارات عربى شنگرف، آيات قرآن و احاديث معرب، نسخه تصحيح شده، نسخه فرسوده و مقدارى از برگ‌ها ترميم ووصالى شده، يادداشتى از آشيخ رضا قلى رحيمى در  13 رمضان 1367 در اواسط نسخه موجود است، جلد مقوايى فرسوده.

480 گ، 17 س، 19 × 5/24 سم.

 

(111)

الوافى                                                                                         (حديث ـ عربى)

از: ملا محسن بن مرتضى فيض كاشانى (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

اين نسخه از ابواب فضل الصلاة تا آخر كتاب الصلاة مى‌باشد.

آغاز افتاده: «عن زرارة قال سألت أباجعفر علیه‌السلام عن الفرض في الصلاة فقال الوقت والطهور و القبلة».

انجام افتاده: «تأويل متشابهاته إلى بعض بمقتضى الهوى من دون سماع من أهله أو نور و هدى».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين و نشانيها شنگرف، نسخه تصحيح و مقابله شده و در حاشيه نسخه بدل دارد، داراى حواشى مختصر با عناوين و رموز «منه ره»، «ص»، «ق»، «خليفه سلطان»، «محمدجعفر الفارسى» و غيره مى‌باشد، ابتداى نسخه يك برگ از وافى از كتاب طهارة اشتباهاً اول اين نسخه آمده، همچنين چند برگ متفرقه ديگر در ابتداى نسخه آمده است، بدون جلد.

316 گ، 21 س، 19 × 25 سم.

 

(112)

الروضة البهية فى شرح اللمعة الدمشقية                                                                   (فقه ـ عربى)

از: شهيد ثانى، زين الدين بن على بن احمد شامى (966 ق)

به شماره 3 رجوع شود.

آغاز: «الحمد لله الذي شرح صدورنا بلمعة من شرايع الإسلام كافية في بيان الخطاب و نوّر قلوبنا من لوامع دروس الأحكام بما فيه تذكرة».

انجام افتاده: «بما لا سيحتمل الزيادة و النقصان ولاحدّ لها في جانب الزيادة وفي جانب النقصان أن يغلب فيها حصول الثمرة و يلزم العامل».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين و نشانه‌ها شنگرف، تصحيح شده، معلق به حواشى زيادى كه اكثر آنها با عنوان «سلطان ره» و برخى از آنها با عناوين و رمز «ع ره»، «منه ره»، «ع ك ره» «آقا رضى سلمه الله تعالى»، «شيخ جعفر سلمه الله تعالى»، «جم سلمه الله»، «م د ره»، «شيخ محمد»، «مولانا محمد صادق»، «ملا ميرزاده»، «آقا جان سلمه الله» ]فرزند شيخ بهايى[، «جمال سلمه الله»، «ع ک ره»، «عبدالرحيم خلخالى»، «ميرزا رفيع‌الدين محمد ره» و غيره مى‌باشد، داراى توضيحاتى در بين سطور مى‌باشد، در برخى صفحات علائم وقف ديده مى‌شود، در ضمن برخى روايات مربوط به باب ذكر شده، نسخه ترميم و وصالى شده، جلد تيماج مشكى عطف تيماج قهوه‌اى.

306 گ، سطور مختلف، 18 × 5/24 سم.

 

(113)

زبدة البيان فى براهين احكام القرآن                                                      (فقه القرآن ـ عربى)

از: ملا احمد بن محمد مقدس اردبيلى (993 ق)

در تفسير آيات مربوط به احكام فقهى و تنظيم شده به ترتيب كتاب‌هاى فقه از طهارت تا ديات، با استدلال و نقل اقوال بزرگان دانشمندان فقه و تفسير.

          ]مركز احياء، ج 2، ص  430[

آغاز: «الحمد لله رب العالمين… و بعد فاعلم أنّ ههنا فوائد لابدّ من قبل الشروع في المقصود من الإشارة إليها و هي أنّ المشهور بين الطلبة أنّه لايجوز».

انجام: «مع كون سبب النزول خاصا لما مرّ ثم على تقدير التخصيص أيضا لايبعد التعميم لفهم العلة فيستخرج الباقي، فتأمل».

نسخ، على بن محمد آرندى، ابتداى ربيع الثانى 1048 در شيراز، عناوين شنگرف يا مشكى درشت، بر فراز آيات قرآن با خط مشكى نشانى دارد، نسخه مقابله و تصحيح شده وداراى نسخه بدل مى‌باشد، داراى حواشى با عناوين و رموز «ق»، «ص»، «12»، «فيض»، «منه رحمه الله»، «معالم التنزيل»، «ح سلمه الله»، «محقق شيخ جواد ره» و غيره مى‌باشد، چند يادداشت تملك يكى از محمدعلى حسينى با مهر هشت ضلعى با سجع «عبده محمدعلى حسينى»، ديگرى از محمدمسلح بن نجيب‌الدين محمد، و ديگرى از اسدالله بن حسن با مهر بيضوى و سجع «اسدالله بن حسن…» و مهر چهارگوش با سجع «يا محمد»، و مهر بيضوى ديگرى با سجع «عبده عبدالباقى حسينى» در ابتداى نسخه موجود است، در پايان يادداشتى از محمدابراهيم قزوينى و محمد بن عبدالرحيم قزوينى در ماه صفر 1269 با دو مهر، يكى چهارگوش با سجع «يا محمد» و ديگرى بيضوى با سجع «اللهم صل على محمد و آل محمد» ديده مى‌شود، جلد تيماج زرشكى ضربى مجدول.

359 گ، 17 س، 19 × 25 سم.

 

(114)

الوافى                                                                                        (حديث ـ عربى)

از: ملا محسن بن مرتضى فيض كاشانى (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

نسخه حاضر جلد 12 كتاب مى‌باشد.

آغاز: «الحمد لله و الصلاة… كتاب النكاح و الطلاق و الولادات و هو الثاني عشر من أجزاء كتاب الوافي تصنيف محمد بن مرتضى».

انجام: «سئل الصادق علیه‌السلام لم أيتم الله بنبيّه صلی‌الله‌علیه‌وآله قال لئلا يكون لأحد عليه طاعة، آخر أبواب الولادات».

نسخ، باقر بن محمدتقى، 18 جمادى الاولى سال 17؟؟، عناوين و نشانه‌ها شنگرف، نسخه تصحيح شده و نسخه بدل دارد، داراى حواشى با عناوين و رموز «ض»، «ق»، «منه»، «م ق ر ره»، «احمد ره»، «م ت ق»، «س م ر ره»، و غيره مى‌باشد. در ابتداى نسخه وقفنامه كتاب توسط محمدجعفر بن محمدصفى به تاريخ 10 شوال 1249 با مهر بيضوى و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى» موجود است، جلد تيماج قهوه‌اى ضربى فرسوده.

140 گ، 21 ـ 24 س، 18 × 5/24 سم.

 

(115)

زبدة الاصول                                                                                          (اصول ـ عربى)

از: شيخ بهاءالدين محمد بن الحسين عاملى (1030 ق)

متن مختصر بسيار معروفى است در اصول فقه مشتمل بر قواعد مهم اين فن، در پنج منهج داراى مطالب و فصول و به تاريخ دوازدهم ماه محرم 1002 به پايان رسيده است، عناوين چنين است:

المنهج الأول: في المقدمات.

المنهج الثاني: في أدلة الشرعية.

المنهج الثالث: في مشتركات الكتاب و السنة.

المنهج الرابع: في الإجتهاد و التقليد.

المنهج الخامس: في الترجيحات.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  236[

آغاز: «أبهى أصل يبتني عليه الخطاب و أولى قول فصل ينتمي إليه أولوا الألباب حمد من تنزّه عن وصمة التحديد والقياس».

انجام: «و تتركب المرجحات مثنى و ثلاث و رباع فصاعدا فأتبع منها الأقوى و الزمن ما هو أقرب إلى التقوى».

نسخ، بديع الزمان بن مرتضى انصارى الموتى، 1066 ق در شيراز، عناوين شنگرف، داراى حواشى با عناوين و رموز «منه رحمه الله»، «س»، «سيد» و غيره مى‌باشد، ابتداى نسخه وقفنامه كتاب و دو مزرعه موران و طيرانچى، توسط بهرام بيك بر طلاب علوم دينى در 20 شعبان 1296 با مهر بيضوى و سجع «عبده الراجى محمدجعفر بن محمدباقر موسوى» وچند مهر بيضوى ديگر كه يكى با سجع «عبده محمدباقر بن…» و مابقى ناخوانا مى‌باشند موجود است، جلد چرم قهوه‌اى.

49 گ، 15 س، 5/13 × 25 سم.

 

(116)

الروضة البهية فى شرح اللمعة الدمشقية                                                                   (فقه ـ عربى)

از: شهيد ثانى، زين‌الدين بن على بن احمد شامى (966 ق)

به شماره 3 رجوع شود.

آغاز: «الحمد لله الذي شرح صدورنا بلمعة من شرايع الإسلام كافية في بيان الخطاب و نوّر قلوبنا من لوامع دروس الأحكام».

انجام: «مع أصالة بقاء غيره وعدم انتقاله و ملک الغير له وفي المدة يحلف المنكر لأصالة عدم ما يدعيه الآخر من الزيادة».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين شنگرف، بر فراز متن لمعه با خط شنگرف نشانى دارد، نسخه مقابله و تصحيح شده ونسخه بدل دارد، داراى حواشى با عناوين و رموز «منه ره»، «شيخ جعفر»، «ص»، «جم»، «ق»، «12»، «سلط»، و غيره مى‌باشد، ابتداى نسخه وقفنامه كتاب آمده كه آن را محو كرده‌اند، اما در برخى صفحات مهر وقفى بيضوى بزرگى با سجع «وقف شرعى گرديد بر طلاب علوم دينيه اصفهان اين مجلد كتاب كه از نماء املاك موقوفه مرحوم حاجى ملا احمد قهپايه‌ايست بتوليت جناب آقا ميرزا محمودخان قهپايه و نظارت جناب شريعتمدار آقاى حاجى ميرزا محمدحسن حكيما؟… مشروط بر اينكه همه ساله در شهر رمضان به نظر ناظر اول أو من يقوم مقامه برسانيد» آمده، اين كتاب از جمله كتابهايى است كه شيخ احمد نجف‌آبادى توسط فرزندش حاج شيخ رضا صالحى اهدا كرده‌اند، ابتدا و پايان نسخه يادداشتهاى متفرقه‌اى ديده مى‌شود كه من جمله يادداشتى به تاريخ  1143 ق مى‌باشد، جلد تيماج زرشكى.

295 گ، 17 س، 18 × 5/24 سم.

 

(117)

الوافى                                                                                        (حديث ـ عربى)

از: ملا محسن بن مرتضى فيض كاشانى (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

نسخه حاضر جزء ششم و هفتم كتاب وافى مى‌باشد.

آغاز: «الحمد لله… كتاب الزكوة و الخمس و المبرّات وهو السادس من أجزاء كتاب الوافي تصنيف محمد بن مرتضى المدعوّ بمحسن».

انجام: «قال يعظمون البلد أن يحلفوا به و يستحلون فيه حرمة رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وآله آخر أبواب النذور و الأيمان و تمامها تم الجزء السابع».

نسخ زيبا و خوانا، كاتب جزء ششم اسماعيل بن حاجى ابراهيم عامرى سبزوارى، اواخر شعبان المعظم 1124، و كاتب جزء هفتم محمدباقر بن محمّدتقى مشهدى، چهاردهم شوال 1102، عناوين و نشانه‌ها شنگرف، كاتب فهرست كتاب را در 2 صفحه آورده است، در حاشيه تصحيح شده و داراى نسخه بدل مى‌باشد، داراى حواشى با عناوين و رموز «منه»، «م ح ق»، «ق» مى‌باشد. وقفنامه‌اى در تاريخ 14 شوال 1249 بر طلاب علوم دينى به حسب وصيت آقا محمد اصفهانى المسكن، توليت آن با حاجى محمدجعفر فارسى و بعد از ايشان با مجتهد جامع الشرايط، و داراى سجع مهر «عبده محمدجعفر بن محمدصفى» موجود مى‌باشد، جلد تيماج قهوه‌اى ضربى.

139 برگ، 25 س، 18 × 5/24 سم.

 

(118)

تبصير الرحمن و تيسير المنان                                                            (تفسير ـ عربى)

از: على بن احمد مخدوم مهائمى (835 ق)

تفسير مزجى متوسطى از قرآن كريم مى‌باشد.

          ]كشف الظنون، ج 1، ص  339[

نسخه حاضر از ابتداء قرآن تا آيه 22 سوره طه مى‌باشد.

آغاز: «بسمله، الحمد لله الذي أنار بكلامه قلوب أولى الألباب ليبصروا به مع عقولهم طرق الصواب».

انجام افتاده: «لكنها حيوة معنوية فكانت آية أخرى و إنّما أريناكهما الآن مع أنّ حقّهما».

نسخ زيبا، بى كا، بى تا، عناوين و آيات قرآن شنگرف و يا بر روى آن با خط شنگرف نشانى دارد، در حاشيه تصحيح شده و داراى نسخه بدل مى‌باشد، در ابتداء نسخه يادداشت تملكى از عبدالمجيد بن عبدالكريم مروى اصفهانى، وهمچنين ياداشت تملك ديگر به تاريخ 1075 از محمدتقى؟ موجود مى‌باشد، جلد تيماج قهوه‌اى سوخته ضربى گل وبوته‌دار.

287 گ، 21 س، 5/18 × 26 سم.

 

(119)

الاستبصار فيما اختلف من الاخبار                                                                           (حديث ـ عربى)

از: شيخ الطائفه، محمد بن حسن طوسى (460 ق)

روايت‌هايى كه با يكديگر اختلاف دارند و ظاهراً بين آنها منافات ديده مى‌شود، در اين كتاب گرد آورده شده و چگونگى جمع بين آنها را ذكر مى‌كند.

اين كتاب يكى از چهار كتاب حديثى است كه شيعه به آن اهميت فراوان مى‌دهد ودر اصل منقسم به سه جزء مى‌باشد، جزء اول و دوم در عبادات و جزء سوم در بقيه ابواب فقه و مجموع ابوابش 925 باب و مجموع احاديثش بنا به گفته مؤلّف 5511 و بنا به گفته بعضى ديگر 6531 حديث است.

          ]مركز احياء، ج 2، ص  259[

نسخه حاضر از ابتداء تا پايان كتاب استبصار مى‌باشد.

در پايان نسخه اسانيد و عدد ابواب و مسائل آن را ذكر كرده كه ناتمام است.

آغاز: «الحمد لله و لي الحمد و مستحقه… أما بعد فإنّي رأيت جماعة من أصحابنا لما نظروا في كتابنا الكبير الموسوم بتهذيب الأحكام».

انجام: «لأنّ ذلک مذهب كثير من العامة و قد روي ذلک عن النبي صلی‌الله‌علیه‌وآله، تم كتاب الاستبصار».

انجام افتاده اسانيد: «فقد أخبرني به أحمد بن عبدون و الحسين بن عبدالله عنه و ما ذكرته عن أبي طالب الأنباري فقد رويته عن أحمد».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين و نشانيها شنگرف، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدل دارد، داراى حواشى مختصر با رموز «ع ب»، «ق»، «ع اه»، «م ق ر»، «س م د» مى‌باشد، جلد تيماج زرشكى فرسوده.

468 گ، 21 س، 20 × 25 سم.

 

(120)

ارشاد ]عنوان اين كتاب در فهرست مركز احياء «فقه جعفرى»، و در فهرست مرعشى و دانشگاه تهران، ]ج 5، ص  1769[ «ارشاد» و بدون ذكر نام مؤلّف آمده است.[                                                     (فقه ـ فارسى)

از: ؟

فقه فتوايى متوسط و گرفته شده از كتابهاى فقها، در هجده كتاب و هر كدام داراى ابواب بدين تفصيل:

1ـ كتاب طهارت و صلاة، داراى سى و سه باب.

2ـ كتاب زكاة و خمس، داراى 10 باب.

3ـ كتاب صوم داراى هشت باب.

4ـ كتاب حج، داراى هشت باب.

5ـ كتاب جهاد، داراى پنج باب.

6ـ كتاب تجارت، داراى مقدمه و نه باب.

7ـ كتاب هبه و وقف و صدقه داراى چهار باب.

8ـ كتاب دين و توابع آن، داراى ده باب.

9ـ كتاب اجاره و توابع آن، داراى مقدمه و چهار باب.

10ـ كتاب وصيت و توابع آن، داراى مقدمه و چهار باب.

11ـ كتاب نكاح، داراى يازده باب.

12ـ كتاب فراق، داراى پنج نوع.

13ـ كتاب عتق و توابع آن، داراى مقدمه و هفت باب.

14ـ كتاب صيد و كشتار، داراى سه باب.

15ـ كتاب ميراث، داراى مقدمه و سه باب.

16ـ كتاب قضا و شهادات، داراى شش باب.

17ـ كتاب حدود، داراى نه باب.

18ـ كتاب قتل و ديات، داراى مقدمه و يازده باب.

          ]مرعشى، ج 16، ص 174؛ مركز احياء، ج 1، ص  220[

آغاز: «كتاب اول در صلوات و در آن سى و سه بابست، باب اول در احكام آبها؛ بدانكه هريك از وضو و غسل و ازاله نجاست به آب مطلق پاك رواست».

انجام: «بعضى گفته‌اند كه كفارت واجب نمى‌شود. در كفارت در مال او و اگر قاتلان متعدد باشند لازم مى‌شود بر هريك كفارت كامله».

نستعليق زيبا، بى كا، هشتم ذى قعده 147؟، عناوين و خط بر فراز رؤوس مطالب شنگرف، نسخه تصحيح شد و داراى حواشى مختصر با عناوين و رموز «كنز اللغة»، «12» مى‌باشد، پايان نسخه يك مهر بيضوى با سجع «احتسام الدوله» و دو مهر چهارگوش با سجع «أفوض أمري إلى الله على رضا»، موجود مى‌باشد، جلد مقوايى روكشدار قهوه‌اى.

228 گ، 17 س، 18 × 25 سم.

 

(121)

مختلف الشيعة فى احكام الشريعة                                                                            (فقه ـ عربى)

از: حسن بن يوسف بن مطهر حلى (726 ق)

به شماره 28 رجوع شود.

آغاز: «الحمد لله محق الحق و مظهره و قامع الباطل ومدمره مميّز الإنسان عن غيره من أنواع الحيوان بقوة العرفان».

انجام: «و هو عام في إقامة الحدود وغيرها والعجب أن ابن إدريس ادعى الإجماع في ذلک مع مخالفة مثل الشيخ و غيره من علمائنا».

نسخ، بى كا، در تاريخهاى 987 و ربيع الاول 988، عناوين شنگرف، در حاشيه تصحيح شده و داراى نسخه بدل مى‌باشد، داراى حواشى مختصر با عناوين و رموز «زين رحمه الله»، «12»، «ميرزا محمد سلّمه الله تعالى»، «ق»، «ح س» مى‌باشد، ابتداى نسخه ياداشتى از احمد بن على بحرانى با مهر بيضوى وسجع «وصى محمد على» آمده، و در پايان كتاب يادداشتى در كربلاى معلى به تاريخ غره رمضان المبارك 991 ق آمده است، جلد مقوايى عطف تيماج قهوه‌اى.

372 گ، 23 س، 18 × 24 سم.

 

(122)

محرق القلوب                                                                      (سيره معصومين ـ فارسى)

از: ملا محمدمهدى بن ابى‌ذر نراقى كاشانى (1209 ق)

تاريخ وفات و مصائب پيغمبر اكرم  صلی‌الله‌علیه‌وآله و حضرت زهرا و اميرالمؤمنين و امام حسن و امام حسين و امام موسى بن جعفر و امام رضا علیهم‌السلام به اختصار و بنا به درخواست عبدالرزاق خان در دو مقدمه و بيست باب (مجلس)، در اين كتاب گزارش شده است.

بنا به گفته مؤلّف اين كتاب جامع فوايد مطلوب در تعزيه‌دارى مى‌باشد و در حقيقت مجالسى است منظم براى اهل منبر و بيشتر به وقايع كربلا و شهادت حضرت امام حسين علیه‌السلام و خويشان و ياران آن حضرت و اسارت اهل‌بيت به كوفه و شام پرداخته، با ذكر اشعارى مناسب مطالب مجالس.

مختصر عناوين مجالس چنين است:

مجلس اول: در وفات خاتم الانبياء صلی‌الله‌علیه‌وآله.

مجلس دوم: در وفات حضرت زهرا علیهاالسلام.

مجلس سوم: در شهادت حضرت اميرالمؤمنين علیه‌السلام.

مجلس چهارم: در شهادت امام حسن مجتبى علیه‌السلام.

مجلس پنجم: در سفر سيد الشهداء علیه‌السلام از مدينه به مكه.

مجلس ششم: در شهادت مسلم بن عقيل.

مجلس هفتم: در شهادت پسران مسلم.

مجلس هشتم: در مسير از مكه به سوى كربلا.

مجلس نهم: در شهادت حر و بعضى از ياران ديگر.

مجلس دهم: در شهادت وهب و مسلم و حبيب.

مجلس يازدهم: در شهادت قاسم بن الحسن.

مجلس دوازدهم: در شهادت حضرت عباس علیه‌السلام.

مجلس سيزدهم: در شهادت على اكبر علیه‌السلام.

مجلس چهاردهم: در شهادت سيد الشهداء علیه‌السلام.

مجلس پانزدهم: در وقايع بعد از شهادت در كربلا.

مجلس شانزدهم: در سفر اهل‌بيت علیهم‌السلام به كوفه و شام.

مجلس هفدهم: در كيفيت دخول شام.

مجلس هجدهم: در رفتن اهل بيت علیهم‌السلام از شام به مدينه.

مجلس نوزدهم: در شهادت امام كاظم علیه‌السلام.

مجلس بيستم: در شهادت امام رضا علیه‌السلام.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  396[

آغاز: «حمد و سپاس بى نهايت تحفه بارگاه حكيمى است جلّت وعظمت كه خاكدان دنيا را و زندان اين عاريت سرا را دار بليّت و غم».

انجام: «لعنة الله عليه و على سائر ظالمي آل محمد و عذّبهم الله عذاباً أليما إلى يوم المعاد».

نسخ، قاسمعلى بن على اكبر صباغ طهرانى، يكشنبه دهم صفر 1222، عناوين و خط بر فراز رؤوس مطالب و عبارات عربى شنگرف، روى جلد كتاب يادداشت تملكى از مصطفى قاهرى به تاريخ 1326 ق آمده است، جلد مقوايى.

320 گ، 17 س، 16 × 23 سم.

 

(123)

الروضة البهية فى شرح اللمعة الدمشقية                                                                   (فقه ـ عربى)

از: شهيد ثانى؛ زين‌الدين بن على بن احمد شامى (966 ق)

به شماره 3 رجوع شود.

آغاز: «بسمله، كتاب الإجارة و هي عقد على تملک المنفعة المعلومة بعوض معلوم فالعقد بمنزلة الجنس».

انجام: «أن يجعله خالصا لوجهه الكريم و موجبا لثوابه الجسيم… على مشرفها أفضل الصلاة و السلام و التحية و الإكرام».

نسخه حاضر جلد دوم مى‌باشد.

نسخ، محمدجعفر بن محمدشفيع كاظمى، شنبه 21 جمادى الاول 1027، عناوين و خط بر فراز متن لمعه شنگرف، نسخه مقابله شده و داراى علامت بلاغ مى‌باشد، در حاشيه تصحيح شده و داراى نسخه بدل مى‌باشد، داراى حواشى بسيار با عناوين و رموز «ع ک»، «ق»، «منه رحمه الله»، «12»، «آقا جمال»، «سلط»، «سلطان»، «جم» و غيره مى‌باشد، در برگ اول نسخه چند يادداشت تملك از سيد حسين به سال  1254 و باقر بن محمدتقى حسينى اسفرجانى؟ كرونى 6 شعبان 1246 و سيد باقر بن عبدالدين؟ حسينى كرونى و يادداشت تملك ديگرى در برگ 94 از محمدحسين بن عبدالله حسينى قنواتى با مهر بيضوى و سجع «عبده الراجى محمدحسين حسينى» به سال 1205 ق موجود مى‌باشد، نيز دو يادداشت تولد به تاريخ‌هاى 1239 و 1244 در پايان نسخه و دو مهر بيضوى با سجع «لا إله إلّا الله الملک الحق المبين حسين حسينى» و «الراجى محمدحسين بن عبدالله حسينى» موجود مى‌باشد، جلد دورو تيماج مقوايى اندرون قرمز بيرون قهوه‌اى لبه‌دار.

300 گ، 25 س، 5/15 × 24 سم.

 

(124)

معالم الاصول                                                                                         (اصول ـ عربى)

از: شيخ حسن بن زين‌الدين عاملى (1011 ق)

مقدمه اصولى استدلالى مختصرى است از مؤلّف براى كتاب خود «معالم الدين وملاذ المجتهدين» كه در فقه اجتهادى مى‌باشد، نگاشته، ولى در نسخه‌هاى بسيارى آن را جداگانه تدوين نموده و از جمله كتابهاى درسى حوزه‌هاى علمى قرار گرفته است. اين كتاب در دو مقصد تنظيم شده:

اول در روايات چندى در فضيلت علم و علما و اهميت فقه و تعريف و موضوع آن، و مقصد دوم فصول و اصولى است در قواعد اصولى با استدلال كوتاه و نقل گفته‌هاى بعضى بزرگان فن و رد و ايراد در آنها. اين كتاب چون درسى است، دانشمندان فقه واصول حواشى و شروح فراوانى بر آن نوشته و چند بار به فارسى نيز ترجمه و شرح شده است.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  14[

آغاز افتاده: «ترضيهم و تزيد على منتهى رضاهم… أما بعد فإن أولى ما أنفقت في تحصيله كنوز الأعمار، و أطالت التردد».

انجام: «المقصد الأول في الطهارة و فيه مطالب المطلب الأول في المياه و هي نوعان مطلق و مضاف».

نسخ، محمد مكاهى؟، 22 شوال 1030 در اصفهان، عناوين با مشكى درشت، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدل دارد، داراى حواشى بسيار با عناوين و رموز «سلط مد ظله»، «12»، «ه » «م ح د عفى عنه»، «احمد مدظله»، «شيخ محمد»، «2»، «سلطان العلما مدظله»، «زين العابدين الموسوى»، «منه مدظله»، «م هاشم الموسوى» و غيره مى‌باشد، در انتهاى نسخه، مهرى بيضوى با سجع «محمد هاشم بن زين العابدين الموسوى» كه ظاهرا همان چهارسوقى اصفهانى باشد موجود مى‌باشد، در ابتداء نسخه با خودكار آبى نوشته شده: واقف مرحوم حاج شيخ احمد نجف‌آبادى، جلد تيماج ضربى قهوه‌اى.

100 گ، سطور مختلف، 14 × 26 سم.

 

(125)

شرح تجريد العقائد                                                                         (كلام ـ عربى)

از: علاء الدين على بن محمد قوشجى (879 ق)

شرح مزجى مفصّل معروفى است بر كتاب «تجريد العقائد» خواجه نصيرالدين طوسى كه به نام ابوسعيد كوركان (873) نوشته شده و شارح نظر به گفته‌هاى شمس‌الدين اصفهانى و سيد مير شريف گرگانى دارد و در بسيارى از بحث‌ها سعى مى‌كند در گفته‌هاى خواجه گفتگو نمايد و اعتقادات شيعه را رد كند. قوشچى بحث جواهر و اعراض اين شرح را در جوانى پرداخته و پس از سال‌ها بحث امور عامه پس از آن الهيات را نگاشته است.

          ]مركز احياء، ج 2، ص  436[

آغاز: «بسمله، المقصد الثاني في الجواهر والأعراض وفيه فصول الأول في الجواهر قدم مباحثها على مباحث الأعراض».

انجام: «ذلک غير مستقر من حيث هو كذلک و لفظ أن ينفعل و إن يفعل مخصوص بذلک».

نسخ، شيخ عبدالعال بن محمدمقيم فريدنى، 1111 ق، عناوين در حاشيه يا متن با شنگرف يا مشكى درشت، عبارات متن با خط شنگرف يا مشكى بر فراز آن نشانى دارد، نسخه مقابله شده و داراى علامت بلاغ مى‌باشد، در حاشيه يا متن تصحيح شده و نسخه بدل دارد، داراى حواشى بسيار با عناوين و رموز «فياض»، «12»، «م ن رحمه الله»، «م ق سلمه الله»، «شيخ عبدالعال عفى عنه»، «ح ک»، «مقيم سلمه الله تعالى يا عفى عنه»، «فخرالدين»، «ص»، «منه رحمه الله»، «مير محمدقاسم»، «حم»، «حسين عفى عنه» و غيره مى‌باشد، نسخه فرسوده شده و مقدارى از حواشى آن از بين رفته است، ابتداى نسخه يادداشت امانتى با اين عبارت: «امانت عاليجناب ملا عبدالرحيم نزد حقير»، با سجع مهر بيضوى «عبده محمدجعفر بن غلام على»، موجود مى‌باشد. در پايان نسخه كاتب شيخ عبدالعال بن محمدمقيم فريدنى ]بنگريد: تراجم الرجال، ج 1، ص 299.[ كه يكى از علماء و پدرش از شاگردان علامه مجلسى مى‌باشد فرموده: «بعد أن كان لم يتم بتسويد والدى عفى الله له، تمّمته بعون الله تعالى مع كثرة الاشتغال و ترک الاشتغال؛ الفقير الى رحمة ربه الغنى، عبدالعال بن محمدمقيم الفريدنى»، جلد چرمى زرشكى تيره.

149 گ، سطور مختلف، 15 × 25 سم.

 

(126)

الوافى                                                                                        (حديث ـ عربى)

از: ملامحسن بن مرتضى فيض كاشانى (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

اين نسخه جزء چهارم از كتاب وافى مى‌باشد.

آغاز: «بسمله… الحمد لله و الصلوة و السلام على رسول الله ثم على أهل بيت رسول‌الله ثم على رواة أحكام الله ثم على من انتفع بمواعظ الله».

انجام: «قدتم كتاب الطهارة و التزين الذي هو الجزء الرابع من أجزاء كتاب الوافي».

نسخ، محمدباقر بن محمدصالح فيروزنى، 1128 ق، عناوين و نشانيها شنگرف، نسخه در حاشيه تصحيح شده ونسخه بدل دارد، داراى حواشى مختصر با عناوين و رموز «منه ره»، «ق» مى‌باشد، ابتداى نسخه وقفنامه‌اى از آقا محمد اصفهانى با توليت محمدجعفر بن محمدصفى فارسى با مهر بيضوى و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى» به تاريخ 14 شوال 1249 موجود است، در پايان نسخه صورت اجازه‌اى از محمد بن فرّخ، معروف به رفيع (ملا رفيعا) به محمدباقر ـ كه ظاهراً همان كاتب باشد ـ موجود است، جلد دورو تيماج رو قهوه‌اى اندرون قرمز.

130 گ، 21 س، 18 × 5/24 سم.

 

(127)

مجمع البيان لعلوم القرآن                                                                                     (تفسير ـ عربى)

از: ابوعلى فضل بن حسن بن فضل طبرسى (548 ق)

به شماره 35 رجوع شود.

نسخه حاضر از اواخر سوره آل عمران تا اواخر سوره يوسف است.

آغاز: «فصل في ذكر ما جاء في اسم محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله كانت كفار قريش يشتمون مذمماً يعنون اسم النبى  صلی‌الله‌علیه‌وآله».

انجام افتاده: «أي رفعهما على سرير ملكه إعظاما لهما و العرش السرير الرفيع عن ابن عباس و الحسن».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين و نشانيها شنگرف، در حاشيه تصحيح شده، داراى حواشى مختصر با رموز «ق»، و غيره مى‌باشد، در ابتداء نسخه وقفنامه كتاب از محمدجعفر بن محمدصفى بر طلاب علوم دينى به تاريخ 15 محرم 1279 با مهر بيضوى و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى» موجود است، در برگ 15 مهرى بيضوى با سجع «عبده الراجى محمدكاظم بن محمدرضا…» ديده مى‌شود، جلد تيماج مشكى مقوايى.

210 گ، 36 ـ 43 س، 17 × 5/24 سم.

 

(128)

الحبل المتين فى إحكام أحكام الدين                                                                 (فقه ـ عربى)

از: شيخ بهاء الدين محمد بن الحسين عاملى (1030 ق)

احاديث و روايت‌هاى صحيح و حسن و موثق را با شرح و بيان و جمع فقهى بين آنها و احكامى كه از آنها استنباط و استفاده مى‌شود، و بنا داشت كه در چهار منهج گرد آورد (عبادات، عقود، ايقاعات، احكام). تأليف اين كتاب به پايان نرسيده و فقط مقدارى از منهج اول در احكام طهارت و صلاة و بعضى از ابواب ديگر پرداخته شده است.

جلد اول در مشهد مقدس در روز جمعه 18 شوال 1007 به پايان رسيده است. مؤلّف در آغاز هر موضوع، احاديث صحيح، پس از آن روايت‌هاى حسن، و بعد از آن روايت‌هاى موثق را مى‌آورد، و در پايان با عنوان «اقول» كيفيت استنباط حكم را بيان مى‌كند.

          ]مركز احياء، ج 3، ص  320[

آغاز: «بسمله، الحمد لله الذي دلّنا على الطريق القويم و منّ علينا بالهداية إلى الصراط المستقيم».

انجام: «و أن تطيل عمري في طاعتک ومرضاتک في صحة و سلامة بدنيّة و نفسيّة برحمتک يا أرحم الراحمين».

نسخ، سلطان‌محمد بن رفيع‌الدين محمد اصفهانى، يكشنبه 13 جمادى الثانى 1012، عناوين و نشانيها شنگرف، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدل دارد، نسخه مقابله شده وعلامت بلاغ دارد، در پايان نسخه دو صورت اجازه از شيخ‌بهايى به جلال‌الدين محمد جربادقانى «گلپايگانى» در سوم ربيع الاول 1016 ديده مى‌شود، همچنين در انتهاى نسخه آمده: «قد تم مقابلته مع نسخة الاصل التي كانت بخطه رحمه الله تعالى من الجملة الثانية في الأغسال و فيها موقفان الى آخر الكتاب و من أوله إلى الجملة الثانية من نسخ أخرى صحيحة»، نسخه داراى حواشى با عناوين و رموز «منه رحمه الله»، «مشرق الشمسين»، «م ش ر ق»، «كنز»، «ه  ى»، «ع ل ره»، «بخطه ره» و غيره مى‌باشند. در ابتداى نسخه وقفنامه كتاب از محمدجعفر بن محمدصفى بر علما و طالبين علوم دينى به تاريخ 9 محرم 1279 با مهر بيضوى و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى» موجود است، در آغاز كتاب فهرست آن آمده است، رو بدون جلد، پشت تيماج مشكى مقوايى.

342 گ، 18 س، 14 × 24 سم.

 

(129)

    ؟                                                                                          (ادعيه ـ عربى)

از: ؟

كتاب دعائى است ظاهرا در يك مقدمه و دو باب و هر كدام در چند فصل به اين تفصيل :

المقدمة: ؟

الفصل الاول: ؟

الفصل الثانى: ؟

الفصل الثالث: في كيفية الدعاء.

الباب الأول: فيما يتعلق من الأدعية بالصلاة الخميس اليومية.

الفصل الأول: فيما يتعلق بالصلاة اليومية.

الفصل الثاني: في التعقيب.

الفصل الثالث: في سجدتي الشكر و صفتهما.

الفصل الرابع: في أدعية الصباح و المساء.

الفصل الخامس: في أدعية كل يوم.

الفصل السادس: فيما يعمل ليلا.

الفصل السابع: في النوافل اليومية.

الفصل الثامن: في أدعية الساعات.

الفصل التاسع: في المناجاة.

الفصل العاشر: في ما يعمل في الأسابيع.

الباب الثاني: فيما يعمل في شهور السنة.

الفصل الأول: في ثواب الصوم في السنة و تفضيله.

الفصل الثاني: فيما لا يختص بشهر دون شهر، بل يعم الأشهر.

الفصل الثالث: فيما يعمل في شهور السنة.

آغاز افتاده: «أجابته فعن أبي عبدالله علیه‌السلام إذا دعوت فظنّ أنّ حاجتک بالباب و من دعاه منقطعا إليه كالفريق و المقسم على الله تعالى بمحمد و أهل بيته».

انجام افتاده: «فاقبله منّي ولاتقطع رجائي منک ياكريم فإنّه سبحانه يغفر له عمل السنة ويصيح الشيطان عند ذلک صيحة عظيمة».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين و نشانيها متمايز، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدل دارد، ادعيه و زيارات معرب، چند برگ از نسخه مرمت شده و مقدارى از عبارات از بين رفته است، نسخه توسط جعفر ديّانى در هفدهم ذيحجه  1370 صحافى شده، جلد تيماج مشكى.

374 گ، 14 سطر، 17 × 5/22 سم.

 

(130)

نزهة الناظر و تنبيه الخواطر (مجموعه ورام)                                                   (اخلاق ـ عربى)

از: ابوالحسن ورام بن ابى فراس بن حمدان حمدانى (605 ق)

مجموعه‌اى است مشتمل بر پند و اندرزها و نصيحت‌هايى كه در احاديث و اخبار ائمه علیهم‌السلام آمده است، و نيز از كلمات و گفته‌هاى حكما و فلاسفه قبل از اسلام و پس از آن و پيامبران گذشته و كتاب‌هاى آسمانى نقل مى‌نمايد.

          ]مركز احياء، ج 6، ص 218؛ مرعشى، ج 2، ص  170[

آغاز: «الحمد لله الأول بلا إبتداء و الآخر بلا انتهاء الظاهر الغائب نوافذ الأبصار والباطن المدرک بوجود الآثار».

انجام افتاده: «و استطرفنا دخوله و ذهلنا عن سؤاله فجلس إلى جنب والدي و جعل يحدثه مليا و والدي يبكي ثم».

نسخ، شمس‌الدين محمد بن بنياد خادم، جمادى الاول 1071 پايان جزء اول، عناوين و نشانيها و خط بر فراز برخى عبارات شنگرف، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدل دارد، نسخه مقابله شده با علامت بلاغ، اوراق نسخه مجدول به زر مى‌باشد، داراى حواشى مختصر با عناوين و رموز «مص»، «ص»، «تفسير قاضى»، «ق»، «كنز اللغه»، «مجلسى ره»، «م ق ر ره»، «محمد صالح» و غيره مى‌باشد، در ابتداى نسخه صورت صلح‌نامه‌اى به تاريخ 1310، و همچنين چند يادداشت به تاريخ‌هاى 1088 و شوال 1153 و بدون تاريخ با چند مهر بيضوى و چهارگوش ناخوانا موجود مى‌باشد، جلد تيماج مشكى.

184 گ، 20 س، 15 × 24 سم.

 

(131)

شرح الكافى                                                                                           (حديث ـ عربى)

از: حسام‌الدين محمدصالح بن احمد مازندرانى (1086 ق)

شرح مشهورى است بر بخش اصول كتاب «الكافى» ثقة الاسلام كلينى و روضه وكتاب زكاة و خمس و صوم آن، بعضى از شرح به طور مزج و پاره‌اى با عناوين «قوله ـ قوله» يا «الاصل ـ الشرح» تدوين شده با تفصيل بيشتر در كتاب عقل و جهل و توحيد. كتاب العقل روز چهاردهم صفر 1063 به پايان رسيده است.

آغاز: «يا عالم الدقايق و السراير و يا ملهم الحقايق على الضماير لک الحمد على ما أعطينا من دقايق الأسرار».

انجام: «إشارة إلى أنّ السيئة من حيث هي سيئة ليست خيراً من الحسنة من حيث هي حسنة بل الخيرية و عدمها باعتبار المغفرة و عدم القبول».

نسخ، بى كا، قرن 12، عناوين و نشانيها شنگرف، در حاشيه تصحيح شده، چند حاشيه از مخدوم حسينى تفرشى معروف به مرتضى در نسخه موجود مى‌باشد، ابتداى نسخه وقفنامه كتاب توسط عنبر خواجه بر طلاب علوم دينى با توليت محمدجعفر با مهر بيضوى و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى» و مهر چهارگوش با سجع «عبدالراجى عنبر» به تاريخ رمضان 1244، همچنين يادداشت تملكى از محمدداود بن محمدمخدوم حسينى تفرشى به تاريخ 1154 موجود است، در پايان نسخه يادداشت تملكى از نورالدين محمد كبير؟ در ذى الحجة الحرام 1142 موجود مى‌باشد، جلد تيماج مشكى.

513 گ، 23 س، 18 × 25 سم.

 

(132)

ابواب الجنان                                                                                 (اخلاق ـ فارسى)

از: ميرزا رفيع‌الدين محمد بن فتح الله واعظ قزوينى (1089 ق)

به شماره 23 رجوع شود.

آغاز: «بهتر مقالى كه سرخيل كاروان فنون محاورات تواند بود و خوشترين كلامى كه به شادابى لآلى كلماتش تيغ زبان بيان را آبگيرى تواند نمود».

انجام: «و آثار مذكوره را بر امزجه قلوب دردمندان سازگار و گوارا گرداينده، توفيق اتمام باقى ابواب را بر وجه ثواب كرامت فرمايد».

نستعليق، محمدرفيع بن محمدقلى، چهارشنبه سوم شوال 1087، عناوين و نشانيها شنگرف، در حاشيه تصحيح شده ونسخه بدل دارد، داراى سرلوح زيبايى منقش به گل و بوته، صفحات مجدول به دو رنگ قرمز و مشكى، ابتداى نسخه وقفنامه كتاب توسط ملا محمدباقر بن عبدالرحيم نجف‌آبادى به جهت حاجى محمدابراهيم بن حاجى عليخان بر كافه مؤمنين به تاريخ پنجم شعبان 1294 با چهار مهر بيضوى با سجع «عبده الراجى محمدباقر بن عبدالرحيم» موجود مى‌باشد، در برخى صفحات مهر چهارگوش با سجع «لا إله الا الله الملک الحق المبين عبده احمد؟» موجود است، جلد تيماج قهوه‌اى سوخته.

329 گ، 21 س، 14 × 5/26 سم.

 

(133)

تفسير القرآن الكريم                                                                        (تفسير ـ عربى)

منسوب به: امام حسن بن على عسكرى  8 (260 ق)

تفسير بعضى آيات مى‌باشد كه امام بر ابويعقوب يوسف بن محمد بن زياد وابوالحسن على بن محمد بن سيار املا مى‌نمود و آنها گفته‌ها را تدوين مى‌كردند و اين كار هفت سال به طول انجاميد. به ذريعه، ج 4، ص 285 براى شناخت بيشتر اين تفسير رجوع شود.

          ]مركز احياء، ج 5، ص  426[

آغاز: «الحمد لله رب العالمين… قال الشيخ ابوالفضل شاذان بن جبرئيل بن اسماعيل القمي أدام الله تأييده حدثنا السيد محمد بن شراهنک الحسيني الجرجاني».

انجام افتاده: «لاختلاط دمه بدمه و ما هو إلّا كذاب مفترى أما نحن فنستقذر دمه فقال رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وآله أما إنّ الله يعذبهم بالدم».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين و نشانيها و آيات قرآن و خط بر فراز برخى عبارات و كلمات فارسى بين خطوط شنگرف، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدل دارد، داراى حواشى مختصر با رمز «ق» مى‌باشد، برخى كلمات عربى در زير آن به فارسى و شنگرف ترجمه شده، چند برگ آخر بازنويسى شده، ابتداى نسخه وقفنامه كتاب از محمدجعفر بن محمدصفى فارسى در 14 محرم 1279 با مهر بيضوى و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى» موجود مى‌باشد، جلد تيماج ضربى زرشكى فرسوده.

146 گ، 18 س، 18 × 27 سم.

 

(134)

الكافى                                                                                        (حديث ـ عربى)

از: ثقة الاسلام محمد بن يعقوب كلينى (328 ق)

به شماره 2 رجوع شود.

اين نسخه از كتاب حج تا پايان كتاب معيشت مى‌باشد.

آغاز: «بسمله، الحج: بدؤ الحجر و العلة في استلامه، حدثني علي بن إبراهيم بن هاشم عن أبيه و محمد بن إسمعيل عن الفضل بن شاذان».

انجام: «فإنّي قد سمعت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله يقول: الرزق عشرة أجزاء تسعة أجزاء في التجارة و واحدة في غيرها».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين نانوشته، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدل دارد، در ابتداى نسخه وقفنامه مفصلى از كتاب توسط فخرالنساء خانم بنت عبدالكريما طبسى، حسب وصيت برادرش محمدعليا بر جميع علما و مؤمنان به تاريخ 1102 ق موجود مى‌باشد، جلد تيماج زرشكى لبه‌دار.

231 گ، 20 س، 20 × 26 سم.

 

(135)

الوافى                                                                                        (حديث ـ عربى)

از: ملامحسن بن مرتضى فيض كاشانى (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

نسخه حاضر جزء دهم كتاب از ابتداى مكاسب تا انتهاى احكام ارضين و مياه مى‌باشد.

آغاز: «الحمد لله… كتاب المعايش و المكاسب و المعاملات هو العاشر من أجزاء كتاب الوافى تصنيف محمد بن مرتضى المدعوة بمحسن».

انجام: «فإنّ رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وآله قال ينبت الله عزوجل بالريح كما ينبت بالمطر قال فحرثوا فجادت ذروعهم، آخر أبواب أحكام الأرضين و المياه».

نسخ، محمدباقر بن محمدتقى، رمضان المبارك 1150، عناوين و نشانيها شنگرف، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدل دارد، داراى حواشى مختصر با عناوين و رموز «ق»، «ه »، «ض»، «م ق ر ره»، «منه»، «مصباح» و «م ت ق ره» مى‌باشد، ابتداى نسخه وقفنامه كتاب بر طلاب علوم دينى توسط آقا محمد اصفهانى و توليت محمدجعفر بن محمدصفى فارسى در 14 شوال 1249 با دو مهر بيضوى و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى»، موجود مى‌باشد، جلد چرم قهوه‌اى فرسوده.

70 گ، 25 س، 5/24 × 18 سم.

 

(136)

زبدة البيان (آيات الاحكام)                                                                  (فقه القرآن ـ عربى)

از: ملا احمد بن محمد مقدس اردبيلى (993 ق)

در تفسير آيات مربوط به احكام فقهى و تنظيم شده به ترتيب كتاب‌هاى فقه از طهارت تا ديات، با استدلال و نقل اقوال بزرگان دانشمندان فقه و تفسير.

          ]مركز احياء، ج 2، ص  430[

آغاز: «اعلم هنا فايدة لابد قبل الشروع في المقصود من الإشارة إليها و هي أنّ المشهور بين الطلبة أنّه لايجوز».

انجام: «حيث عممت مع كون سبب النزول خاصا لما مر، ثم على تقدير التخصيص أيضا لايبعد التعميم لفهم العلة فتستخرج الباقي فتأمل».

234 گ، 19 س، 5/17 × 5/25 سم.

 

(137)

الكافى                                                                                        (حديث ـ عربى)

از: ثقة الاسلام محمد بن يعقوب كلينى (328 ق)

به شماره 2 رجوع شود.

نسخه حاضر از كتاب صيام تا آخر كتاب جهاد مى‌باشد.

آغاز: «بسمله، كتاب الصيام، باب ما جاء في فضل الصوم و الصائم، علي بن إبراهيم بن هاشم عن أبيه عن حماد بن عيسى».

انجام: «و لم يفوض إليه أن يذل نفسه ألم تر قول الله عزوجل هيهنا و لله العزة و لرسوله و للمؤمنين و المؤمن ينبغي له أن يكون عزيزا و لايكون ذليلا».

نسخ، بى كا، قرن 11 يا 12، عناوين و نشانيها شنگرف، مقابله شده و علامت بلاغ دارد، در حاشيه تصحيح شده ونسخه بدل دارد، داراى حواشى مختصر با عناوين و رموز، «يه»، «ص»، «ق»، «ظ»، «ك»، «مدارک»، «دروس»، «م ن ره»، «منتقى»، «ع ا ه ره»، «م ق ر سلمه الله» مى‌باشد، در ابتداى نسخه وقفنامه كتاب به توليت محمدجعفر بن محمدصفى فارسى به تاريخ 6 محرم 1279 با مهر بيضوى وسجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى» موجود است، جلد تيماج زرشكى مجدول و مزين به گل و بوته و لبه‌دار.

247 گ، 21 س، 16 × 25 سم.

 

(138)

الوافى                                                                                        (حديث ـ عربى)

از: ملامحسن بن مرتضى فيض كاشانى (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

نسخه حاضر از ابتداى حج تا انتهاى زيارات مى‌باشد.

آغاز: «الحمد لله و الصلوة و السلام على رسول الله ثم على أهل بيت رسول الله ثم على رواة أحكام الله ثم على من انتفع بمواعظ الله تعالى ذكره».

انجام: «بمعنى المجاوبة يقال كلّمته فما أحار إليّ جوابا أي ما ردّ جوابا طائرين مسرعين يعنى من الخوف لطيفا أي بحيث لم يطلع عليه أحد».

نسخ، سيد محمد بن عظيم حسينى، 18 شعبان 1129 در مشهد رضوى، عناوين و نشانيها شنگرف، مقابله شده و نشانه بلاغ دارد، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدل دارد، داراى حواشى مختصر با عناوين و رموز «ق»، «ص»، «منه رحمه الله»، «ض»، «م ق ره» و غيره مى‌باشد، ابتداى نسخه فهرست ابواب كتاب آمده است، در ابتداى نسخه وقفنامه كتاب توسط آقا محمد اصفهانى به توليت محمدجعفر فارسى در تاريخ  14 شوال 1249 با مهر بيضوى و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى»، موجود مى‌باشد، جلد تيماج مشكى فرسوده.

25 س، 5/24 × 5/18 سم.

 

(139)

التنقيح الرائع لمختصر الشرايع                                                                    (فقه ـ عربى)

از: ابوعبدالله مقداد بن عبدالله سيورى حلى (826 ق)

شرح مختصرى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر كتاب «المختصر النافع» محقق حلى (676 ق)؛ در اين شرح بيشتر به مسائلى كه محقق در آنها فتواى قاطع نداده يا مجمل بوده و از حيث لفظ يا معنى احتياج به گفتگو داشته، پرداخته است، و نيز داراى مقدمات كوتاهى است كه در معنى فقه و دليل عقلى و عمل به خبر واحد و شرح اصطلاحات مؤلّف و طريق روايت كتاب؛ نهم ربيع الاول 818 به پايان رسيده است.

          ]مرعشى، ج 6، ص 112؛ مركز احياء، ج 6، ص  88[

آغاز افتاده: «بالنقض بالوضوء المحدد فإنّه لا تأثير معه بل قبله و بأنّه تخصيص بالصلاة مع عموم غايتها».

انجام: «و في رواية مسمع عن الصادق علیه‌السلام إنّ جنايتها في حقوق الناس على سيدها والأظهر من الأصحاب خلاف ذلک».

نسخ، معين‌الدين محمد بن بديع‌الزمان حسونانى، ظهر سه‌شنبه 21 محرم 1068 پايان جلد اول، عناوين و نشانيها وخط بر فراز متن مختصر الشرائع شنگرف، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدل دارد، داراى حواشى بسيار مختصر با عناوين و رموز «زين»، «شرح لمعه» مى‌باشد، برخى اوراق نسخه از اواخر آن بازنويسى شده، ابتداى نسخه وقفنامه كتاب با توليت محمدجعفر بن محمدصفى به تاريخ 9 محرم 1279 با مهر بيضوى و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى»، موجود مى‌باشد، جلد تيماج قهوه‌اى.

332 گ، 27 س، 16 × 5/24 سم.

 

(140)

الفوائد المدنية                                                                               (اصول فقه ـ عربى)

از: ميرزا محمدامين بن محمدشريف استرآبادى (1033 ق)

مؤلّف، در اين كتاب سعى كرده تا روش علماى اصول را در استنباط و اجتهاد نادرست معرفى كند و طريقه اخباريان را تثبيت و تصحيح نمايد، و در اين كار به بعضى اخبار و روايات و گفته‌هاى پاره‌اى از علما استناد نموده و در نگارش ادب محاوره را حفظ نكرده است. اين كتاب داراى يك مقدمه و دوازده فصل و يك خاتمه مى‌باشد ودر ماه ربيع الاول 1031 در مكه پايان يافته است.

چون بيشتر بحثهاى اين كتاب، بنا به گفته مؤلّف در مدينه تحرير و تنقيح شده ودرهاى حق از بركت مدينه علم پيامبر اكرم حضرت على بن ابى‌طالب علیه‌السلام بر وى گشوده شده، اين كتاب را «الفوائد المدنية» ناميده و چون جمعى از فضلا بعضى فوائد آن را خواستند نزد وى بخوانند، به جمع‌آورى و تنظيم فصول آن پرداخت.

فهرس اجمالى عناوين چنين است:

المقدمة: فيما أحدثه العلامة الحلي و من وافقه.

الفصل الأول: في إبطال التمسک بالاستنباطات الظنية.

الفصل الثاني: في انحصار المدرک في السماع عن الصادقين.

الفصل الثالث: في إثبات تعذر المجتهد المطلق.

الفصل الرابع: في إبطال الحصر في المجتهد و المقلد.

الفصل الخامس: في حصول الظن على مذهب العامة دون الخاصة.

الفصل السادس: في سد أبواب فتحها العامة للاستنباط.

الفصل السابع: في من يجب رجوع الناس إليه في القضاء و الإفتاء.

الفصل الثامن: في جواب أسئلة متجهة.

الفصل التاسع: في تصحيح أحاديث كتبنا.

الفصل العاشر: في اصطلاحات يعمّ بها البلوى.

الفصل الحادي عشر و الثاني عشر: في التنبيه على طرف من الأغلاط.

الخاتمة: في نقل طرف من كلام قدمائنا.

          ]مركز احياء، ج 2، ص  214[

آغاز: «بسمله، أمّا بعد حمدا لله باعث النبيّين و ناصب الأوصياء المعصومين و الصلوة و السلام على سيد المرسلين».

انجام: «و المعصوم أرباب العصمة ومن تمسک بهم في كل مسئلة تمكن عادة أن يقع فيها غفلة أو ذلّة و ذلک فضل الله يؤتيه من يشاء».

نستعليق زيبا و مقدارى از نسخه نسخ، بى كا، بى تا، عناوين در متن و يا حاشيه به شنگرف يا مشكى درشت، مقابله و تصحيح شده و علامت بلاغ دارد، داراى حواشى بسيار مختصر با عناوين و رموز «م هـ»، «ق» مى‌باشد، ابتداى نسخه وقفنامه كتاب توسط مير محمدباقر هشيار در تاريخ 1123 ق بر طلاب علوم دينيه است كه در تاريخ 1230 تجديد وقف شده با دو مهر بيضوى ناخوانا، جلد تيماج زرشكى.

243 گ، 17 س، 5/16 × 26 سم.

 

(141)

نزهة الناظر و تنبيه الخواطر (مجموعه ورّام)                                                   (اخلاق ـ عربى)

از: ابوالحسين ورام بن ابى فراس بن حمدان حمدانى (605 ق)

به شماره 130 رجوع شود.

آغاز: «الحمد لله الأول بلا إبتداء و الآخر بلا انتهاء و الظاهر الغائب نوافذ الأبصار والباطن المدرک بوجود الآثار».

انجام: «و ليس بتقوى الله طول عبادة و لكنها التقوى مجانبة الشبهة و التحرز عن النجاسات الظاهرية و الباطنية ليصل العبد…».

نسخ، سيد محمد بن ابوالفضل حسينى مشهدى، 14 صفر 1080، عناوين و نشانيها شنگرف در برخى موارد نانوشته، مقابله و تصحيح شده و در حاشيه نسخه بدل دارد، در پايان نسخه يادداشت تولد رستم على ميرزا در روز شنبه 9 ذيحجه مطابق مالوئيل سال 148؟ موجود مى‌باشد، جلد تيماج قهوه‌اى كم‌رنگ.

271 گ، 25 س، 13 × 25 سم.

 

(142)

تهذيب الاحكام                                                                                (حديث ـ عربى)

از: شيخ الطائفه، محمد بن حسن طوسى (460 ق)

به شماره 58 رجوع شود.

آغاز: «كتاب المزار من كتاب التهذيب مختصر في أنساب النبي و الأئمة  : وزياراتهم و تواريخهم و قدر مشاهدهم».

انجام: «لا بأس بالعزل في ستة وجوه المرأة التي أيقنت أنّها لا تلد و المسنّة و المرأة السليطة و البذية و المرأة التي لاترضع ولدها و الأمة».

نسخ، محمدمهدى بن كيقباد كرجى، عصر روز جمعه آخر ربيع الاوّل 1122، عناوين و نشانيها بنفش يا شنگرف، تصحيح و مقابله شده و نسخه بدل دارد، داراى حواشى بسيار با عناوين و رموز «م د»، «م ق ر ره»، «ق»، «سمع»، «م ت ق»، «ک»، «ا م ره»، «اه »، «يه»، «م حسين سلّمه الله»، «ص»، «نهايه»، «دروس»، «امان ره»، «لک»، «سلط»، «س م د ره»، و غيره مى‌باشد، در پايان نسخه نام ائمه معصومين علیهم‌السلام با اولاد آنها آمده، و بخشهايى از كتاب وافى فيض كاشانى در پنج صفحه آمده است، در ابتداى نسخه يادداشتى از محمدعلى زنجانى مبنى بر هبه كتاب بر او با مهر بيضوى وسجع «عبده محمدعلى بن محمدباقر زنجانى» آمده، جلد تيماج مشكى عطف تيماج قهوه‌اى سوخته.

243 گ، 23 س، 5/18 × 25 سم.

 

(143)

جامع المقاصد في شرح القواعد                                                                    (فقه ـ عربى)

از: نورالدين على بن عبدالعالى كركى عاملى (940 ق)

به شماره 2/102 رجوع شود.

آغاز افتاده: «عرقوبيها و شمي معاطفها إذا عرفت ذلک فالذي يجوز النظر إليه هو الوجه».

انجام: «لوجب مهر المثل بنفس العقد على ما سبق في نظائره عند من يقول به و الله اعلم بالصواب و الله المرجع المآب».

نستعليق، بى كا، سه‌شنبه ششم رمضان المبارك 979، عناوين نانوشته، تصحيح شده، داراى علائم وقف بر روى برخى صفحات مى‌باشد، جلد تيماج مشكى ضربى گل وبوته‌دار.

264 گ، 19 س، 16 × 24 سم.

 

(144)

الصافى فى شرح الكافى                                                                    (حديث ـ فارسى)

از: ملاخليل بن غازى قزوينى (1089 ق)

شرح مفصلى است در دوازده جلد بر كتاب «الكافى» ثقة‌الاسلام كلينى كه پس از تحرير مقدارى از شرح عربى خود «الشافى فى شرح الكافى» به دستور شاه عباس دوم صفوى بدان پرداخته است. به سال 1064 در محله ديلميه قزوين به شرح شروع كرده و به سال 1084 از آن فراغت يافته است.

متن روايت‌ها را به عربى به عنوان «اصل» مى‌آورد و به فارسى به عنوان «شرح» گزارش مى‌دهد و در شرح به خصوصيات لغوى الفاظ و ضبط و اعراب آنها نيز مى‌پردازد.

          ]مرعشى، ج 5، ص 264؛ مركز احياء، ج 2، ص  238[

نسخه حاضر مقدارى از كتاب ايمان و كفر مى‌باشد.

آغاز افتاده: «طينت كافر آنست كه دور شدند از هر خوبى و جز اين نيست ناميده شده است غير دوست نوى براى آنكه او دور شده از هر خوبى».

انجام افتاده: «شرح فليابس بسكون لام و بهمزه وياء دونقطه در پائين و سين بى نقطه به صيغه امر غايب باب».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين شنگرف، نسخه تصحيح شده، مقدارى از ابواب كتاب در ابتداء نسخه آمده است، جلد تيماج مشكى فرسوده.

154 گ، 21 سطر، 15 × 25 سم.

 

(145)

تحفة الزائر                                                                                   (زيارت ـ فارسى)

از: ملامحمد باقر بن محمدتقى مجلسى (1110 ق)

زيارات و ادعيه و آداب تشرف به مشاهد مشرفه حضرات معصومين :، كه به اسانيد معتبر از ائمه هدى نقل شده، با توضيحاتى بعنوان «مؤلّف گويد»، در اين كتاب براى فارسى زبانان كه از لغت عربى بهره ندارند، گرد آورده شده و مشتمل بر يك مقدمه و دوازده باب، داراى فصول و يك خاتمه مى‌باشد، و به تاريخ ماه صفر 1085 پايان يافته است.

عناوين اجمالى كتاب چنين است:

مقدمه: در بيان آداب سفر.

باب اول: در ثواب تعمير قبور و زيارت حضرات معصومين علیهم‌السلام.

باب دوم: در فضيلت و كيفيت زيارات مدينه منوره.

باب سوم: در فضيلت و زيارت حضرت اميرالمؤمنين علیه‌السلام.

باب چهارم: در فضيلت نجف و كوفه و آب فرات.

باب پنجم: در فضايل زيارت سيد الشهداء علیه‌السلام.

باب ششم: در فضيلت حاير و تربت امام حسين علیه‌السلام.

باب هفتم: در زيارات مطلقه امام حسين علیه‌السلام.

باب هشتم: در زيارات مخصوصه آن حضرت.

باب نهم: در زيارت حضرت كاظم و رضا و جواد علیهم‌السلام.

باب دهم: در زيارت امام هادى و عسكرى علیهماالسلام.

باب يازدهم: در زيارت جامعه.

باب دوازدهم: در زيارات انبيا و اولياء و اولاد ائمه علیهم‌السلام.

خاتمه: در آداب ملاقات زايران.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  230[

آغاز: «بسمله، كبوتر ستايشى كه از بروج مشيده افواه حامدان آهنگ در و بام صامع مسامع قدسيان را شايد مفيض الانواريرا سزاست».

انجام: «به درستى كه هركه زيارت كند ما را يا قبرهاى ما را البته رحمت الهى او را فروگيرد و گناهانش آمرزيده شود».

نسخ، موسى بن جعفر قشميرى، 18 رجب 1137، عناوين و نشانيها و خط بر فراز برخى عبارات شنگرف، عبارات عربى معرب، مقابله و تصحيح شده و در حاشيه نسخه بدل وعلامت بلاغ دارد، و نيز در آخر نسخه يادداشتى مبنى بر پايان تصحيح نسخه در 16 صفر 1142 آمده، در ابتداى نسخه وقفنامه كتاب توسط محمدجعفر بن محمدصفى فارسى در سال 1278 ق با مهر بيضوى و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى»، آمده است، در پايان نسخه يادداشتى به تاريخ 16 ذى القعده 1268 نوشته شده، جلد تيماج قهوه‌اى ضربى.

182 گ، 22 س، 17 × 5/24 سم.

 

(146)

من لايحضره الفقيه                                                                         (حديث ـ عربى)

از: شيخ صدوق، محمد بن على بن بابويه قمى (381 ق)

به شماره 17 رجوع شود.

آغاز: «اللهمّ إنّي أحمدک و أشكرک و أومن بک و أتوكل عليک و أقرّ بذنوبي إليک وأشهدک إنّي مقرّ بوحدانيتک و منزهک عما لايليق بذاتک».

انجام: «اللهمّ من كان له من أنبيائک و رسلک ثقل و أهل بيت فعلي و فاطمة و الحسن والحسين أهل بيتي و ثقلي فأذهب عنهم الرجس و طهّرهم تطهيرا».

نسخ، جعفر اسحاق بن محمد برخوردار، يكشنبه 24 شعبان 1079 پايان جزء دوم و پانزدهم ذى القعده 1089 پايان جزء سوم، عناوين و نشانيها شنگرف، نسخه مقابله و تصحيح شده و علامت بلاغ و نسخه بدل دارد، عبارات «عليه‌السلام» و«صلى الله عليه و آله» به صورت كليشه‌اى زيبا نوشته شده، داراى حواشى بسيار با عناوين و رموز «داماد»، «سمع»، «ام ن طاب ثراه»، «ص»، «م ح ق»، «ه »، «م ر د»، «ب ه »، «12»، «ق»، «وافى»، «مجمل» و غيره مى‌باشد، در اول كتاب زكات دو مهر بيضوى با سجع «زد دست بدامن محمدجعفر 1088» آمده، در ابتداى نسخه يادداشتى از محمدامين كاشانى با مهر بيضوى و سجع «إنّي لكم رسول أمين» آمده، صفحه آخر توسط مهدى بن محمدباقر آرانى در تاريخ سوم شوال  1222 بازنويسى شده است، جلد تيماج قهوه‌اى سوخته فرسوده.

285 گ، 25 س، 5/18 × 5/24 سم.

 

(147)

عيون اخبار الرضا                                                                                    (حديث ـ عربى)

از: شيخ صدوق، محمد بن على بن بابويه قمى (381 ق)

احاديث و اخبارى كه از حضرت امام رضا علیه‌السلام نقل شده و مخصوصا آنچه متعلق به احوال و كرامات و معجزات آن حضرت مى‌باشد، با سند و در يكصد و سى و نه باب گرد آورده شده است. اين كتاب را صدوق براى كتابخانه صاحب بن عباد تأليف كرده است به مناسبت نظم صاحب دو قصيده در مدح حضرت و تقديم آنها به صدوق.

آغاز افتاده: «لرجائي فيه و أصلي، و الله تعالى ذكره يبسط بالعدل يده و يعلى بالحق كلمته و يديم على الخير قدرته يسهل المحان بكرمه و جوده».

انجام: «فقال ذلک التركي قد ظهر لي من أمر هذا المشهد ما صح لي به يقيني و قد آليت على نفسي أن لا أفارق هذا المشهد ما بقيت».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين و نشانيها شنگرف، تصحيح ومقابله شده و در حاشيه نسخه بدل و علامت بلاغ دارد، داراى حواشى مختصر با عناوين و رموز «ص»، «ق»، «يه» مى‌باشد، ابتداى نسخه وقفنامه كتاب توسط محمدجعفر بن محمدصفى فارسى در 9 محرم 1279 با مهر بيضوى و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى» موجود است، جلد تيماج قهوه‌اى لبه‌دار.

176 گ، 25 س، 5/13 × 24 سم.

 

(148)

الروضة البهية فى شرح اللمعة الدمشقية                                                         (فقه ـ عربى)

از: شهيد ثانى، زين‌الدين بن على بن احمد شامى عاملى (966 ق)

به شماره 3 رجوع شود.

آغاز: «بسمله، كتاب الإجارة و هي العقد على تملک المنفعة المعلومة بعوض معلوم فالعقد بمنزلة الجنس يشمل سائر العقود».

انجام: «و نفع بشرحه كما نفع بأصله بحقّ الحقّ و أهله و الحمد لله وحده و صلوته على سيدنا محمد النبي صلی‌الله‌علیه‌وآله و عترته المعصومين…».

نسخ، محمدعلى بن خواجه محمود جيلى، 1124 ق، عناوين و نشانيها و خط بر فراز متن لمعه شنگرف، نسخه تصحيح و مقابله شده و در حاشيه نسخه بدل دارد، داراى حواشى با عناوين و رموز «منه ره»، «ميرزا محمدرضا گلپايگانى دام ظله العالى»، «سلطان ره»، «12»، «ق»، «ص»، «جم ره»، «سيد حسين دام ظله»، «ميرزا سيد على خوانسارى رحمة الله»، «آقا رضى ره»، «شيخ جعفر ره»، «ع ک»، «ق س م رحمة الله»، «مير محمد ره»، «ح س ى الجيلانى»، «ح يع»، «ح س ن دام ظله»، «ملا محمد على استرآبادى ره» و غيره مى‌باشد، در آغاز نسخه يادداشت هبه كتاب توسط حاج شيخ احمد نجف‌آبادى به پسرش حجت‌الاسلام حاج آقا رضا حججى نجف‌آبادى آمده، ابتداى نسخه رساله‌اى در چهار صفحه در قرعه از ميرزا محمد رضا گلپايگانى آمده است، در پايان كتاب الروضة يك مهر بيضوى با سجع «ابوالقاسم» ومهر چهارگوش ديگرى با سجع «الراجى ابن محمدنقى ابوالقاسم» موجود مى‌باشد، دو يادداشت تملك يكى از محمدعلى بن سيد على موسوى و ديگرى از ابوالقاسم بن محمدنقى گلپايگانى در سال 1262 در پايان نسخه آمده، همچنين در پايان نسخه سبب قتل شهيد اول و شهيد ثانى از كتاب لؤلؤ البحرين يوسف بحرانى آمده است، جلد تيماج قهوه‌اى فرسوده.

355 گ، 16 س، 5/18 × 5/24 سم.

 

(149)

شرح بر شرح رضى بر كافيه                                                             (نحو ـ عربى)

از: ؟

شرح متوسط مزجى بر شرح رضى بر كافيه ابن حاجب مى‌باشد.

آغاز افتاده: «اللفظي و المعنوي و إبراهيم مثال للعجمة و مساجد مثال للجمع ومعد يكرب مثال للتركيب و عمران مثال للالف و النون».

انجام افتاده: «أي لاتجمع مثل أكل السمک مع شرب اللبن و على هذا القياس و أو التي ينتصب المضارع بعدها».

اين نسخه از ممنوع من الصرف تا المضارع بعد حروف العطف مى‌باشد.

نسخ، حسين، احتمالا قرن 13، برخى عناوين در حاشيه به شنگرف، خط بر فراز متن شرح رضى مشكى يا شنگرف، نسخه تصحيح شده و در حاشيه نسخه بدل دارد، در برخى حواشى آمده: «اللهم اغفر لكاتبه حسين»، و در يك حاشيه ديگر آمده: «سيد على خان سنه 1248»، داراى حواشى با عناوين و رموز «سيد نعمة الله ره»، «12»، «غفور»، «رضى»، «ا م ح د»، «سيد على خان»، «عص» و غيره مى‌باشد، تعداد زيادى از اوراق نسخه از وسط افتاده، و برخى اوراق با قلم ديگرى بازنويسى شده، در پايان نسخه يك برگ از كتاب مختصر المعانى اشتباهاً آمده است، بدون جلد.

174 گ، 16 س، 5/13 × 5/25 سم.

 

(150)

حاشية الروضة البهية                                                                      (فقه ـ عربى)

از: جمال‌الدين محمد بن حسين خوانسارى (1125 ق)

حاشيه مفصلى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر كتاب «الروضة البهية فى شرح اللمعة الدمشقية» شهيد دوم. بيشتر اين حاشيه به توضيح گفته‌هاى شهيد و ادله اين مسائل پرداخته و در بعضى فرازها به گفتگو مى‌پردازد.

          ]مركز احياء، ج 3، ص  442[

نسخه حاضر كتاب الصلاة مى‌باشد.

آغاز: «نحمدک يا إله العالمين و نصلي على رسولک سيد المرسلين و آله الطيبين الطاهرين و الواجب سبع صلوات اليومية، المراد كون هذه السبع واجبة في الجملة».

انجام: «قلت متى تجب الصلوة عليه فقال إذا كان ابن ستّ سنين و الصيام إذا أطاقه وهذا الرواية في الكافي أيضا».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين نانوشته، نسخه در حاشيه تصحيح شده و داراى حواشى با عناوين «منه مد ظله» و «منه ره» مى‌باشد، چندين برگ از اول و آخر نسخه بازنويسى شده، ابتداى نسخه وقفنامه كتاب توسط ملا عبدالرحيم بن عليخان نجف‌آبادى، حسب وصيت خانم كوچك زوجه حاجى ابوطالب در سال 1251 ق با مهر بيضوى و سجع «بسم الله الرحمن الرحيم» موجود مى‌باشد، جلد تيماج قهوه‌اى مقوايى بسيار فرسوده.

125 گ، 23 س، 18 × 23 سم.

 

(151)

تهذيب الاحكام                                                                                (حديث ـ عربى)

از: شيخ الطائفه محمد بن حسن طوسى (460 ق)

به نسخه شماره 58 رجوع شود.

نسخه حاضر از كتاب صوم تا آخر كتاب تجارت مى‌باشد.

آغاز: «بسمله، باب فرض الصيام، قال الله تعالى يا أيّها الذين آمنوا كتب عليكم الصيام كما كتب على الذين من قبلكم لعلكم تتقون».

انجام: «فقال له إن ربحت فلک و إن وضعت فليس عليک شيء فقال لابأس بذلک إن كانت الجارية للقائل».

نسخ، محمدرحيم ابن حبيب الله، نيمه رمضان المبارك سال 1039، عناوين و نشانيها و خط بر فراز برخى عبارات شنگرف، نسخه تصحيح و مقابله شده و در متن و حاشيه نسخه بدل دارد، داراى حواشى مختصر با عناوين و رموز «ق»، «ص»، «بخط ز»، «12» مى‌باشد، برخى صفحات علامت وقف دارد، جلد تيماج زرشكى عطف تيماج مشكى.

365 گ، 17 س، 19 × 25 سم.

 

(152)

مسالک‌الافهام الى تنقيح شرائع الاسلام                                                           (فقه ـ عربى)

از: شهيد ثانى، زين‌الدين بن على بن احمد شامى عاملى (966 ق)

به نسخه شماره 50 رجوع شود.

نسخه حاضر از كتاب اطعمه و اشربه تا پايان كتاب ديات مى‌باشد.

آغاز: «بسمله، الكلام في الأطعمة و الأشربة و معرفة أحكامها من المهمات فإنّ الله تعالى أجرى العادة».

انجام: «حالة الإسلام و الأصح مراعاة الإبتداء و الخاتمة كما مر و هو يرجع هنا إلى اعتبار الخاتمة نسأل الله تعالى حسنها و سلامة عاقبتها في الدارين».

نسخ، محمد بن على عاملى، دوشنبه 25 شوال 1103، عناوين و نشانيها و خط بر فراز برخى از عبارات شنگرف، وبيشتر عناوين نانوشته، تصحيح و مقابله شده، ابتداى نسخه دو مهر بيضوى يكى با سجع «محمدعلى بن محمدباقر الموسوى» و ديگرى ناخوانا، و همچنين در صفحه بعد مهر بيضوى ديگرى با سجع «عبده محمد كاظم» موجود مى‌باشد، داراى حواشى با عناوين و رموز «مولانا ميرزا رحمه الله تعالى»، «12»، «منه رحمه الله»، «م ى ر ز ا رحمه الله»، «ق» مى‌باشد، در پايان نسخه مهرى بيضوى با سجع «لا إله إلّا الله الملک الحق المبين عبده محمد…» موجود است، همچنين چند جاى نسخه مهر وقفى بيضوى بزرگى با سجع «وقف شرعى گرديد بر طلاب علوم دينى اصفهان اين مجلد كتاب كه از نماء املاك موقوفه مرحوم حاجى ملا احمد قهپايه‌ايست بتوليت جناب آقا ميرزا محمود خان قهپايه و نظارت جناب شريعتمدار آقاى حاجى ميرزا محمدحسن حكيما؟… آقا على اكبر قهپايه مشروط بر اينكه همه ساله در شهر رمضان به نظر ناظر اول أو من يقوم مقامه رسانيد» موجود مى‌باشد، جلد تيماج مشكى فرسوده.

364 گ، 24 س، 19 × 5/24 سم.

 

(153)

قواعد الاحكام فى معرفة الحلال والحرام                                                           (فقه ـ عربى)

از: علّامه حلّى، حسن بن يوسف بن مطهر (726 ق)

مشتمل بر نتيجه استنباط مؤلّف در مسائل فقهى و قواعدى كه براى فقيهان به كار آيد، تأليف شده به درخواست فرزندش فخرالدين (محمد) به روش كتابهاى فقهى از كتاب طهارت تا ديات. در اين كتاب بحث‌هاى مفصل استدلالى و رد و ايراد در گفته‌هاى فقها نيامده و به نظريات مؤلّف بسنده شده و بيشتر شبيه رساله‌هاى عملى است با اندكى گسترش و اشاره به ادله. به سال 693 ق به پايان رسيده است.

          ]مركز احياء، ج 2، ص  66[

نسخه حاضر جلد دوم كتاب مى‌باشد.

آغاز: «كتاب النكاح و فيه أبواب الأوّل في المقدمات و هي سبعة مباحث الأوّل النكاح المستحب و يتأكّد في القادر مع شدّة طلبه».

انجام: «من الخلل و النقصان و الخطاء و النسيان، هذا وصيّتي إليک و الله خليفتي عليک و السلام عليک و رحمة الله و بركاته».

نسخ، محمد طالقانى، 17 ربيع‌الثانى 1051، عناوين ونشانيها شنگرف و برخى نانوشته، نسخه تصحيح شده، داراى حواشى با عناوين و رموز «شرح»، «ع ک»، «ايضاح»، «سع»، «12»، «عم»، «ير» و غيره مى‌باشد، ابتداى نسخه يادداشت تملكى از محمدباقر بن محمدكاظم موجود است، در پايان نسخه فهرست مختصرى از كتاب آمده، جلد تيماج قهوه‌اى.

292 گ، 17 س، 20 × 5/25 سم.

 

(154)

قواعدالاحكام فى معرفة الحلال والحرام                                                            (فقه ـ عربى)

از: علّامه حلّى، حسن بن يوسف بن مطهر (726 ق)

به شماره 153 رجوع شود.

نسخه حاضر جلد اول كتاب مى‌باشد.

آغاز: «الحمد لله على سوابغ النعماء و ترادف الآلاء المتفضّل بإرسال الأنبياء لإرشاد الدهماء المتطوّل بنصب الأوصياء لتكميل الأولياء».

انجام: «التاسعة، لو دفع إليه مالا و قال اصرف بعضه إلى زيدٍ و الباقي لک فمات قبل الدفع انعزل و لو قال إدفع إليه بعد موتي لم ينعزل».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين و نشانيها شنگرف، تصحيح ومقابله شده و در حاشيه و بين سطور نسخه بدل دارد، از برگ اول تا 80 نونويس است بدون حاشيه، از برگ 80 به بعد داراى حواشى بسيار با عناوين و رموز «ايضاح»، «12»، «ع ک ره»، «ق»، «شرح»، «زين ره»، «ص» و غيره مى‌باشد، در حاشيه نسخه ايضاح الفوائد فرزند علّامه، «محمد بن حسن بن يوسف مطهر حلى» آمده كه كاتب آن «على بن محمد بحرانى» با دو مهر بيضوى يكى با سجع «وصى محمدعلى» و ديگرى ناخوانا مى‌باشد، جلد تيماج زرشكى.

255 گ، 17 س، 19 × 25 سم.

 

(155)

التعليقة السجادية                                                                                     (حديث ـ عربى)

از: ملا مراد بن على خان تفرشى (1051 ق)

حاشيه و شرح مختصر معروفى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر كتاب «من لايحضره الفقيه» شيخ صدوق؛ و پاره‌اى از ابواب و احاديث آن شرح نشده است. اين كتاب شب دوشنبه هفدهم ربيع الاول 1044 پايان يافته و طى دو ماه از سواد به بياض آورده شده است.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  220[

آغاز: «الحمد لله رب الأرباب و مسبب الأسباب و مفتح الأبواب و مسهل الصفات الذي خلق فسوى و قدّر فهدى».

انجام افتاده: «و أما الركعتان فبقوله تعالى و اتخذوا من مقام إبراهيم مصلى و أما السعي فبقوله تعالى أنّ الصفا و المروة من شعائر الله».

نسخ، در حاشيه يكى از صفحات آمده: «جزو اول از كتاب حاشيه ملا مراد… على يد الاقل محمدحسن بن محمدكاظم شوشترى؟» قرن 12، عناوين شنگرف، نسخه تصحيح شده، در ابتداى نسخه وقفنامه كتاب با امضاى «نور چشم محمد است على» ديده مى‌شود، در آغاز نسخه مهر بيضوى با سجع «عبده محمدجعفر بن غلام على» موجود مى‌باشد، همچنين دو يادداشت تولد به تاريخهاى ذى الحجه 1114 و ذى الحجه 1116 در ابتداى نسخه موجود است، همچنين ابتداى نسخه يادداشت هبه كتاب به محمدعلى طبيب در اواسط جمادى الاولى 1135 با دو مهر بيضوى با سجع «لا إله الا الله الملک الحق المبين محمدعلى 1130» و دو مهر ديگر ناخوانا مشاهده مى‌شود، جلد تيماج مشكى.

83 گ، 21 س، 17 × 23 سم.

 

(156)

الألفين الفارق بين الصدق و المين                                                                 (اعتقادات ـ عربى)

از: علّامه حلّى، حسن بن يوسف بن مطهر (726 ق)

هزار دليل عقلى و نقلى است بر اثبات امامت و خلافت حضرت اميرالمؤمنين علیه‌السلام وهزار دليل بر اثبات بطلان مدعيان خلافت، كه علّامه به درخواست فرزندش محمد (فخر المحققين) كتاب را نگاشته و مشتمل است بر يك مقدمه و دو مقاله و يك خاتمه، منقسم بر چندين بحث و جز اينها از عناوين.

يك هزار و بيست و دو دليل از اين كتاب نگاشته شده و ناتمام مانده و همين مقدار به تاريخ غره ماه رمضان 612 پايان يافته است. در ذريعه گويد: اين كتاب دو جزء است كه جزء اول آن در دينور به سال 709 و جزء دوم به سال 712 با ترتيب و تنظيم فخر المحققين پايان يافته و گويا نسخه مؤلّف فرسوده شده بود كه ناتمام بوده.

          ]مرعشى، ج 14، ص 6؛ مركز احياء، ج 6، ص  174[

آغاز: «الحمد لله مظهر الحق بنصب الأدلة الواضحة و البراهين و موضع الإيمان عند أوليائه المخلصين و منطق السنة».

انجام: «كل إمام داع إلى ذلک بالضرورة و لا شيء من غير المعصوم بداع إلى ذلک بالإمكان فلا شيء من الإمام بغير معصوم».

نسخ، احمد بن جوعان نخعى، چهارشنبه 11 رجب 1091، عناوين و نشانيها و خط بر فراز برخى عبارات شنگرف، نسخه تصحيح شده و نسخه بدل دارد، ابتداى نسخه وقفنامه كتاب توسط محمدجعفر بن محمدصفى فارسى در 12 ذى الحجه 1278؟ با مهر بيضوى و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى» موجود مى‌باشد، جلد تيماج قهوه‌اى كم‌رنگ.

257 گ، 19 س، 14 × 5/24 سم.

 

(157)

تهذيب الاحكام                                                                                (حديث ـ عربى)

از: شيخ الطائفه، محمد بن حسن طوسى (460 ق)

به شماره 58 رجوع شود.

نسخه حاضر از ابتداء تا پايان كتاب صلاة مى‌باشد.

آغاز افتاده: «و اترک ما قدمه قبل ذلک مما يتعلق بالتوحيد و العدل و النبوة و الإمامة لأنّ شرح ذلک يطول و ليس أيضاً المقصد بهذا الكتاب».

انجام: «عن أبي عبدالله علیه‌السلام قال سألته عن الجنازة لم أدركها حتى بلغت القبر أصلى عليها قال إن أدركتها قبل أن تدفن فإن شئت فصلّ عليها».

نستعليق زيبا، كمال‌الدين مقصود استرآبادى، 19 رجب 980، عناوين و نشانيها و خط بر فراز برخى عبارات شنگرف، نسخه تصحيح و مقابله شده و نسخه بدل دارد، داراى حواشى مختصر با عناوين و رموز «ص»، «آقا حسين مد ظله»، «ع اه»، «ق»، «م ق ر»، «قاموس»، «12» و غيره مى‌باشد، در پايان نسخه مهرى بيضوى با سجع «الواثق بالله الاكبر عبده محمدجعفر» و دو يادداشت مقابله يكى به سال 982 ق وديگرى توسط محمدمقيم نجفى به سال 1161 ق و همچنين يادداشت امانت شيخ محمد راضى نزد سيد هاشم ديده مى‌شود، جلد تيماج مشكى فرسوده.

384 گ، 21 س، 16 × 25 سم.

 

(158)

كامل الزيارات                                                                                (زيارت ـ عربى)

از: ابوالقاسم جعفر بن محمد بن قولويه قمى (368 ق)

يكصد و هشت باب است مشتمل بر احاديث فضائل زيارت حضرات معصومين : و چگونگى زيارت هر يك از آنها. روايات مستند مورد اعتماد مؤلّف در اين كتاب آمده و از غير از معصومين يا اصحاب غير موثق آنان روايتى نقل نمى‌كند و بدين جهت بعضى از بزرگان رجال اسانيد اين كتاب را صحيح و مورد اعتماد دانسته‌اند.

          ]مرعشى، ج 25، ص  78[

آغاز: «الحمد لله أهل الحمد وليه و الدال عليه و المجازي به و المثيب عنه حمدا يزيد و لايبيد و يصعد و لاينفد جلّ جلاله و عظم سلطانه و تعالى مكانه».

انجام: «فإذا حشر قيل له بكل درهم عشرة آلاف درهم و إنّ الله تعالى نظر إليک وذخرها لک عنده و الحمد لله رب العالمين».

نسخ، بى كا، 1063 ق، عناوين و نشانيها شنگرف، روايات معرب، نسخه تصحيح شده و نسخه بدل دارد، برخى اوراق نسخه وصالى شده و بعضى عبارات از بين رفته، ابتداى نسخه وقفنامه كتاب توسط محمدجعفر بن محمدصفى فارسى، در 21 ذى الحجه 1278 با مهر بيضوى و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى» موجود مى‌باشد، جلد تيماج مشكى ضربى عطف تيماج قرمز.

344 گ، 14 س، 11 × 5/20 سم.

 

(159)

شرح مقدمه آجروميه                                                                                (نحو ـ عربى)

از: عبدالله بن رحمة بن على شرح متوسطى است با عناوين «ص ـ ش» بر «مقدمه آجروميه» محمد بن محمد بن آجروم به نحوى كه براى مبتدئين و متعلمين مفيد باشد.

آغاز: «الحمد لله حق حمده و الصلوة و السلام على نبيه محمد و آله و صحبه فيقول الراجى عفو ربه رضي الله عنه و أرضاه و جعل الجنة مثواه».

انجام: «و كذلک الباقي و الله أعلم و هذا آخر ما وجدنا أن نشرحه من أصل المقدمة الآجرومية و الحمد لله رب العالمين…».

نسخ، بى كا، 9 ذيقعده 1242، عناوين شنگرف، نسخه تصحيح شده و داراى حواشى مختصر مى‌باشد، در چند جاى نسخه با خودكار آبى نوشته شده: وقف مدرسه الحجة نجف‌آباد، پايان نسخه مهرى چهارگوش با سجع «الله محمد على… عبده اسماعيل…» موجود است، همچنين در صفحات ديگر نسخه مهرهاى بيضوى با سجع «عبده الراجى حسينعلى»، «عبده اسماعيل… محمد… محمدكاظم…» و مهر ديگرى ناخوانا و مهر چهارگوش با سجع «ختم» موجود مى‌باشد، جلد چرم مشكى.

75 گ، 13 س، 17 × 21 سم.

 

(160)

عدة الداعى و نجاح الساعى                                                                        (دعا ـ عربى)

از: ابو عباس احمد بن محمد بن فهد حلى (841 ق)

در اهميت دعا و شرائط دعاگزار و آداب و كيفيت دعا خواندن و حالات و امكنه واوقاتى كه مى‌توان دعا نمود، چنانچه در احاديث اهل‌بيت علیهم‌السلام نقل شده، و شب دوشنبه شانزدهم جمادى الاول 801 به پايان رسيده. اين كتاب در يك مقدمه و شش باب و يك خاتمه تأليف شده است بدين تفصيل:

المقدمة: في تعريف الدعاء و الترغيب فيه.

الباب الأول: في الحث على الدعاء.

الباب الثاني: في أسباب الإجابة.

الباب الثالث: في الداعي.

الباب الرابع: في كيفية الدعاء و آدابه.

الباب الخامس: في أدعية المختصة بالأوقات.

الباب السادس: في تلاوة القرآن و آدابها.

الخاتمة: في أسماء الله الحسنى.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  256[

آغاز: «الحمد لله سامع الدعاء و دافع البلاء و مفيض الضياء و كاشف الظلماء و باسط الرجاء و سابغ النعماء و مجزل العطاء».

انجام: «ما اختلف الصباح و المساء و اعتقب الظلام و الضياء و الحمد لله رب العالمين و صلى الله على سيدنا محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله الطاهرين».

نستعليق زيبا، محمدجعفر بن عبدالله، چهارشنبه  29 جمادى‌الثانى 1291، عناوين در متن و حاشيه و خط بر فراز رؤوس مطالب شنگرف، تصحيح شده و نسخه بدل دارد، نسخه به جهت حاج ميرزا محمدعلى طبيب، استنساخ شده، سه صفحه اول نسخه بازنويسى شده است، جلد تيماج مشكى.

207 گ، 13 س، 15 × 22 سم.

 

(161)

أنوار التنزيل و أسرار التأويل (تفسير بيضاوى)                                                 (تفسير ـ عربى)

از: قاضى ناصرالدين عبدالله بن عمر بيضاوى (685 ق)

تفسير مزجى بسيار معروفى است گرفته شده از چند تفسير مهم به اضافه آنچه بيضاوى خود از آيات استفاده و استنباط كرده است. بنا به گفته وى اين تفسير چكيده وتلخيصى است از بيانات صحابه و تابعين و علماى سلف و متأخرين با اشاره به اختلاف قراء هشتگانه و قرائت قاريان نادر معتبر.

گروه فراوانى از دانشمندان اسلامى بر اين تفسير حواشى و شروح و توضيحاتى نگاشته‌اند و مورد تدريس و تدرّس آنان قرار گرفته و از عصر مؤلّف مورد توجه بوده وهست.

          ]مركز احياء، ج 2، ص  236[

نسخه حاضر از ابتداى سوره مريم تا آخر قرآن مى‌باشد.

آغاز افتاده: «لي من لدنک فإنّ مثله لايرجى إلّا من فضلک و كمال قدرتک، فإنّي وامرأتي لا نصلح للولادة».

انجام افتاده: «فإنّها تساعد العقل في المقدمات، فإذا آل الأمر إلى النتيجة خنست وأخذت توسوسه و تشككه».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين و آيات قرآن شنگرف، مقابله وتصحيح شده و در حاشيه علامت بلاغ و نسخه بدل دارد، داراى حواشى با عناوين و رموز «خطيب»، «12»، «جندى معروفى عفى عنه»، «مط»، «ف»، «كشاف»، «م ع ک»، مى‌باشد، اول نسخه وقفنامه كتاب توسط محمدجعفر بن محمدصفى فارسى در 14 محرم 1279 با مهر بيضوى و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى» موجود مى‌باشد، جلد رو تيماج زرشكى ضربى و پشت بدون جلد.

277 گ، 25 س، 16 × 22 سم.

 

(162)

فهرست اخبار مؤلّفات الاصحاب                                                                    (فهرست ـ عربى)

از: محمدباقر بن محمدتقى مجلسى (1110 ق)

فهرست اخبار كتب ده‌گانه ذيل است كه علامه مجلسى قبل از تأليف بحارالانوار آن را تدوين نموده است، كتب ده‌گانه عبارت است از :

1ـ احتجاج طبرسى با رمز «ج»، 2ـ امالى صدوق با رمز «لى»، 3ـ خصال صدوق با رمز «ل»، 4ـ عيون اخبار الرضا با رمز «ن»، 5ـ علل الشرايع با رمز «ع»، 6ـ معانى الاخبار با رمز «مع»، 7ـ توحيد صدوق با رمز «يد»، 8ـ قرب الاسناد با رمز «ب»، 9ـ مجالس شيخ طوسى با رمز «ما»، 10ـ تفسير على بن ابراهيم قمى با رمز «فس»، تأليف كتاب در سال 1070 مى‌باشد.

          ]عكسى مرعشى، ج 1، ص  120[

آغاز: «الحمد لله رب العالمين… أما بعد فيقول أحقر عباد الله محمدباقر ابن محمدتقى».

انجام: «لقد تم الكتاب بتوفيق الكريم الوهاب على يد مؤلّفه حشره الله…».

نسخ، سرفصل‌ها ثلث، حاج سيد لطكر سمعى؟ ابن سيد عبدالحفيظ، دوم رجب 1315، عناوين مشكى درشت، برخى عبارات و اعداد شنگرف، اين كتاب از كتب وقفى مرحوم حجت‌الاسلام حاج سيد محمود مدرّس نجف‌آبادى به تاريخ 1403 قمرى مى‌باشد، اين نسخه حسب‌الامر عالم كامل حاجى سيد محمدجعفر نگارش يافته است، بدون جلد.

153 گ، 20 س، 16 × 5/22 سم.

 

(163)

عيشة راضية                                                                                (فقه ـ فارسى)

از: سيد محمد بن عبدالصمد حسينى شهشهانى اصفهانى (1287 ق)

رساله‌اى فارسى از فقه شيعه است كه مباحث صيغ عقود و ايقاعات را همراه با اشاره به برخى از احكام آن آورده است. مؤلّف، كتاب را به درخواست شخصى تاجر بنام عبدالغفور قزوينى، ساكن اصفهان نگاشته است.

اين كتاب به دو بخش تقسيم شده كه بخش اول در عقود است و داراى بيست و سه باب مى‌باشد و بخش دوم در ايقاعات است و داراى پانزده باب مى‌باشد.

          ]الذريعه، ج 15، ص 364؛ مرعشى، ج 15، ص  92[

آغاز: «الحمد لله الذي أحلّ لنا التجارة لانتظام العاجل و أمرنا بالوفاء بكل عقد ناقل ونهانا عن أكل أموالنا بيننا بالباطل».

انجام خطبه پايانى افتاده: «الحق و اليقين ارحموني و ترحموا عليّ بما سئلت فإنّي لم أتمتع في هذه النشأة الفانية».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين و برخى رؤوس مطالب شنگرف، نسخه مقابله و تصحيح شده و علامت بلاغ دارد، جلد تيماج زرشكى ضربى.

181 گ، 14 س، 5/14 × 22 سم.

 

(164)

مجموعه :

1ـ القواعد و الفوائد (2 پ ـ 130 پ)                                                             (فقه ـ عربى)

از: شهيد اول، محمد بن مكى عاملى (786 ق)

قواعد و فوائد كلى اصولى و فقهى و نحوى بسيارى است كه مى‌توان از آنها مسائل فقهى استنباط نمود و دانستن آنها براى مجتهدان سودمند مى‌باشد، اول قواعد را مى‌آورد، پس از آن آنچه از مسائل فقهى را كه مى‌توان از آن يافت و استنباط نمود، ذكر مى‌كند، با عناوين «قاعدة، فائدة».

          ]مركز احياء، ج 4، ص  65[

آغاز: «اللهمّ إنّي أحمدک و الحمد من نعمائک و أشكرک و الشكر من عطائک و أصلي على خير أنبيائک و سيد أصفيائک و خاتم رسلک».

انجام: «فصلّى وراءه و منها انتظار الإمام المؤتمّ في صلاة الخوف و هذا توصيفه بالوجوب تمّت الكتاب».

2ـ الفوائد الحكمية (135 پ ـ 158 پ)                                                  (فلسفه ـ عربى)

از: احمد بن زين‌الدين احسائى (1241 ق)

فوائد فلسفى عميقى است كه مؤلّف به جهت آنان كه مى‌خواهند در معارف الهى تعمق نمايند، نوشته است، و بيشتر اين فوائد ـ بنا به گفته خود مؤلّف ـ در بيشتر كتاب‌هاى ديگر وجود ندارند.

اين رساله در ذريعه، ج 16، ص 333 به نام «الفوائد الحكمية الاثنا عشرية» ناميده شده است. عناوين فوائد اين چنين است:

الأولى: في تفصيل الأدلة الثلاثة الحكمة و الموعظة و المجادلة.

الثانية: في معرفة الوجود.

الثالثة: في وجود المطلق.

الرابعة: في تقسيم الفعل في الجملة.

الخامسة: في تتمة الملحقات.

السادسة: في الإشارة إلى القسم الثالث.

السابعة: اعلم إنّه لمّا نزل الماء الأول.

الثامنة: كل شيء لايجاوز وقته.

التاسعة: كل شيء لايدرک ماوراء مبدئه.

العاشر: اعلم أنّ الله سبحانه خلق الأشياء بفعله.

الحادي عشر: في بيان صدور الأفعال من الإنسان و الإشارة إليه.

الثانية عشر: في بيان ثبوت الاختيار.

          ]مرعشى، ج 3، ص  54[

آغاز: «الحمد لله رب العالمين… أما بعد فيقول العبد المسكين أحمد بن زين‌الدين إنّي لمّا رأيت كثير من الطلبة يتعمّقون».

انجام: «و انسدت المذاهب إلى المطالب و مع هذا فإن عرفت فأنت أنت و الله ولى التوفيق…».

 

3ـ جواب المسألتين من حسين بن عبدالقاهر (159 ر ـ 161 ر)                           (عرفان ـ عربى)

از: احمد بن زين‌الدين احسائى

رساله‌اى در پاسخ پرسشى در مورد معنى و شرح كلام فيض كاشانى؛ درباره «فناء فى الله و البقاء بالله» است.

          ]مرعشى، ج 3، ص  71[

آغاز: «الحمد لله رب العالمين… و بعد فيقول العبد المسكين احمد بن زين‌الدين الاحسائى قد أرسل إلىّ بعض السادة».

انجام: «و لو أنّي جعلتک في عيوني إلى يوم القيامة ما كفاني لا حول و لا قوة إلّا بالله العلي العظيم و صلى الله على محمد…».

4ـ أجوبة مسائل الشيخ عبدالله القطيفى (161 پ ـ 162 پ)                                         (پاسخ ـ عربى)

از: احمد بن زين‌الدين احسائى

در پاسخ سؤالات شيخ عبدالله بن مبارك بن على جارودى قطيفى كه درباره كشف القدر فى افعال العباد پرسيده و به سال 1208 از تأليف آن فارغ شده است.

          ]مركز احياء، عكسى، ج 4، ص  238[

آغاز: «بسمله، فيقول العبد المسكين احمد بن زين‌الدين أنّه قد التمس من الشيخ الأوّاه».

انجام: «و إنّما اكتب ما اكتب بلا مراجعة و لا تذكر و لا مطالعة و الله سبحانه الهادي سواء السبيل و حسبنا الله…».

5ـ توجيهات علماء في حديث الطينة (163 ر ـ 164 ر)                              (اعتقادات ـ عربى)

از: احمد بن زين‌الدين احسائى

مقصود از حديث منقول در كافى مبنى بر اين كه خداوند، نبيين را از طينت عليين خلق كرد و كفار را از طينت سجين و فرزندان حاصل از مؤمن و كفار را از طينتى حاصل از مجموع اين دو را بيان كرده است. ]بنگريد: فهرست نسخه‌هاى خطى كتابخانه ملى، ج 8، ص 239، رساله اصبهانيه.[

آغاز: «روي في الكافي في أول كتاب الإيمان و الكفر عن علي بن الحسين علیه‌السلام قال إنّ الله تعالى خلق النبيين من طينة عليين».

انجام: «فيصير مؤمنا حقيقيا أو كافرا حقيقيا أو بين الأمرين على حسب الإيمان والكفر وافي تمت».

6ـ اجوبة المسائل ملا رشيد (164 ر ـ 166 ر)                                                  (پاسخ ـ عربى)

از: احمد بن زين‌الدين احسائى

پاسخ سه پرسشى است پيرامون آن كه: اهل‌بيت علیهم‌السلام وجود مقيد يا مطلق‌اند، حقيقت محمديه، مقامات آن حضرت. اين پاسخ روز پنج‌شنبه 29 شعبان 1225 نگاشته شده است.

]مرعشى، ج 23، ص  198[

آغاز: «الحمد لله رب العالمين… أما بعد فيقول العبد المسكين أحمد بن زين‌الدين الاحسائي إنّ ذا الرأي السديد قد عرض عليّ».

انجام: «نام عنّي يا موسى أرأيت محبا ينمام عن حبيبه اللهمّ أعنا على طاعتک…».

7ـ المعاد (166 پ ـ 167 ر)                                                                     (كلام ـ عربى)

از: حسين بن ابراهيم تنكابنى گيلانى (قرن 11)

رساله موجزى است در بيان اصناف مردم در روز قيامت، مؤلّف مردم را به شش صنف تقسيم نموده و هر كدام را داراى مرتبه‌اى خاص از سعادت و شقاوت دانسته است. قبل از بحث، مقدمه‌اى دارد فلسفى كه عوالم را منحصر در عالم عقلى، خيالى وحسى نموده است.

          ]مرعشى، ج 31، ص  718[

آغاز: «الحمد لله المتوحد في ذاته المتفرد في الربوبية صفاته و المتحد بالسلطنة والتدبير».

انجام: «فيكون صنوف الإنسان مع حالاتهم على درجات ستة و الله أعلم بحقائق الأمور».

نسخ، حسين بن عبدالله، رساله اول: عصر روز يكشنبه  3 محرم 1235، رساله سوم: شعبان 1234 و رساله ششم:  22 شوال 1236، شنگرف، رساله اول مقابله و تصحيح شده وعلامت بلاغ دارد، و همچنين داراى حواشى با عناوين ورموز «ه »، «ر»، «12»، «نور»، «ص»، «شرح لمعه»، «سمع»، و غيره مى‌باشد. در ابتداى نسخه صورت نكاح نامه‌اى با مهر چهارگوش و سجع «عبده زين‌العابدين الموسوى» و مهر بيضوى ديگرى با سجع «زين‌العابدين الموسوى» موجود است، بعد از رساله اول رواياتى از كتاب عيون اخبار الرضا در چهار برگ آمده است و در پايان نسخه يادداشت‌هاى متفرقه‌اى آمده، اين كتاب از كتب وقفى مرحوم حجت‌الاسلام حاج سيد محمود مدرس نجف‌آبادى به تاريخ 1430 ق مى‌باشد، جلد تيماج مشكى.

267 گ، 20 س، 16 × 5/21 سم.

 

(165)

فرايد الكبرى ]در فهرست نسخه‌هاى خطى كتابخانه‌هاى رشت و همدان، ص 1615، ش 10074، اين كتاب با عنوان «فوائد الكبرى» و بدون مؤلّف معرفى شده است كه ظاهرا عنوان اشتباه است وهمان است كه خود مؤلّف به آن تصريح كرده و ما آورده‌ايم.[                                                              (اصول فقه ـ عربى)

از: سيد حسين بن سيد على حسينى قائنى (قرن 13)

كتابى اصولى، داراى يك مقدمه و پنج باب، هر بابى چند فصل و هر فصلى چند فريده مى‌باشد، فهرست ابواب از اين قرار است:

الباب الأول: في العبادي اللغوية.

الباب الثاني: في الأدلة الشرعية.

الباب الثالث: ؟

الباب الرابع: في الاجتهاد و التقليد.

الباب الخامس: في التعادل و التراجيح.

تأليف آن در روز يكشنبه ششم ربيع الثانى 1247 به پايان رسيده است، كتاب در سه جلد مى‌باشد.

نسخه حاضر جلد سوم كتاب است.

آغاز: «الحمد لله الذي أنطق الأشياء بقدرته و ألهمهم مفاهيم براهينه إبداء لصنعته والصلوة و السلام على سيد بريته».

انجام: «و آله و عترته الهادين إلى النهج القويم الذين أوجب الله طاعتهم على البر والأثيم و طهرهم من الأدناس بفيضه الجسيم و قد فرغت من تأليف هذه…».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين و نشانيها شنگرف، نسخه تصحيح شده، ابتداى نسخه يادداشتى است مبنى بر اين كه اين كتاب مال ورثه مرحوم آقا سيد حسين خراسانى است، همچنين يادداشت ديگرى است، مبنى بر اين كه در سوم ذى الحجه 1248 همشيره حاجى كلبعلى اعتراف نمود به اشتغال ذمه خود از خانه و تكيه و حمام به حاجى سليمان به دوازده تومان از قرار ريال…، جلد چرم سياه.

97 گ، 17 س، 5/15 × 21 سم.

 

(166)

المحجة البيضاء                                                                              (اخلاق ـ عربى)

از: ملا محسن بن مرتضى فيض كاشانى (1091 ق)

«احياء علوم الدين» در تصوف و اخلاق از مؤلّفات بسيار مشهور ابوحامد محمد بن محمد غزالى (545 ق) است كه در چهار قسم تنظيم شده است و اقوال و گفته‌هاى فراوانى از صوفيه مى‌آورد و داراى آراء ناپسند مى‌باشد كه با مذهب اهل سنت وفق مى‌دهند و احاديثى كه از رواة غير موثق نقل شده زياد ذكر مى‌كند و از روايت‌هاى ائمه علیهم‌السلام نقل نمى‌كند. لذا فيض آن كتاب را تهذيب نموده و در هر بابى به گفته‌ها وروايت‌هاى شيعه استشهاد نموده و مطالب مفصل را مختصر كرده است.

اين كتاب مانند اصلش در چهار ربع تنظيم شده است: ربع العبادات، ربع العادات، ربع المهلكات، ربع المنجيات. و در هر يك از اين چهار ربع ده كتاب است و بعضى از كتابها كه در اصل بود به كتاب‌هاى ديگرى در محجه تبديل شده است، مانند كتاب آداب السماع و الوجد كه به كتاب آداب الشيعة و اخلاق الأئمه، تبديل شده است. كتاب محجه به چهار جزء تقسيم شده است كه هر جزئى داراى يك ربع؛ جزء اول به تاريخ نيمه جمادى الثانى 1044 به پايان رسيده، و جزء سوم به تاريخ اواخر صفر 1047 به پايان رسيده است.

          ]مرعشى، ج 2، ص  152[

نسخه حاضر كتاب شرح عجائب القلب مى‌باشد.

آغاز: «بسمله، كتاب عجائب القلب… الحمد لله الذي يتحيّر دون إدراك جلاله القلوب و الخواطر».

انجام: «عن اللباب بل يتشوق إلى معرفة دقايق الأسباب، و فيما ذكرناه كفاية له ومقنع إن شاء الله تعالى».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين و نشانيها شنگرف، نسخه تصحيح شده و نسخه بدل دارد، داراى حواشى مختصر با عناوين و رموز «ق»، «مصباح» و «كنز» مى‌باشد، اول نسخه يادداشت تملكى از عليرضا گلستانه موجود است، آخر نسخه سه مهر دايره‌اى با سجع «العبد فخرالدين مرشد» ديده مى‌شود، جلد مقوايى.

38 گ، 23 س، 15 × 23 سم.

 

(167)

الاربعون حديثا                                                                               (حديث ـ عربى)

از: ملّا محمدباقر بن محمدتقى مجلسى (1110 ق)

هنگامى كه علّامه مجلسى به زيارت حضرت امام رضا7 مشرف شده بود، گروه فراوانى از علماء و دانشمندان براى استفاده از محضر وى گرد آمدند، وى در ضمن تدريس، اين چهل حديث را انتخاب نموده و شرح مفصلى بر آنها نگاشت. اين احاديث از روايتهاى مشكل مربوط به اصول دين و فروع و اخلاق و آداب اسلامى كه به كار امور دينى مردم مى‌خورد انتخاب شده و اين كار به روز سوم ماه رمضان 1089 پايان يافته است.

          ]مركز احياء، ج 6، ص 220؛ مرعشى، ج 4، ص  348[

آغاز: «الحمد لله الذي جعل من أنكر صحاح الأحاديث أحاديث و مزقهم كل ممزق والصلوة على من بعثه الله بعد أربعين بأقوم الدين».

انجام: «و قد وافقنا على ما ذكرنا كثير من العامّة و دلّت عليه أكثر أخبارهم و ليكن هذا آخر ما أردت إيراده في شرح الأربعين…».

نسخ، محمدجعفر بن محمدصادق بن آخوند ملا محمدمهدى، 11 محرم 1241، عناوين و خط بر فراز رؤوس مطالب شنگرف، نسخه تصحيح شده و مختصرى نسخه بدل دارد، صفحه اول و دوم داراى حواشى مختصرى با عناوين ورموز «مجمع البحرين» و «ص» مى‌باشد، جلد تيماج قهوه‌اى ضربى.

271 گ، 19 س، 5/15 × 21 سم.

 

(168)

لوامع الأسرار فى شرح مطالع الانوار                                                   (منطق ـ عربى)

از: قطب‌الدين محمد بن محمد بويهى رازى (766 ق)

شرح معروف و مشهور مهمى است بر بخش منطق كتاب «مطالع الأنوار» قاضى سراج‌الدين ارموى (682 ق) با عناوين «قوله ـ اقول» و نقل گفته‌هاى دانشمندان فن وردّ و ايراد در آنها، تأليف شده به نام غياث‌الدين اميرمحمد وزيرى، اين شرح مورد عنايت علماى معقول قرار گرفته و گزارش‌ها و حواشى بسيارى بر آن نوشته‌اند.

          ]مركز احياء، ج 3، ص  290[

آغاز: «الحمد لله فياض ذوارف العوارف ملهم حقايق المعارف واهب حيوة العالمين و رافع درجات العالمين و الصلوة على خير بريته».

انجام افتاده: «إذا عرفت ذلک فنقول الشرطية التي هي جزء القياس إما متصلة أو منفصلة فإن كانت متصلة».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين نانوشته يا شنگرف، نسخه تصحيح شده، ابتداى نسخه يادداشت تملكى با دو مهر بيضوى، يكى با سجع «عبده محمدسعيد بن محمد الطباطبايى» و ديگرى ناخوانا در صفر 1309، همچنين دو مهر ديگر يكى چهارگوش  با سجع «أفوض أمرى إلى الله الغنى عبد رفيع‌الدين محمد الحسينى 1125» و ديگر بيضوى با سجع «عبده محمدسعيد الطباطبائى» در سال 1272 ق ديده مى‌شود، در آخر نسخه يادداشت تملكى از محمدسعيد بن حسن طباطبايى با مهر بيضوى و سجع «محمدسعيد بن حسن الطباطبائى» موجود است، جلد مقوايى عطف تيماج.

214 گ، 23 س، 13 × 22 سم.

 

(169)

كنز اللغات                                                                                    (لغت ـ فارسى)

از: محمد بن عبدالخالق بن معروف (قرن 9)

فرهنگ عربى ـ فارسى مشهورى است، تأليف شده به نام كارگيا سلطان محمد ( 883 ق) در بيست و هشت كتاب به ترتيب حروف آغاز كلمات و هر كتابى داراى ابواب به ترتيب آخر كلمات، و در آغاز كتاب هفت فايده لغوى ادبى به عنوان مقدمه افزوده شده است. در هر بابى اول مصادر، پس از آن افعال مجرد، پس از آن افعال مزيد، پس از آن غير مصادر ذكر مى‌شود.

          ]مركز احياء، ج 2، ص  70[

آغاز: «ابتداى هر سخن آن خوبتر در هر مقام، كو بود با حمد معبود خداى پاك تام، جواهر كنوز لغات حمد و ستايش نثار بارگاه حضرت».

انجام افتاده: «و بر زمين انداختن و بر زمين زدن و به سنگ برآوردن بنا و سنگ، و بر سر سنگ چيدن؛ رطام، مقيد نگاه داشتن».

نستعليق زيبا، بى كا، بى تا، عناوين و نشانيها و خط بر فراز لغات و برخى عناوين شنگرف، نسخه تصحيح شده و در حاشيه نسخه بدل دارد، نسخه وقفى است و در برخى صفحات مهر وقفى بيضوى بزرگى با سجع: «وقف شرعى گرديد بر طلاب علوم دينيه اصفهان اين مجلد كتاب كه از نماء املاك موقوفه مرحوم حاجى ملا احمد قهپايه‌ايست بتوليت جناب آقا ميرزا محمودخان قهپايه و نظارت جناب شريعتمدار آقاى حاجى ميرزا محمدحسن حكيما؟ مشروط بر اينكه همه ساله در شهر رمضان بنظر ناظر اول أو من يقوم مقامه برسانيد»، جلد چرم قهوه‌اى.

152 گ، 19 س، 16 × 24 سم.

 

(170)

المختصر (فى شرح التلخيص)                                                            (بلاغت ـ عربى)

از: سعدالدين مسعود بن عمر تفتازانى (793 ق)

به شماره 103 رجوع شود.

آغاز افتاده: «.. أحد الشيئين بالآخر بحيث يصح السكوت عليه سواء كان إيجابا أو سلبا أو غيرهما كما في الإنشائيات و تفسيرها بايقاع».

انجام: «على حسن الخاتمة ختم الله لنا بالحسنى يسّر لنا الفوز بالذخر الأسنى بحق النبي و آله الأكرمين و صلى الله على سيدنا محمد و آله أجمعين».

نسخ، صفى ابن محمود ابردهى، روز شنبه 19 رمضان المبارك 1085 در مشهد مقدس، عناوين در متن و حاشيه وخط بر فراز برخى عبارات شنگرف، نسخه در حاشيه و بين سطور تصحيح شده، داراى حواشى با عناوين و رموز «منه ره»، «12»، «مط»، «تاج»، «ه »، «كاشى»، «ص»، «عص»، «ابوالقاسم» و غيره مى‌باشد، در اواخر نسخه دو مهر بيضوى با سجع «عبده الراجى حسن على 1340» و در پايان نسخه چند مهر ديده مى‌شود از اين قرار: مهر بيضوى با سجع «محرم سنه 1159 محمدعلى…»، مهر بيضوى ديگرى با سجع «عبده على عسكر»، و دو مهر چهارگوش با سجع «نور چشم حسين على اصغر»، رو بدون جلد، پشت تيماج مشكى عطف تيماج قهوه‌اى.

164 گ، 19 س، 18 × 5/24 سم.

 

(171)

مجموعه

1ـ تحرير القواعد المنطقية فى شرح الشمسية                             (1 پ ـ 125 ر) (منطق ـ عربى)

از: قطب الدين محمد بن محمد بويهى رازى (766 ق)

شرح بسيار معروفى است با عناوين «قال ـ اقول» بر رساله «الشمسية فى القواعد المنطقية» نجم‌الدين عمر بن على كاتبى قزوينى (675 ق)، تحرير شده به نام غياث‌الدين محمد بن خواجه رشيدالدين وزير سلطان محمد خدابنده، اين كتاب در حوزه‌هاى علمى تدريس مى‌شده و دانشمندان فن بر آن چند حاشيه نگاشته‌اند.

          ]مركز احياء، ج 4، ص  145[

آغاز: «إنّ ابهى درر تنظم ببنان البيان و أزهر زهر تنشر في أردان الأذهان حمد مبدع أنطق الموجودات بآيات وجوب وجوده».

انجام: «مطلوبا بالبرهان لأنّ الأجزاء بينة و ليكن هذا آخر ما أردنا ايراده في هذه الأوراق و الحمد الواجب…».

2ـ حاشية تحرير القواعد المنطقية في شرح الشمسية (127 پ ـ213پ)                  (منطق ـ عربى)

از: سيد مير شريف على بن محمد گرگانى (825 ق)

حاشيه مختصرى است بر كتاب معروف «تحرير القواعد المنطقية» قطب‌الدين رازى (766 ق)، و چنانچه در بعضى نسخه‌ها آمده به سال 753 ق پايان يافته است.

          ]مركز احياء، ج 2، ص  374[

آغاز: «بسمله، قوله و رتّبته على مقدمة و ثلث مقالات و خاتمة اقول هكذا وجدنا عبارة المتن فى كثير من النسخ».

انجام: «بأنّ التصديق بوجود الموضوع من المبادي التصديقية فلايكون أيضا جزء عليحده بل مندرجا في المبادي التصديقية».

نسخ، رساله اول: محمدصالح بن شيخ جواد، 1268 ق، رساله دوم: عبدالرحيم بن ملا عبدالله انصارى، شنبه 10 شوال 1237، ظاهرا دو نسخه مجزا بوده كه با هم صحافى شده است.

رساله اول عناوين مشكى درشت، رساله دوم عناوين ونشانيها شنگرف، رساله اول داراى حواشى در حاشيه و بين سطور با عناوين و رموز «اسدالله بن ملا غلامرضا»، «12»، «ص»، «عمادالدين»، «رجبعلى» و «سيد شريف» كه بيشتر حواشى از «اسدالله» مى‌باشد و اواسط نسخه تا آخر بدون حاشيه، رساله دوم داراى حواشى مختصر با رموز «22» و«12» مى‌باشد، در ابتداى نسخه يادداشت تملكى از محمدرضا رحيمى حاجى آبادى نجف‌آبادى اصفهانى در  25 محرم 1369، جلد تيماج قهوه‌اى ضربى.

213 گ، 18 ـ 16 س، 17 × 5/21 سم.

 

(172)

تحرير القواعد المنطقية في شرح الشمسية                                                                 (منطق ـ عربى)

از: قطب‌الدين محمد بن محمد بويهى رازى (766)

به شماره 1/171 رجوع شود.

آغاز: «بسمله، قوله و رتبته على مقدمة و ثلث مقالات و خاتمة أقول الرسالة مرتبة على مقدمة وثلث مقالات و خاتمة».

انجام: «مطلوبا بالبرهان لأنّ أجزاء بينة الثبوت للشيء ولكن هذا آخر ما أردنا ايراده من هذه الأوراق الحمد لله لواجب الوجود…».

نسخ، محمدعلى بن استاد اسماعيل، در چهارشنبه  27 ربيع‌الاول 1220، عناوين و خط بر فراز متن شنگرف، در حاشيه تصحيح شده، نسخه رطوبت ديده اما به نوشته‌ها آسيب نرسيده، جلد چرم قهوه‌اى.

142 گ، 15 س، 15 × 21 سم.

 

(173)

الوافية                                                                                        (اصول فقه ـ عربى)

از: ملا عبدالله بن محمد بشروى تونى خراسانى (قرن 11)

بحثهاى اصول فقه را با اختصار و استدلال گزارش كرده و مخصوصا به بخش ادله عقليه و بحث‌هاى اجتهاد و تقليد و موضوع تراجيح اهميّت بيشترى قائل شده است. اين كتاب روز دوشنبه دوازدهم ربيع الاول 1059 به پايان رسيده و داراى يك مقدمه وشش باب مشتمل بر مقاصد و مباحث و فصول مى‌باشد بدين تفصيل :

المقدمة: في تحقيق ما ينبغي العلم به قبل الشروع في المقصود.

الباب الأول: في الأوامر و النواهي.

الباب الثاني: في العام و الخاص.

الباب الثالث: في الأدلة الشرعية.

الباب الرابع: في الأدلة العقلية.

الباب الخامس: في الاجتهاد و التقليد.

الباب السادس: في التعادل و الترجيح.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  362[

آغاز: «الحمد لله على جزيل آلائه و الشكر له … فهذه رسالة وافية و جملة شافية محتوية على تحقيق المهمّ من المسائل الأصولية».

انجام: «و أهل بيته الطيبين الطاهرين هذا آخر ما اختصرناه من المطالب الأصولية المبرهنة بالنصوص و الأدلة القطعية».

نسخ، رحيم بن حاجى على، ساكن قريه نجف‌آباد، پنج‌شنبه پنجم شوال 1231، عناوين شنگرف در اواخر نسخه با خط مشكى بر فراز آن نشانى دارد، جلد چرم مشكى.

98 گ، 17 س، 16 × 5/20 سم.

 

(174)

فرايد الكبرى                                                                                 (اصول فقه ـ عربى)

از: سيد حسين بن سيدعلى حسينى قائنى (قرن 13)

به شماره 165 رجوع شود.

نسخه حاضر جلد اول مى‌باشد.

آغاز افتاده: «أصول الفقه بمعنى الاضافي و بهذا البيان ظهر الفرق بين العلمي والاضافي».

آغازى كه منتقل شده به اواخر نسخه: «على من انتجبه و اصطفاه… أما بعد يقول تراب أقدام الطلاب… ابن سيد علي حسين الحسيني القايني».

انجام: «الأول مما لايحتاج إلى الاستدلال إذ يكفي لإثبات المرام ما ذكرناه سابقا فلانطيل المقام قد تم المجلد الأول من فرائد الأصول».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين و نشانيها شنگرف، نسخه تصحيح شده، چند برگ اول نسخه جا به جا شده و به اواخر نسخه منتقل شده است، فهرست نسخه حاضر در آخر نسخه آمده، رو بدون جلد، پشت تيماج مشكى.

216 گ، 17 س، 15 × 5/21 سم.

 

(175)

مجموعه :

 1ـ عدة الداعى و نجاح الساعى «1 پ ـ 144 ر»                                                     (دعا ـ عربى)

از: ابوالعباس احمد بن محمد بن فهد حلى (841 ق)

به شماره 160 رجوع شود.

آغاز: «الحمد لله سامع الدعاء و دافع البلاء و مفيض الضياء و كاشف الظلماء و باسط الرجاء وسابغ النعماء ومجزل العطاء ومردف الآلاء».

انجام: «ما اختلف الصباح و المساء واعتقب الظلام و الضياء و الحمد لله رب العالمين و صلى الله على محمد و آله الطاهرين».

2ـ المجتنى من الدعاء المجتبى «145 پ ـ 169 ر»                                                   (دعا ـ عربى)

از: ابوالقاسم على بن موسى ابن طاوس حلى (664 ق)

دعاهاى پراكنده‌اى است كه از كتاب‌هاى گوناگون با تصريح به نام آنها انتخاب شده است، بدون ترتيب و نظم مخصوص و گاهى داراى عناوين «فصل» مى‌باشد.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  388[

آغاز: «يقول مولانا السعيد المرحوم شرف آل الرسول النقيب… أما بعد فإنّي وجدت دعوات لطيفة و مهمات شريفه».

انجام: «يا مسبب الأسباب من غير سبب صلّ على محمد و آل محمد و اغنني بحلالک عن حرامک و بفضلک عمن سواک يا حي يا قيوم».

نستعليق زيبا، بنياد بن باباجان، 12 صفر 1085 پايان رساله اول، عناوين و نشانيها شنگرف، تصحيح شده و داراى نسخه بدل مى‌باشد، يادداشت تملكى با مهر بيضوى و سجع «عبده حسين» در آخر نسخه مشهود است، رساله اول داراى حواشى مختصر با عناوين و رموز «ص»، «ق»، «كنز»، «12»، «تاج»، «ه »، «مهذب»، «قاموس» و غيره مى‌باشد، دو برگ از رساله اول جا به جا شده و در ابتداى نسخه آمده است، جلد تيماج زرشكى تيره.

169 گ، 15 س، 13 × 23 سم.

 

(176)

مجموعه:

1ـ الحدائق الناضرة فى احكام العترة الطاهرة (1 ر ـ 48 ر)                                             (فقه ـ عربى)

از: يوسف بن احمد بن ابراهيم بحرانى (1186 ق)

به شماره 12 رجوع شود.

نسخه حاضر از ابتدا تا كتاب طهارة مى‌باشد.

آغاز افتاده:

«يوما بحزوى و يوما بالعقيق

و بالتعذيب يوما و يوما بالخليصاء

حتى أنخت ركابى بدار العلم شيراز».

انجام: «و لنشرع الآن في المقصود متوكلين على الملک المعبود و مفيض الخير والجود فنقول و به سبحانه الثقة لادراک كل مأمول».

2ـ الرجال = مشتركات و مشتبهات رجال كتاب التهذيب والاستبصار (48 ر ـ 49 پ)               (رجال ـ عربى)

از: ؟

رساله‌اى است كوتاه در بيان رجال مشتركات و مشتبهات كتاب تهذيب و استبصار شيخ طوسى و در اول محرم سال 1054 به پايان رسيده است.

          ]مرعشى، ج 34، ص  793[

آغاز: «الحمد لله الحميد المجيد المبدئ المعيد الأقرب إلينا من حبل الوريد… فلا يخفى أن بعد المعرفة معرفة رواة آثار أهل بيت العصمة».

انجام: «و لو وفقني الله تعالى على غير ذلک لالحقته به إنشاء الله و هو الموفق للصواب و إليه المرجع و المآب…».

3ـ الاوزان و المقادير (49 پ ـ 57 ر)                                                               (فقه ـ عربى)

از: ملا محمدباقر بن محمدتقى مجلسى (1110 ق)

پايه اين رساله مختصر موضوع وزن و مقدارهاى شرعى است كه ملا محمدتقى مجلسى در «روضة المتقين» آورده با افزودن آنچه بايد افزوده شود، در هفت مقدمه وسه فصل. اين رساله در ماه ربيع الاول 1063 پايان يافته است.

          ]مركز احياء، ج 4، ص  121[

آغاز: «الحمد لله الذي ارتفع عن مطارح الافهام فلا توزن صفات عظمته بميزان العقول».

انجام: «و الصلاة على سيد المرسلين و أشرف المقدسين محمد خاتم الرسالة و آله الطاهرين معادن الحكمة و الشرف و النبالة».

4ـ آداب المطالعة (58 ر ـ 58 ر)                                                              (آداب ـ عربى)

از: محمدشريف كشميرى

رساله يا مقاله‌اى بسيار كوتاه در آداب مطالعه، نسخه‌اى از آن در فهرست نسخه‌هاى خطى كتابخانه شماره (2) مجلس شوراى اسلامى، ج 2، ص 176 آمده است، تاريخ كتابت آن نسخه، سال 1076 ق مى‌باشد.

          ]مرعشى، ج 34، ص  792[

آغاز: «هذه مقالة في آداب المطالعة نمقتها و نفقها من كلام أكابر الفضلاء المقتفين إلى الله».

انجام: «قد يتوقف على معرفة اصطلاحات الفنون و الله الموفق و المعين و الحمد لله رب العالمين».

5ـ الوافية (59 پ ـ 118 ر)                                                              (اصول فقه ـ عربى)

از: ملا عبدالله بن محمد بشروى تونى (قرن 11)

بحث‌هاى اصول فقه را با اختصار و استدلال گزارش كرده و مخصوصا به بخش ادله عقليه و بحث‌هاى اجتهاد و تقليد و موضوع تراجيح اهميت بيشترى قائل شده است. اين كتاب روز دوشنبه دوازدهم ربيع الاول 1059 به پايان رسيده و داراى يك مقدمه وشش باب مشتمل بر مقاصد و مباحث و فصول مى‌باشد بدين تفصيل:

المقدمة: في تحقيق ما ينبغي العلم به قبل الشروع في المقصود.

الباب الاول: في الأوامر و النواهي.

الباب الثاني: في العام و الخاص.

الباب الثالث: في الأدلة الشرعية.

الباب الرابع: في الأدلة العقلية.

الباب الخامس: في الاجتهاد و التقليد.

الباب السادس: في التعادل و الترجيح.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  362[

آغاز: «الحمد لله على جزيل آلائه و الشكر له على جميع نعمائه و الصلاة و السلام على أشرف أصفيائه».

انجام: «هذا آخر ما اختصرناه من المطالب الأصولية المبرهنة بالنصوص و الأدلة القطعية».

6ـ الناسخ و المنسوخ (119 ر ـ 133 پ)                                                    (علوم قرآن ـ عربى)

از: جمال‌الدين أحمد بن عبدالله بن متوج بحرانى (قرن 8)

دويست و يك آيه از آيات ناسخ و منسوخ را انتخاب كرده است با چند فصل و آغاز رساله در معنى نسخ و اقسام آن. آيه‌ها به ترتيب سوره‌ها تنظيم شده و دنباله بيشتر آنها فوائدى مى‌افزايد. اين رساله در نسخه‌ها به دانشمندانى جز ابن متوج نيز نسبت داده شده و گويا صحيح نمى‌باشد.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  312[

آغاز: «و قال لاتقض في مسجدنا بعد و قد رأيت بعض المفسرين يقول لا منسوخ في القرآن».

انجام: «و قيل هي مكية لا ناسخ فيها و لا منسوخ و كذا معوذتين اختلف في نزولهما لا ناسخ فيهما و لا منسوخ تمت».

7ـ الوافى (135 ر ـ 144 پ)                                                                    (حديث ـ عربى)

از: ملا محسن بن مرتضى فيض كاشانى (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

نسخه حاضر فقط شامل مقدمات كتاب وافى مى‌باشد.

نستعليق، بى كا، ربيع الاول 1229 پايان نسخه، عناوين ونشانيها شنگرف، تصحيح شده، در برگ 60 مهرى بيضوى از محمدجعفر بن محمدصفى با سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى» كه واقف برخى كتب اين مجموعه مى‌باشد موجود است، در پايان برخى اصطلاحات كتاب وافى ذكر شده، نسخه رطوبت ديده و به برخى عبارات آسيب رسانيده است، جلد چرم مشكى فرسوده.

146 گ، 20 س، 15 × 21 سم.

 

(177)

المختصر (فى شرح التلخيص)                                                            (بلاغت ـ عربى)

از: سعدالدين مسعود بن عمر تفتازانى (793 ق)

به شماره 103 رجوع شود.

آغاز افتاده: «أمر لايسعه مقدرة البشر و إنّما هو شأن خالق القوى و القدر و إنّ هذا الفن قد نضب اليوم ماؤه فصار جدالا بلا أثر».

انجام: «و منطوية على حسن الخاتمة ختم الله تعالى لنا بالحسن و يسّر لنا الفوز بالذخر الأسنى بحق محمد خير الورى و على آله و أصحابه».

نسخ، محمد بن احمد بن محمد بن دولت شاه، 6 صفر 882، برخى عناوين و خط بر فراز عناوين و عبارات متن تلخيص شنگرف يا مشكى، مقابله و تصحيح شده و داراى نسخه بدل مى‌باشد، داراى حواشى بسيار با عناوين و رموز «له»، «م»، «صحاح»، «مولانازاده»، «مطول»، «2»، «مح»، «محى الدين رحمه الله»، «منه»، «خطايى»، «كاشى»، «س»، «سرارى»، «هرس»، «زوزنى»، «سعدالدين»، «ق»، «مط» وغيره مى‌باشد، نسخه فرسوده و رطوبت ديده و برخى صفحات آن ترميم شده و به برخى عبارات آسيب رسيده است، علامت وقف در بين سطور ديده مى‌شود، جلد تيماج قهوه‌اى.

275 گ، 17 س، 13 × 5/22 سم.

 

(178)

سفينة النجاة                                                                                          (فقه ـ عربى)

از: سيد حسين بن سيد على حسينى قاينى (قرن 13)

فقه استدلالى مفصلى است در چند مجلد با عناوين «سفينة ـ سفينة» بنابر فرمايش مؤلّف تنها منبعى كه نزد او بوده و اين كتاب را تأليف كرده: مدارك، رياض المسائل، ذخيره مغلوط، نهايه و بعضى متون ديگر بوده است.

آغاز: «بسمله، و اتموا الحج و العمرة لله فإن أحصرتم فما استيسر من الهدى ولاتحلقوا رؤسكم حتى يبلغ الهدى محله».

انجام: «اعطاه الله سبحانه ثواب خمسين سنة و كفر عنه سيئات خمسين سنة… و كل ما هو خلاف رضي ربي و مولاي لعله يرحمني إنّه هو الغفور الرحيم».

نستعليق، به خط مؤلّف، قرن 13، عناوين مشكى درشت وبر فراز رؤوس مطالب با خط شنگرف نشانى دارد، داراى تصيحات فراوان و خط خوردگى‌هايى مى‌باشد و به همين قرينه و قرائن ديگر معلوم مى‌شود نسخه به خط مؤلّف است، ابتداى نسخه اين يادداشت: «مال ورثه مرحوم آقا سيد حسين خراسانى»، ديده مى‌شود، جلد رو تيماج مشكى وپشت بدون جلد مى‌باشد.

207 گ، 17 س، 16 × 22 سم.

 

(179)

شرح الانموذج                                                                              (نحو ـ عربى)

از: جمال‌الدين محمد بن عبدالغنى اردبيلى (647)

شرح توضيحى معروفى است با عناوين «قال ـ اقول» بر رساله «الانموذج فى النحو» جار الله زمخشرى (538)، تأليف شده براى علاءالدين احمد بن عمادالدين مفضل كاشانى و مشتمل بر توضيح مطالب متن بدون تفصيل غير لازم در مسائل نحوى. اين شرح از كتاب‌هاى درسى حوزه‌هاى علمى مى‌باشد.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  460[

آغاز: «لذا… مثل بمثالين… و المفعول نحو ضربته تأديبا له كذلک ما كان علة».

انجام: «عصمنا الله من شرورهم و ردّ إليهم بلطفه كيد نحورهم الله وليّ التوفيق والحمد لله رب العالمين».

نسخ، بى كا، شب پنج‌شنبه 26 جمادى الثانى 1237، قم مدرسه جانى خان، عناوين شنگرف يا مشكى درشت، بر فراز عناوين با خط شنگرف يا مشكى نشانى دارد، مقابله وتصحيح شده، در اواخر نسخه مهرى بيضوى با سجع «أفوض أمرى إلى الله الغنى عبده جمال‌الدين محمد الحسينى» وصفحه آخر نسخه مهر چهارگوشى با سجع «عبده ابن محمد عبدالله»، و چند مهر بيضوى و چهارگوش ناخوانا ديده مى‌شود، بدون جلد.

90 گ، 15 س، 15 × 21 سم.

 

(180)

شرح التصريف                                                                              (صرف ـ عربى)

از: سعدالدين مسعود بن عمر تفتازانى (793 ق)

شرح مزجى بسيار معروفى است بر رساله «التصريف» عزالدين زنجانى، كه بيشتر براى علل صرف الفاظ به استدلال و گفتگو پرداخته است.

          ]مركز احياء، ج 4، ص  53[

آغاز: «إن أروى زهر تخرج في رياض الكلام من الأكمام و أبهى خير يحاک ببنان البيان و أسنان الأقلام حمدا لله على تواتر نعمائه».

انجام: «تقول رحمة واحدة للمرة و رحمة لطيفة أو نحوها و انطلاقه واحدة للمرة وحسنة أو غيرها للنوع و كذا البواقي».

نسخ، صادق، 10 جمادى الثانى 1273، بر فراز متن كتاب «التصريف» با خط مشكى نشانى دارد، داراى حواشى مختصر با رمز «12» مى‌باشد، ابتداى نسخه دو مهر بيضوى با سجع «عبده رجبعلى…» ديده مى‌شود، در چند جاى نسخه با خودكار آبى نوشته شده: «وقف مدرسه الحجه نجف‌آباد»، بدون جلد.

95 گ، 14 س، 15 × 22 سم.

 

(181)

شرايع الاسلام                                                                                        (فقه ـ عربى)

از: محقق حلى، جعفر بن حسن بن يحيى (676 ق)

كتاب فقهى بسيار معروفى است در چهار قسم (عبادات، عقود، ايقاعات، احكام) كه هر قسم شامل چند كتاب است كه در مجموع 52 كتاب مى‌باشد؛ مشتمل بر فتواهاى مؤلّف با اشاره بسيار گذرا به بعضى ادله فقهى و يا اقوال فقهاء. و تأليف شده به درخواست بعضى از اصحاب مؤمنين.

اين كتاب از كتاب‌هاى درسى حوزه‌هاى علمى مى‌باشد و فقها شروح و حواشى فراوان بر آن نگاشته و به لغات مختلف ترجمه شده و گويند محقق، اولين كسى است كه فقه را بدين تقسيم علمى درآورده است.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  172[

آغاز: «اللهمّ إنّي أحمدک حمدا يقل من انتشاره حمد كل حامد و يضمحل باشتهاره جحد كل جاحد و يفل بغراره حسد كل حاسد».

انجام: «و يبطل المسمى لأنّه زائد على الثلث و ترثه و في ثبوت مهر المثل تردّد وعلى القول الآخر يصح الجميع».

نسخ، احمد بن محمد، ربيع‌الثانى 1223، عناوين ونشانيها شنگرف و يا با مشكى درشت در حاشيه، تصحيح شده، برخى كلمات در بين سطور به فارسى ترجمه شده، در آخر نسخه صور مختلف خواندن صيغه ازدواج را آقا سيد محمدباقر در دو صفحه آورده است، همچنين در آخر نسخه وقفنامه كتاب از محمدعلى بن غلامرضا حجتى توسط حاج شيخ اسدالله خادمى بر كتابخانه مدرسه الحجه نجف‌آباد در سال  1337 آمده است، جلد تيماج قهوه‌اى ضربى.

171 گ، 18 س، 17 × 5/21 سم.

 

(182)

اكمال الاصلاح (ترجمه اصلاح العمل)                                                              (فقه ـ فارسى)

از: حسن بن محمدعلى يزدى حائرى (قرن 13)

چون رساله عمليه «اصلاح العمل» سيد محمد مجاهد حائرى (1242 ق) به زبان عربى بوده و فارسى زبانان را از آن بهره‌اى نبود، مترجم به دستور استادش مؤلّف اصل، به ترجمه آن پرداخته است.

          ]مركز احياء، ج 6، ص  182[

آغاز: «الحمد لله الذي أرشدنا إلى إصلاح الأعمال و جعل لنا شريعة للارتقاء إلى مدارج القرب و الكمال و له الشكر على هذه العطية الكبرى».

انجام: «پس او را مانعى روى داد و عذريست كه از برطرف شدن آن مأيوس است واجب است او را گرفتن نائب و الله اعلم بالصواب».

نسخ، محمد بن محمدافضل قاينى دشت بياضى خراسانى، قرن 13، عناوين شنگرف، تصحيح شده، ابتداى نسخه وقفنامه كتاب به اين صورت آمده: «وقف اولاد ذكور و طلبه علوم به تفصيل ظهر كتب كرد سنه 1307»، جلد تيماج مشكى فرسوده.

146 گ، 21 س، 15 × 20 سم.

 

(183)

منشئات                                                                                       (نامه‌نگارى ـ فارسى)

از: ؟

منشآتى است مشتمل بر خلاصه‌اى از وقايع تاريخ هرات؛ و مجموعه‌اى از نمونه نامه‌نگارى‌ها، من جمله نامه ميرزا مهديخان به ميرزا يوسف، وزير مازندران؛ و وقفنامه سه باب دكان نزديك مسجد جامع كبير قزوين بر اين مسجد براى راحتى مردم به توليت قاسم تاجر ابن ميرزا محمدجعفر تبريزى؛ همچنين نمونه‌هايى از عريضه‌ها و تعزيت‌ها و غيره براى تعليم در اين رساله آمده است.

آغاز افتاده: «اميد كه ماهيچه خورشيد سلطنت و جهان بانى على الاتصال رونماى صورت شاهد».

انجام: «خواهان خلود دولت ابد مدّت قاهره و ابود سلطنت دوران عدت باهره مى‌باشم».

نستعليق زيبا، بى كا، قرن 13، عناوين نانوشته، برخى صفحات داراى حواشى متفرقه مى‌باشد، يادداشتى در پشت جلد مبنى بر وفات محمدحسين در شب شنبه پنجم جمادى الآخر سنه 1249، همچنين در يكى از صفحات يادداشت ديگرى مبنى بر وفات محمداسماعيل ميرزا، فرزند يزدان بخش ميرزا شاهرخ شاهى به تاريخ جمعه 16 جمادى الاول 1261 ديده مى‌شود، در آخر نسخه اوراق متفرقه‌اى از كتب مختلف آمده كه يكى از آنها، سه صفحه اول كتاب منهاج الهداية مى‌باشد، در يكى از صفحات اين كتاب يادداشت تملكى از مير سيد على حسنى حسينى در تاريخ شنبه  16 صفر 1296 با مهرى بيضوى و سجع «عبده على ابن محمد صادق الحسينى» موجود است، همچنين سه صفحه اول منشئات محمدمهدى استرآبادى آمده است، جلد تيماج قهوه‌اى سوخته.

85 گ، 14 س، 5/14 × 5/21 سم.

 

(184)

تمهيد القواعد الاصولية و العربية                                                        (اصول فقه و نحو ـ عربى)

از: شهيد ثانى، زين‌الدين بن على بن احمد شامى (966 ق)

صد قاعده اصولى با مسائل متفرع بر آن و صد قاعده نحوى با احكامى كه از آنها استفاده مى‌شود در اين كتاب گردآورى شده و روز جمعه اول محرم 958 پايان يافته است. شهيد بر كتاب خود فهرست مفصلى به نام «كشف الفوائد فى فهرس تمهيد القواعد» مرتب كرده كه در اكثر نسخه‌هاى خطى آمده است.

در بعضى از نسخه‌هاى كتاب تقسيم‌بندى آن چنين بيان شده.

قسم اول: در صد قاعده و يازده مقدمه و بيست و يك مسأله و ده فائده.

قسم دوم: در صد قاعده و بيست و چهار فائده و سه مقام.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  316[

آغاز: «الحمد لله الذي وفقنا لتمهيد قواعد الأحكام الشرعية و تشييد أركانها بتوطيد الفوائد العربية و جعل ذلک عرضة للسعادة الأبدية».

انجام: «و العام فيه إنّما هو ضمير المفعول  أعني الهاء و إنّما و الفعل مع تعدد المفعولين ليس محالا فإنّ الفاعل الواحد».

نسخ بى كا، بى تا، عناوين شنگرف يا نانوشته، بر فراز رؤوس مطالب با خط مشكى نشانى دارد، تصحيح شده، جلد تيماج مشكى.

114 گ، 19 س، 5/14 × 5/20 سم.

 

(185)

الشرح المفيد                                                                                 (نحو ـ عربى)

از: محمد بن محمد استرآبادى (قرن 12)

شرحى است بر «عوامل» ملا محسن قزوينى طالقانى، كه به تاريخ پنج‌شنبه  15 جمادى الثانى 1120 به پايان رسيده است.

آغاز: «أحمدک اللهمّ على نعمائک المنادية لمن رفع يديه و فتح عينيه لاتخفاضها».

انجام: «و فرغت من شرح هذه الرسالة المنسوبة إلى العالم الرباني مولانا محمد محسن الطالقاني تغمده الله بغفرانه».

نسخ، محمدعلى بن محمدمهدى حسينى، سه‌شنبه 11 ذى الحجة 1246، بر فراز عناوين و رؤوس مطالب با خط شنگرف يا مشكى نشانى دارد، برخى عناوين در حاشيه با قلم درشت آمده، در برخى صفحات نسخه با خودكار آبى آمده: «وقف مدرسه الحجه نجف‌آباد»، يادداشت تملكى از ميرزا نصرالله به سال 1247 با مهر بيضوى و سجع «عبده الراجى محمدكاظم» آمده و همچنين يادداشت ديگرى از تفسير ملا فتح‌الله توسط نصرالله به سال 1304 با دو مهر يكى بيضوى با سجع «الله نصرالله….؟ 1234» و مهر چهارگوش ناخوانا ابتداى نسخه ديده مى‌شود، جلد چرم مشكى.

80 گ، 16 س، 16 × 5/20 سم.

 

(186)

مجموعه:

1ـ ارشاد الاذهان الى احكام الايمان (2 پ ـ 198 ر)                                                     (فقه ـ عربى)

از: علّامه حلى، حسن بن يوسف ابن المطهر (726)

به شماره 42 رجوع شود.

آغاز: «الحمد لله المتفرد بالقدم والدوام المتنزه عن مشابهة الأعراض و الأجسام المتفضل بسوابغ الإنعام المتطول بالفواضل الجسام».

انجام: «و من أراد التوسط فعليه بما أفدناه في التحرير و تذكرة الفقهاء و قواعد الأحكام أو غير ذلک من كتبنا و الله الموفق لک خير».

2ـ شرح كبرى فى المنطق (199 پ ـ 236 پ)                                        (منطق ـ فارسى)

از: ؟

شرح مزجى است بر كتاب «كبرى فى المنطق» مير سيد شريف گرگانى (825 ق) كه جزء كتب درسى حوزه‌هاى علميه قديم بوده است.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  14[

آغاز: «بدانكه آدمى را قوه ايست درّاكه، كه منقش گردد در وى صور اشياء بدانكه آدمى مركب است از روح و بدن».

انجام افتاده: «پس جميع حيوانات چنين باشند پس استدلال كردى بحال جزئيات حيوان كه آن انسان و طيور».

نسخ، حافظ شريف شريفى مدنى، پنج‌شنبه 11 رجب  958 پايان كتاب ارشاد الاذهان، ابتداى نسخه آمده كه كتابت نسخ روز شنبه جمادى الاول 958 در دارالملك شيراز توسط حافظ شريف مدنى ظاهراً شروع شده با مهرى دايره‌اى با سجع ناخوانا، يادداشت تملكى از محمود بن شيخ محمد نجفى با مهر بيضوى و سجع ناخوانا، نسخه مقابله و تصحيح شده، ارشاد الاذهان داراى حواشى با عناوين و رموز «12»، «ه»، «ع ك»، «منه رحمه الله»، «زين الدين»، «ع ب سلّمه الله»، «سمع»، «شرح»، «يع»، «سيد محمد»، «ح ر» و غيره مى‌باشد، بدون جلد.

236 گ، 16 ـ 13 س، 14 × 5/20 سم.

 

(187)

سفينة النجاة                                                                                          (فقه ـ عربى)

از: سيد حسين بن سيد على حسينى قاينى (قرن 13)

به شماره 178 رجوع شود.

آغاز: «الحمد لله الذي مهّد لنا قواعد الدين و شيّد لنا شريعة سيد المرسلين و صلى الله على رسوله الهادي إلى سبل الوصول إلى معارف الحق و اليقين».

انجام: «قلت سيدي فإنّ رجلا رأک في منامه و هو يشرب الخمر النبيز قال ليس النبيذ يفسد عليه دينه إنّما يفسد عليه تركنا و تخلفه عنا».

نسخ، به خط مؤلّف، قرن 13، داراى تصحيحات فراوان وخط خوردگى‌هايى مى‌باشد و به همين قرينه و قرائن ديگر معلوم مى‌شود نسخه به خط مؤلّف است، عناوين و نشانيها شنگرف يا مشكى درشت، ابتداى نسخه يادداشت شده: «مال ورثه مرحوم آقا سيد حسين خراسانى»، جلد تيماج مشكى ضربى.

 

(188)

سفينة النجاة                                                                                          (فقه ـ عربى)

از: سيد حسين بن سيدعلى حسين قاينى (قرن 13)

به شماره 178 رجوع شود.

نسخه حاضر جلد سوم مى‌باشد.

آغاز: «الحمد لله الذي جعل الماء طهورا و لم يجعله نجسا و رضى عنا بالتراب عنه بدلا فقال و ان لم تجدوا».

انجام: «لأنّه مخالف لعمل الطائفة و ضعيف سندا و محمول على التقية وقينا اله من الأعمال القبيحة و حفظنا من الأفعال الشنيعة».

نسخ، به خط مؤلّف، قرن 13، عناوين و نشانيها شنگرف يا مشكى درشت، داراى تصحيحات فراوان و خط خوردگى‌هايى مى‌باشد، ابتداى نسخه يادداشت شده: «مال ورثه مرحوم آقا سيد حسين خراسانى»، جلد تيماج مشكى ضربى.

296 گ، 15 س، 15 × 21 سم.

 

(189)

سفينة النجاة                                                                                          (فقه ـ عربى)

از: سيد حسين بن سيد على حسينى قاينى (قرن 13)

به شماره 178 رجوع شود.

آغاز: «كتاب اللقطة أي بضم اللام وبفتح القاف و بسكونه اسم للمال الملقوط لغة لأنّه المتبادر عرفا و لا يصح السلب».

انجام: «من الآيات و الروايات و بهذا يجمع بينهما و لأنّ المتبادر من الشهداء كونهم غير المدعى و لهذه المسئلة محل آخر أليق بها».

نسخ، به خط مؤلّف، قرن 13، عناوين مشكى درشت و بر فراز آن با خط مشكى نشانى دارد، داراى تصحيحات فراوان و خط خوردگى مى‌باشد، ابتداى نسخه آمده: «مال ورثه مرحوم آقا سيد حسين خراسانى»، جلد تيماج مشكى.

265 گ، 17 س، 15 × 5/21 سم.

 

(190)

البهجة المرضية فى شرح الألفية                                                                   (نحو ـ عربى)

از: جلال‌الدين عبدالرحمن بن ابى بكر سيوطى (911 ق)

شرح مزجى مختصر توضيحى است بر ارجوزه «الالفية» ابن مالك نحوى، داراى نكاتى بنا به گفته شارح كه در جاهاى ديگر يافت نمى‌شود. اين كتاب مورد اهتمام دانشمندان فن عربيت قرار گرفته و از كتابهاى درسى حوزه‌هاى علمى مى‌باشد و بر آن چند حاشيه و شرح نوشته‌اند.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  476[

آغاز: «أحمدک اللهمّ على نعمک و آلائک و أصلي و أسلم على محمد خاتم أنبيائک وعلى آله و صحبه و التابعين إلى يوم لقائک».

انجام: «إنّک حميد مجيد و اختم لنا بخير و اصلح لنا شأننا كله و لإخواننا و آبائنا وسائر المسلمين و صلى الله على محمد و آله أجمعين و الحمد لله».

نسخ، عبدالله، 1245 ق، عناوين در حاشيه به شنگرف، اشعار الفيه با مشكى درشت در بالاى صفحه آمده، بر روى رؤوس مطالب با خط شنگرف نشانى دارد، نسخه مقابله وتصحيح شده، داراى حواشى با عناوين و رموز «ملا كاظم»، «ص»، «12»، «سيد محمدباقر»، «خالد»، «تصريح»، «شرح قطر»، «شواهد»، «ابوطالب» و غيره مى‌باشد، ابتداى نسخه فهرست مطالب كتاب به صورت مختصر آمده، برخى عبارات به فارسى در بين سطور توضيح داده شده، نسخه صحافى وبرخى اوراق آن ترميم شده است، جلد تيماج قهوه‌اى.

224 گ، 12 س، 15 × 21 سم.

 

(191)

انيس العابدين                                                                                         (دعا ـ عربى)

از: محمد بن محمد طبيب (قرن 10)

مشتمل بر دعاهاى گوناگون كه بنا به گفته مؤلّف به تجربه رسيده و براى قضاى حوائج و رفع گرفتاريها انجام داده مى‌شود و همچنين اعمال روزهاى هفته و ماه‌ها ونمازهاى مستحبى چندى را كه در احاديث اهل‌بيت علیهم‌السلام آمده و در كتابهاى علماء شيعه نقل شده است، در يك مقدمه و ده باب داراى فصول بدين عناوين:

مقدمه: در آداب دعا و داعى، داراى سه فصل.

باب اول: در تعقيبات و دعاهاى روزها، داراى ده فصل.

باب دوم: در دعاهاى ايام سال، داراى سه فصل.

باب سوم: در دعاهاى متفرقه، داراى پنج فصل.

باب چهارم: در دعاهاى سفر.

باب پنجم: در دعاهاى امراض و جز آن.

باب ششم: در دعاهاى زندانى و گمشده.

باب هفتم: در استخاره.

باب هشتم: در دعاهاى قرض و رزق و حوائج ديگر.

باب نهم: در نماز شب و نمازهاى ديگر.

باب دهم: در اسم اعظم.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  412[

نسخه حاضر از باب سوم تا آخر مى‌باشد.

آغاز: «و يقول و اتعباه في هذه السنة الباب الثالث في الأدعية المتفرقة المأثورة».

انجام: «أعلى الأشياء كلها و أعظمها، و إذا اتينا على ما قصدناه فالحمد لله».

نسخ، ضياءالدين محمد اكرمى قزوينى، دوشنبه اواسط ربيع‌الثانى 983، نسخه به درخواست خواجه عبدالقادر كرمانى كتابت شده، در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدل دارد، عناوين و نشانيها زرد، دعاها معرب، اين كتاب از كتب وقفى مرحوم حجت‌الاسلام حاج سيد محمود مدرس نجف‌آبادى به تاريخ 1403 ق مى‌باشد، در پايان نسخه يادداشت‌هاى پزشكى و مطالب ديگرى آمده است، جلد تيماج مشكى فرسوده.

273 گ، 14 س، 16 × 22 سم.

 

(192)

الموجز (الموجز القانون، شرح قانون، شرح نفيس)                                            (طب ـ عربى)

از: ابوالحسن علاءالدين على بن ابى حزم قرشى متطبب، معروف به ابن نفيس (687 ق)

مختصرى است از كتاب «القانون» ابن سينا با افزودگيهايى از ابن نفيس، مشتمل بر مطالب مهم و لازم از پزشكى قديم و اسباب و علامت بيماريها و چگونگى درمان امراض به روشى كه مشهور است بين اطباء در معالجه بيماريها از ادويه و اغذيه و قواعد لازم ديگر. اين كتاب در چهار فن مى‌باشد بدين عناوين:

الفن الأول: في قواعد جزئي الطب أعني علميه و عمليه بقول كلي، يشتمل على الجملتين:

الجملة الأولى: في قواعد الجزء النظري من الطب و يشتمل على أربعه أجزاء.

الجملة الثاني: في قواعد الجزء العملي من الطب بقول كلي و الجزء العملي ينقسم إلى علم حفظ الصحة و إلى علم العلاج و يشتمل على جزئين.

الفن الثاني: في الأدوية و الأغذية المفردة و المركبة، يشتمل على الجملتين:

الجملة الأولى: في أحكام الأدوية و الأغذية المفردة و يشتمل على بابين.

الجملة الثانية: في الأدوية المركبة، تشتمل على بابين.

الفن الثالث: في الأمراض المختصة بعضو دون عضو و أسبابها و علاماتها و معالجاتها.

الفن الرابع: في أمراض التي لايختص بعضو دون عضو، يشتمل على أبواب ستة.

الباب الأول: في الحميات.

الباب الثاني: في البحران و أيامه.

الباب الثالث: في أورام و البثور و الجذام و الوباء و تحرز عنه.

الباب الرابع: في الكسر و الوثى و الخلع و الصدمة و السقطة و الضربة و الشجاج والسحج.

الباب الخامس: في الزينة.

الباب السادس: في السموم و الاحتراز عنها.

          ]مركز احياء، ج 3، ص 292؛ دانشكده پزشكى تهران، ج 1، ص  93[

آغاز افتاده: «وعلاماتها و معالجاتها الفن الرابع في الأمراض التي لايختص بعضو دون عضو و البابها و معالجاتها و التزمت فيه مراعات المشهور».

انجام افتاده: «و حب السفرجل في دهن البنفسج و الغذاء حنطية بالأركاع الأدوية».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين در متن و حاشيه شنگرف، بر فراز برخى عناوين با خط شنگرف نشانى دارد، مقابله وتصحيح شده، داراى حواشى مختصر با عناوين و رموز «12»، «ق»، «نف» و «ق» مى‌باشد. و در برخى صفحات با خودكار آبى يادداشت شده: «وقف مدرسه الحجه نجف‌آباد»، جلد تيماج مشكى فرسوده.

144 گ، 17 س، 16 × 5/21 سم.

 

(193)

حاشية البهجة المرضية                                                                    (نحو ـ عربى)

از: ميرزا ابوطالب اصفهانى (1238 ق)

حاشيه متوسطى است با عناوين «قوله ـ قوله» بر كتاب «البهجة المرضية فى شرح الألفية» جلال‌الدين سيوطى. در اين حاشيه بنا به گفته مؤلّف در مقدمه كتاب، حل معضلات و بيان مشكلات مى‌شود، و سلخ جمادى الثانى 1223 به پايان رسيده است.

آغاز: «ربنا ربنا لک الحمد لما ترفعنا نحوک وتحفظ حواشينا عن غواشي من يئس عفوک و صلّ على من بعثته بآياتک و كتابک».

انجام افتاده: «و أمّا الأب بمعنى الوالد و إن كان قد يشدّه لكنه لم يجمع على فعل أفمن قرنا الأم فيما سبق بضم الهمزه و جعله بمعنى الوالد و الاب أنها بمعنى الوالد».

نستعليق زيبا، بى‌كا، عناوين و نشانيها شنگرف، عبارات بهجة المرضية مشكى درشت، بر فراز رؤوس مطالب با خط شنگرف نشانى دارد، تصحيح شده داراى حواشى مختصر با عنوان «منه رحمه الله» مى‌باشد، جلد تيماج قهوه‌اى ضربى گل و بوته‌دار.

 

(194)

مفاتيح الشرائع                                                                              (فقه ـ عربى)

از: ملا محسن بن مرتضى فيض كاشانى (1091 ق)

مسائل فقهى بر پايه اخبار و مسلك اخبارى‌ها در اين كتاب گزارش شده است. با اشاره به بعضى ادله و گفته‌هاى بعضى از فقهاى مشهور، با عناوين «مفتاح ـ مفتاح» در دو جلد: اول: در فن عبادات و سياسات، دوم: در فن عادات و معاملات و هريك داراى شش كتاب و يك خاتمه.

اين كتاب را مرحوم فيض پس از كتاب ديگرش «معتصم الشيعة» كه مفصل بود وناتمام مانده است، تأليف كرده و به سال 1042 موافق جمله «اثنان و اربعون الفا» به پايان رسيده است.

          ]مركز احياء، ج 3، ص  136[

آغاز: «الحمد لله الذي هوانا لدين الإسلام و سنّ لنا الشرايع و الأحكام بوسيلة نبيّه المختار و أهل بيته الأطهار عليه و عليهم الصلاة و السلام».

انجام: «كما في الخبر المشهور و في القوّي كلّ شيء مطلق حتى يرد فيه نهي و الله أعلم بحقايق أحكامه و الحمد لله…».

نسخ، محمدشريف بن محمدعلى، پنج‌شنبه  27 جمادى‌الاولى 1183، اسم كاتب را تغيير داده و محمدرحيم كرده‌اند، عناوين و نشانيها شنگرف، بر فراز برخى كلمات وعبارات با خط شنگرف نشانى دارد، تصحيح و مقابله شده، داراى حواشى با عناوين و رموز «منه ره»، «ق»، «مجمع»، «قاضى»، «12»، «ص»، «معتصم»، «لمعه»، «ذخيره»، «حسين ره»، «ع ك ره»، «سلطان ره»، «بهاءالدين ره» و غيره مى‌باشد، ابتداى نسخه وقفنامه كتاب توسط محمدجعفر بن محمدصفى فارسى در 13 محرم 1279 با مهر بيضوى و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفى» موجود است، موضوع مطالب كتاب با قلمى زيبا در حاشيه آمده است، جلد تيماج مشكى ضربى گل و بوته‌دار زيبا.

267 گ، 25 س، 5/12 × 21 سم.

 

(195)

لسان الخواص                                                                     (دائرة المعارف ـ عربى)

از: آقا رضى‌الدين محمد بن حسن قزوينى (1096 ق)

دائرة المعارف مهمى است در اصطلاحاتى كه بر زبان علما و دانشمندان مى‌آيد، اصطلاحات را به طور مفصل شرح نموده و از همه علوم اسلامى عصر مؤلّف بحث مى‌شود. تأليف اين كتاب به پايان نرسيده و فقط يك قطعه از حرف الف كه داراى اصطلاحات (ابجد، ابداع، اجتهاد، اجماع، احباط، اختيار، اراده، اربعه متناسبه، ارتماطيقى) مى‌باشد نوشته شده است.

          ]مرعشى، ج 1، ص  86[

آغاز: «بسمله، و به نستعين الحمد لله الذي أخرج بجوده أنحاء خيرات الوجود من أقسام شرور العدم».

انجام افتاده: «و أيضا يلزم أن يكون مثلا قدر أربعين شبرا من الماء فيما لايبلغ مجموع أبعاده عشرة».

نسخ، بى كا، قرن 11، عناوين و نشانيها در متن و حاشيه شنگرف، نسخه تصحيح شده، داراى حواشى مختصر با عناوين و رموز «منه دام ظله» و «ق» مى‌باشد، علامت وقف در برخى صفحات ديده مى‌شود، ابتداى نسخه يك يادداشت از طرف استاد عباس بنا و حسن كربلائى ابوطالب به تاريخ  7 ربيع الاول 1318 و يادداشت ديگرى از طرف كربلائى على مهدى ابوالقاسم و كربلائى براتعلى كربلائى جعفرعلى به تاريخ 12 صفر 1319 آمده است، جلد تيماج قرمز ضربى.

151 گ، 18 س، 5/12 × 19 سم.

 

(196)

شرح المفصل فى صنعة الاعراب                                                                            (نحو ـ عربى)

از: ؟

شرح مزجى مختصرى است بر كتاب «المفصل فى صنعة الاعراب» زمخشرى كه با عناوين «قوله ـ قوله» مى‌باشد.

آغاز افتاده: «قوله في الأسماء الستة معنا و هذه الأسماء تسمى أسماء المضافة لأن ذا».

انجام: «مع عدم جواز الادغام الحذف أولى إلّا أنّه بعض الحذف قياسي و بعضه سماعي و الله اعلم بالصواب و إليه مرجع و المآب».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين مشكى درشت يا بر فراز آن با خط مشكى نشانى دارد، نسخه تصحيح شده و در حاشيه نسخه بدل دارد، داراى حواشى با عناوين و رموز «ق»، «ص»، «منه»، «محمد سليم» و غيره مى‌باشد، در برخى صفحات با خودكار آبى نوشته شده: «وقف مدرسه الحجه نجف‌آباد»، جلد چرم قهوه‌اى.

201 گ، 17 ـ 19 س، 15 × 20 سم.

 

(197)

مجموعه:

1ـ شرح آداب البحث (2 پ ـ 27 پ)                                                                  (منطق ـ عربى)

از: كمال‌الدين مسعود شيروانى (905 ق)

شرح مزجى توضيحى مختصر بسيار مشهورى است بر رساله «آداب البحث» شمس‌الدين سمرقندى، با رد و ايراد در بعضى از بحث‌ها.

          ]مرعشى، ج 22، ص 66؛ مركز احياء، ج 2، ص  114[

آغاز: «بسمله، و به استمدّ واستعين الحمدلله رب العالمين و الصلوة على نبيه محمد وآله اجمعين».

انجام: «… ثبوت العلّية و إلّا يلزم ارتفاع النقيضين و به يحصل المطلوب كما مرّ في الشق الأول من الترديد المذكور».

2ـ المشاعر (27 پ ـ 57 ر)                                                                  (فلسفه ـ عربى)

از: ملّاصدرا، محمد بن ابراهيم شيرازى (1050 ق).

بحث‌هائى است پيرامون شناخت واجب الوجود تعالى و صفات الهى و آنچه مربوط به پيامبرى و معاد و مانند اين مسائل مى‌باشد، نگاشته شده بر پايه‌هاى فلسفى با استناد به كتاب و سنت تا جامع بين معقول و منقول باشد در يك فاتحه و سه منهج و يك خاتمه، داراى مشاعر بدين تفصيل:

الفاتحة: في تحقق مفهوم الوجود و أحكامه.

المنهج الأول: في وجوده تعالى و وحدته.

المنهج الثاني: في نبذ من أحوال صفاته تعالى.

المنهج الثالث: في الإشارة إلى الصنع و الإبداع.

الخاتمة: في الطرق إلى الله تعالى.

آغاز: «بسمله، و به استمدّ و استعين نحمد الله و نستعين بقوّته التي أقام بها ملكوت الأرض و السماء و بكلمته التي أنشأ بها نشأتي الآخرة».

انجام: «بلغ إلى درجة العقل الفعّال فيه وقف ترتيب الخير و الجور و اتصل بأوله دائرة الجود مع مفيض الخير و الجود».

3ـ رسالة فى كيفية زيارة عاشورا (58 پ ـ 97 پ)                                                         (زيارت ـ عربى)

از: سيد اسدالله بن حجت‌الاسلام شفتى (1290 ق)

آغاز: «بسمله، و به نستمدّ و نستعين الحمد لله رب العالمين و الصلوة و السلام على سيد أنبيائه محمد و آله الطّاهرين و بعد فقد طال شوقي».

انجام: «يكتب لک بذلک زورة و الزورة حجة و عمرة قال سدير فربما فعلت ذلک في شهر أكثر من عشرين مرّة».

4ـ معالم العلماء (98 پ ـ 130 ر)                                                               (رجال ـ عربى)

از: رشيدالدين محمد بن على بن شهر آشوب مازندرانى (588 ق)

بيوگرافى بسيار مختصر از مؤلّفين شيعه و نام پاره‌اى از كتاب‌هاى آنان، تتمه فهرست شيخ طوسى، و در پايان فصلى است در نام شاعران اهل‌بيت علیهم‌السلام.

          ]مركز احياء، ج 8، ص  338[

آغاز: «بسمله، الحمد لله رب العالمين… قال محمد الشيخ الإمام الأجل الأوحد رشيدالدين فخرالعلماء ابن على بن شهر آشوب».

انجام: «و إبراهيم بن العبّاس و منصور الفقيه و المغربي و ذلک حزب عظيم والله المشكور و الحمد لله أولا و آخرا…».

5ـ بشارة الشيعة (130 پ ـ 172 پ)                                                 (اعتقادات ـ عربى)

از: ملا محسن بن مرتضى فيض كاشانى (1091 ق)

طى چهل «بشارة» اثبات مى‌شود كه فرقه ناجيه از فرق اسلام كه در حديث حضرت پيامبر اكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله آمده است، همان شيعه اثنى عشريه مى‌باشد كه پيرو اميرالمؤمنين و ائمه طاهرين علیهم‌السلام هستند، با عناوين «بشارة ـ بشارة»، اين كتاب به سال 1081 موافق جمله «بشارات من الله» تأليف شده است.

          ]مركز احياء، ج 5، ص  362[

آغاز: «بسمله، الحمد لله على ما هدانا لمعرفة أحسن القول واتقنه و الصلوة على محمد كما أتانا بخير دين و أحسنه».

انجام: «و عدد هذا الكلام تاريخ التصنيف و هو تاريخ لطيف و الحمد لله رب العالمين و الصلوة و السلام على محمد و آله أجمعين».

نسخ، عبدالصمد محلاتى، 22 جمادى الاولى 1289 پايان رساله آخر، عناوين شنگرف يا مشكى درشت و يا بر فراز آن با خط قرمز نشانى دارد، رساله آخر عناوين نانوشته، نسخه تصحيح شده و برخى رساله‌هاى آن نسخه بدل دارد، در پايان مطالبى از كشكول شيخ‌بهايى آمده است، جلد مقوايى.

185 گ، 17 س، 16 × 22 سم.

 

(198)

شرح الشافية (شرح نظام)                                                                           (صرف ـ عربى)

از: نظام‌الدين حسن بن محمد قمى نيشابورى (728 ق)

شرح مزجى مهم معروفى است بر رساله «الشافية» ابن حاجب نحوى، مشهور به «شرح نظام» و مورد اهتمام دانشمندان قرار گرفته و از كتابهاى درسى حوزه‌ها مى‌باشد.

          ]مركز احياء، ج 1، ص  456[

آغاز: «بسمله، و الصلوة على سيدنا محمد و آله الطيبين الطاهرين و بعد فقد سألني من لايسعني مخالفته أنّ الحق».

انجام: «و ذلک لمجيء الأمالة فيه و إلى و على لقولهم إليک و عليک و حتى لكونه بمعنى إلى».

نسخ، طاهر بن شيرجان، سه‌شنبه ذى القعده 1001، عناوين در حاشيه شنگرف، بر فراز متن شافيه با خط شنگرف نشانى دارد، تصحيح شده، داراى حواشى با عناوين و رموز «شرح جابردى»، «ص»، «12»، «رضى» و غيره مى‌باشد، چند جاى نسخه از ابتدا و اواسط آن افتادگى دارد كه مقدارى از آن در چند مرحله و با خط‌هاى متفاوت بازنويسى شده وبرخى از آن هنوز تكميل نشده يا دوباره افتاده است، ابتداى نسخه مهرى چهارگوش با سجع «عبده مهر على… طاهر» موجود است، نسخه مرمت و وصالى شده، نسخه مجدول است و در پايان فهرست مطالب كتاب با شماره صفحه آمده است، آخر نسخه يادداشتى با مهر چهارگوش ناخوانا آمده، ودر پايان كاتب كه خود مالك نسخه بوده كتاب را بر طلاب علوم دينى وقف كرده است، و در برخى صفحات آمده كه نسخه وقف مدرسه الحجه نجف‌آباد مى‌باشد، جلد چرم قهوه‌اى.

80 گ، 25 س، 14 × 21 سم.

 

(199)

الوافى                                                                                         (روايت ـ عربى)

از: ملا محسن بن مرتضى فيض كاشانى (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

نسخه حاضر از كتاب جهاد تا آخر كتاب قضاء مى‌باشد.

آغاز: «الحمد لله و الصلوة و السلام على رسول الله ثم على أهل بيت رسول الله ثم على رواة أحكام الله ثم على من انتفع بمواعظ الله».

انجام: «كيف تلقته الأعداء بحسن القبول و الحمد لله الذي هدانا بهم و بأحكامهم إلى الطريق القويم و الصراط المستقيم».

نسخ، بى كا، بى تا، عناوين و نشانيها شنگرف، نسخه در حاشيه تصحيح شده و نسخه بدل دارد، ابتداى نسخه فهرست ابواب كتاب با شماره صفحه آمده، ابتداى نسخه عنوان كتاب را «فروع كافى» از شيخ كلينى معرفى كرده كه اشتباه است، جلد تيماج زرشكى فرسوده.

267 گ، 19 س، 14 × 21 سم.

 

(200)

البهجة المرضية فى شرح الالفية                                                          (صرف و نحو ـ عربى)

از: جلال‌الدين بن ابى بكر السيوطى (911 ق)

به شماره 190 رجوع شود.

آغاز افتاده: «اسمان و بنيا لشبههما الحرف فيما هو الأصل أن يوضع عليه و نحو يد ودم».

انجام: «و اختم لنا بالخير و اصلح لنا شأننا كله و افعل ذلک باخواننا و احبائنا و سائر المسلمين».

نسخ، محمدعلى بن مهدى، دوشنبه 4 شوال 1254، عناوين در حاشيه شنگرف يا مشكى درشت، بر فراز متن الفيه با خط شنگرف نشانى دارد، تصحيح شده، داراى حواشى با عناوين و رموز «ابن ناظم»، «لمحرره»، «تصريح»، «12»، «ابن عقيل»، «شيخ محمدرفيع اعلى الله مقامه»، «محمدتقى بن نوروزعلى كرونى»، «لمحرره غلام حسين»، «رفيع اعلى الله مقامه چهارشنبه 20 ربيع الثانى 1258» و همچنين داراى حواشى از غلام‌حسين در سال 1260 نوروزعلى بن محمدباقر در سالهاى 1309 و 1310 قمرى مى‌باشد. برخى كلمات در بين سطور تجزيه و تركيب شده، برخى عبارات ترجمه شده است، در آخر نسخه مهر بيضوى كاتب با سجع «عبده الراجى محمدعلى بن مهدى» موجود است، در اواخر نسخه يادداشتى از طلبه علوم دينى شيخ محمدتقى بن شيخ نوروزعلى كوهانى كرونى در روز پنج‌شنبه 19 شعبان  1342 مبنى بر اين كه: «در اين سال گفتگوى جمهورى مى‌نمودند وهنوز نه شاهى و نه جمهورى قرار نگرفته بود» ديده مى‌شود، در اواسط نسخه دو مهر بيضوى با سجع «مجتبى» موجود است، جلد چرم قهوه‌اى سوخته فرسوده.

125 گ، 14 س، 14 × 20 سم.